انسان و عزت نفس

بخش اول: عزت نفس در کودک


عزت نفس از جمله مفاهیمی است که به‏ دلیل تأثیر بسزای آن در رشد، تقویت خودباوری و نگرش مثبت به جهان، از اهمیت بسیاری برخوردار است. عزت نفس (Self-Esteem) همان حس ارزشمندی درونی است که باعث شکوفایی در زندگی انسان می‌شود. این حس می‌تواند باور توانمند بودن و انگیزه داشتن را در درون هر فرد بیدار نگه دارد تا با دید مثبتی به زندگی نگاه کند و برای تحقق اهدافش همواره تلاش کند.
تحقیقات بسیاری نشان داده‌اند که عزت نفس با سلامت روان رابطه‏‌ی مستقیمی دارد. در واقع افرادی که در مورد توانمندی‌های خود به یک باور و حس ارزشمندی درونی رسیده باشند، احساس رضایت و انگیزه‏‌ی بیشتری برای رسیدن به موفقیت خواهند داشت. روان‏شناسان همواره بر این نکته تاکید می‏‌کنند که دوران کودکی مرحله‏‌ی حساس و سرنوشت سازی در زندگی انسان‏‌هاست. پرورش عزت نفس از اهمیت بالایی برخوردار است و به عنوان یکی از ملاک‏‌های ضروری برای تربیت فرزند در نظر گرفته می‏‌شود. عشق، جوهره‏‌ی عزت نفس است. عشق‏‌ورزی کامل و بی قید و شرط والدین نسبت به فرزندان‏‌شان، بزرگترین هدیه‏‌ای است که می‏‌توانند در دوران کودکی به آن‏‌ها بدهند. والدین آگاه بهتر است مراقب باشند که در صورت مشاهده کردن نشانه‌های کمبود عزت نفس در فرزند خود، در جهت رفع آ‏ن‏‌ها اقدامات لازم را انجام دهند. اگر برخی از نشانه‏‌هایی را که برمی‏‌شماریم در کودکی مشاهده شود احتمال این‏‌که آن کودک از عزت نفس بالایی برخوردار نباشد زیاد است؛ زمانی که کودک تمایل به انزوا و گوشه‏‌گیری دارد و افسرده به نظر می‏‌رسد چرا که به دلیل عدم خودباوری سعی می‏‌کند خود را در تنهایی خویش غرق کند. زمانی که کودک اضطراب زیادی برای انجام فعالیت‏‌ها دارد حاکی از آن است که از کمبود عزت نفس رنج می‏برد. زمانی که کودک تصور می‏‌کند دیگران نسبت به وی برتر هستند و این برتری می‏‌تواند شامل ویژگی‏‌های ظاهری مانند چهره، اندام، هوش، توانایی و ... باشد. هر وقت مشاهده شود که کودکی احساس شرم دارد و به همین علت از انجام فعالیت‏‌ها اجتناب می‏‌کند نشان از عزت نفس پایین کودک است. در ادامه به اختصار به برخی از روش‏‌های تقویت عزت نفس در کودکان می‏‌پردازیم: "توجه مثبت به کودک خود داشته باشید و وقتی کاری را به درستی انجام می‏‌دهد از او تعریف و تمجید کنید. او را تشویق کنید و به او اجازه دهید تصمیم‏‌گیری کند. به کودک خود بی قید و شرط عشق بورزید و سعی کنید به طریقی به او مهر بورزید که او می‏‌پسندد. رابطه‏‌ی دوستانه و عمیقی با فرزند خود برقرار کنید. با سپردن کارهایی متناسب با سن وی، به او کمک کنید تا مستقل بار بیاید و توانمندی‏‌های خود را کشف و شکوفا کند. حق انتخاب و اختیار به او بدهید و گزینه‏‌هایی در اختیارش قرار بدهید تا بتواند دست به انتخاب بزند، این‏‌گونه می‏‌تواند مسئولیت انتخاب‏‌های خودش را هم بپذیرد. علاقمندی‏‌های او را پیگیری کنید و سعی کنید به وی کمک کنید تا بتواند استعداد‏های خود را بیابد و در جهت رشد خود تلاش کند. سعی کنید وظایف روزمره‏‌ی زندگی‏‌اش را به عهده‏‌اش بسپارید و پس از آن که آن وظایف را انجام داد او را تشویق کنید. هیچ‏‌وقت کودک خود را از لمس و نوازش محروم نکنید و به او احترام بگذارید. با او همدلی کنید، مشکلاتش را بشنوید و به صورت فعالانه به دغدغه‏‌هایش گوش بسپارید."