شوش و چالش های ثبت جهانی

علی درویشی: شوش با پیشینه چند هزار ساله و وجود آثار تاریخی ارزشمند از دورهای تمدنی همواره جایگاه مهمی در فرهنگ ایران و جهان داشته است.
متاسفانه شوش نیز همچون دیگر محوطه های تاریخی بویژه در هشت سال گذشته ، عرصۀ برنامه ریزی های غلط مسئولینی شد که کمترین شناختی از اهمیت و وضعیت این محوطه بزرگ و ارزشمند تاریخی کشورمان داشته اند.

چندین سال است که در رسانه ها خبر از ثبت جهانی شوش در فهرست آثار یونسکو به میان می آیند و این امر مهم بنا به دلایل مختلفی هر سال به سال بعد موکول می شود و چنین برداشت می شود که بیشتر جنبه ای تبلیغاتی داشته است نه عملی.

البته تا کنون سازمان میراث فرهنگی فعالیت هایی جهت ساماندهی و مرمت محوطه های تحت پوشش در شوش صورت گرفته است و برخی از آنها همچون ساماندهی و مرمت کاخ اردشیر پس از اتمام بخشی از آن در سال گذشته به حال خود رها شد ه است.
در این بین همچنان پروژه تعیین عرصه و حریم شوش از طرف مسئولین ابلاغ رسمی نشده است و گمان میرود همچنان بلاتکلیف مانده است.

صدور مجوز های ساخت و ساز در شوش طی چندسال اخیر شاهد تناقض های آشکاری است که همین موضوع در بسیاری از موارد موجب نارضایتی شهروندان گردیده به عنوان مثال در یک محدوده مشخص مجوز ساخت و ساز با ضوابطی متفاوت با مکانی که درست در مجاورت آن واقع شده است صادر می شود.

مجوزهای تبعیض آمیز برای ارتفاع بناها زمینۀ نارضایتی عده زیادی از مردم را فراهم آورده¬اند . به عنوان نمونه ساختمان بانک قوامین که به همسایۀ کناری آن اجازۀ ساخت و ساز داده نمی¬شود.
در حالی صحبت از ثبت جهانی محوطه شوش می شود که که حتی هنوز عرصه و حریم این محوطه مشخص نشده است و شاهد صدور مداوم مجوزهای متناقضی هستیم که در این سالها اخیر صادر شده است.

عدم وجود یک مدیریت توانمند و منسجم که بتواند با برنامه ریزی دقیق و کارشناسی از پس مشکلات ایجاد شده در حوزه میراث فرهنگی برآید از مهمترین معضلات شوش در روند ثبت جهانی آن است.
آیا اهمیت و جایگاه شوش به عنوان بهشت باستان شناسی کشور تا جایی نزول کرده است که نباید شاهد حضور مدیریت توانمندی در آن باشیم؟

طی بررسی که انجام نموده ایم از سال1389 تا کنون به صورت مستمر کمتر از یک ماه ساعت کاری مدیرمجموعه در محل کار خود حضور داشته است حال چگونه مدعی ثبت جهانی شوش خواهیم بود زمانی که ابتدایی ترین گام یعنی اجرای پلان مدیریت در آن شکل نگرفته و از طرف دیگر عرصه و حریم محوطه باستانی همچنان در حال تعرض است و طی چند سال گذشته بارها و بارها شاهد تخریب و تعرض به بقایای آثار تاریخی شده ایم.
به نظر می رسد مشکل اساسی در شوش عدم هماهنگی بین مسئولین ذیصلاح در امر ثبت جهانی است
آیا ارزش و جایگاه شوش برای سازمان میراث فرهنگی کشور ناشناخته است؟ البته که این چنین نیست، ولی متاسفانه شاهد آن هستیم که شوش از راه دور مدیریت می شود تا جایی که صدور یک استعلام در طی چندسال گذشته مستلزم طی نمودن سی کیلومتر و گاهی حضور شهروندان شوش در شهرستان دزفول می باشد.

تاکنون محوطه چهارصد هکتاری عرصه باستانی به صورت کامل محصور نشده است. بتازگی نیز نرده های فلزی حصار ضلع جنوبی محوطه هم به علت عدم استقامت کافی به سرقت رفته است. طی سال گذشته چندین بار این محوطه مورد تعرض و تجاوز حفاران غیر مجاز قرار گرفته است.
آثار باستانی موجود در باغ موزه شوش همچنان بی پناه در برابر آسیب های جدی انسانی و طبیعی قرار گرفته اند و آثار سنگی کاخ آپادانا نیز روز به روز وضعیت ناخوشایندتری دارند.

طی هشت سال گذشته و بویژه دوره چهار ساله گذشته متاسفانه مدیریت میراث فرهنگی در سطح استان صرفاً به اقداماتی نمایشی و نه اساسی و بنیادین در شوش دست زد. برگزاری همایش هایی که صرفاً بار تبلیغاتی داشته و جز صرف بودجه کاری از پیش نبرده و خروجی علمی تا کنون نداشته است.

با این حال منکر بسیاری از تلاش ها و کوشش های کارشناسان حوزه میراث فرهنگی طی سالیان اخیر نباید شد ولی آنچه که صورت پذیرفت در برابر ارزش و اهمیت آثار و حجم بالای آسیب و تخریب شاید ناچیز به نظر آید.

انتظار می رود با تغییرات صورت گرفته در چند ماهه گذشته در سطح کشور و استان ،حوزه میراث فرهنگی شوش نیز ساماندهی شده و در کوتاه مدت به آنچه که شایسته تاریخ و فرهنگ و تمدن ایرانی است برسد.

علی درویشی
مدیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوش