کارون، در پیچ حفر تونل‌ها

بنفشه رنجی: موضوع انتقال آب از سر‌شاخه‌های کارون به مناطق مرکزی ایران پیشینه‌ای طولانی دارد. در سال‌های اخیر با احداث تونل موسوم به بهشت‌آباد پیش‌بینی شد که سالانه ۷۷۰میلیون مترمکعب آب از سرشاخه کارون به حوضه زاینده‌رود انتقال یابد.

گفته می‌شود پروژه بهشت‌آباد و طرح انتقال آب کارون، چهارهزار میلیارد تومان اعتبار لازم دارد. همچنین، طرح تونل گلاب که در راستای طرح انتقال آب شرب به كاشان است، شامل دو فاز تونل 1 و 2 گلاب می‌شود. با توجه به ظرفيت بالاي تونل گلاب 2 و انحراف رودخانه زاينده‌رود در محدوده استان چهارمحال و بختياري توسط اين تونل، مردم منطقه سامان و 22 روستاي حاشيه رودخانه زاينده‌رود در اين استان معتقدند با به کارگیری این تونل باغات آنها خشک خواهد شد. 

تجمعات مردمی در انتقاد به این طرح‌ها که منجر به کم‌شدن آب کارون می‌شود، برای نخستین‌بار در ساحل غربی این رود در اهواز ۲۴ مهر سال گذشته انجام شد. از آن زمان تا کنون حداقل شش تجمع که زنجیره انسانی حمایت از کارون نام گرفته است، توسط مردم و فعالان مدنی شکل گرفته است.

دکتر روحانی، دی‌ماه سال گذشته در اولین سفر استانی خود که به استان خوزستان بود نسبت به احیای کارون وعده داد و گفت که تنها فقط برای مصارف آشامیدنی از سرشاخه‌های کارون آب برداشت خواهد شد و انتقال آب از کارون برای مصارف دیگر متوقف می‌شود.

 با این حال، گفته می‌شود حفر تونل‌های وسیع که حجم بالایی از آب کارون را برای مصارف صنعتی برداشت می‌کند، تا به‌حال متوقف نشده است. کارشناسان، فعالان محیط‌زیست و برخی نماینده‌های مجلس معتقدند که طرح غیرکارشناسی و غیرفنی انتقال آب از کارون توجیه اقتصادی و محیط زیستی ندارد. آنها به برداشت آب از کارون برای مصارف صنعتی انتقاد می‌کنند و معتقدند که این طرح‌ها و حفر تونل‌ها که اکنون غیرقانونی قلمداد می‌شود، تنها منافع مالی برای عده‌ای خاص دارد.

در همین زمینه یک فعال مدنی در تشریح آنچه درحال حاضر در این رابطه می‌گذرد، می‌گوید: به‌رغم وعده رئیس‌جمهور و تصمیم برای توقف این طرح، ساخت‌وساز و حفر تونل‌ها همچنان وجود دارد. حسین فرهادی معتقد است: اگر قرار بر این است برداشت آب از کارون تنها برای مصرف آشامیدنی باشد، احتیاجی به این ساخت‌وسازها نیست. به گفته او همچنان صدای انفجار حفر تونل‌ها شنیده می‌شود و ماشین‌های سنگین در آنجا حضور دارند و به‌رغم درخواست‌ها، اجازه بازدید به نهادها و فعالان مدنی داده نشده است. فرهادی ادامه می‌دهد: به علت اعتراض مردم بومی، حفر تونل از چهارمحال و بختیاری کاری از پیش نبرده است و به همین دلیل از اصفهان به سمت چهارمحال و بختیاری شروع به حفر تونل کرده‌اند. این فعال مدنی با اشاره به تونل بهشت‌آباد و گلاب می‌افزاید: تونل بهشت‌آباد برای مصارف صنعتی، ذوب‌آهن، کشاورزی و تونل گلاب نیز برای مصارف آب شرب اصفهان حفر شده است. او معتقد است: هنگامی که یک استان به‌دلیل شرایط اقلیمی توانایی انتقال آب ندارد، چرا باید از بودجه عمومی برای این کار هزینه شود. فرهادی با بیان اینکه چهارمحال‌و بختیاری حجم بالایی از آب کشور را دارد، بیان می‌کند: برای 200 روستا در این استان با تانکر آب برده می‌شود. اگر مسئولان می‌خواهند هزینه کنند برای این روستاها اقدام کنند. این فعال مدنی با اشاره به اینکه این طرح در تصدی فرمانداری بوده است، عنوان می‌کند: عده‌ای قصد دارند این پروژه را که منافع مالی برای آنها دارد، پیگیری کنند. در این میان صدای نهادهای مدنی و انتقادات شنیده نشده است.

همچنین یک حقوقدان و وکیل دادگستری  می‌گوید: پیش از سفر دکتر روحانی به خوزستان، مردم به من مراجعه کردند و من پذیرفتم پیگیری حقوقی این پرونده را برعهده داشته باشم. خلیل بهرامیان ادامه می‌دهد: پس از وعده دکتر روحانی، به مردم گفتم که برای اتلاف نکردن وقت و هزینه و اینکه کار به دادگستری نکشد، مدتی صبر کنند. به گفته او، گزارشات نشان می‌دهد که وعده رئیس‌جمهور پیگیری نشده است. بهرامیان با بیان اینکه حفر این تونل‌ها برای عده‌ای منافع مالی دارد و با وعده رئیس‌جمهور منافات دارد، می‌افزاید: امیدوارم سیاستی اعمال شود که باعث تقویت ‌اعتماد مردم شود. این حقوقدان با بیان اینکه ادامه حفر تونل‌ها غیرقانونی است، عنوان می‌کند: رئیس‌جمهور حرفش قانون نیست اما، او ناظر بر اجرای صحیح قانون اساسی است و اگر با اخطار رئیس‌جمهور این مساله حل نشد، باید پیگیری قضایی شود.

یک عضو کمیسیون انرژی مجلس نیز  پیرامون این مساله، ادامه حفر تونل و انتقال آب از کارون را غیرقانونی می‌داند و می‌گوید: حفر تونل‌ها عملا متوقف نشده است و این کار غیراخلاقی و غیرعرفی است. به گفته امیرعباس سلطانی، آب چهارمحال و بختیاری 10 درصد آب کشور را تشکیل می‌دهد. انتقال آب از کارون به فلات مرکزی با پروژه حفر تونل‌هایی به عمق 300 متر و با طول 65 کیلومتر شروع به کار کرد.

 او با بیان اینکه انتقال آب برای مصرف آشامیدنی راهکار دارد و با لوله هم امکان‌پذیر است، بیان می‌کند: برای انتقال آب شرب نیازی به تشکیلات و دستگاه‌های سنگین نیست. نماینده چهارمحال و بختیاری در مجلس معتقد است: تونل بهشت‌آباد و گلاب سند نابودی چهارمحال و بختیاری است و با این طرح کل جلگه خوزستان نیز نابود می‌شود و این استان کویری می‌شود. او می‌افزاید: آمار بین‌المللی مصرف سرانه آب در دنیا برای هر نفر 120 لیتر است.

 می‌گویند در اصفهان این مقدار 300 لیتر است، درصورتی که در واقع تنها 100 لیتر است و بقیه مصارف برای صنایع است. به گفته سلطانی، حفر این تونل‌ها توجیه فنی ندارد، سازمان محیط زیست کشور و مرکز پژوهش‌های مجلس نیز اعلام کرده‌اند که حفر این تونل‌ها غیرکارشناسی، غیرفنی و غیراقتصادی است.