ضرورت های آموزش و پرورش

آلیس در سرزمین عجایب نام كتابي ویژه کودکان است اما فرازي در آن نگاشته شده است كه ظريف رسالت آموزش و پرورش را عيان مي نمايد در بخشی از کتاب که آلیس در جنگل گم می شود و بر سر چهارراهی قرار می گیرد و به گريه مي افتد !گربه ای بر روی درختی علت گریه اش را می پرسد ، می گوید: راه را گم کرده ام! گربه ملوس تو می توانی راه را به من نشان بدهی؟ گربه جواب می دهد: تو بگو کجا می خواهی بروی تا بگویم کدام راه توست!

این بخش از کتاب کودکانه را می توان فلسفه كلي آموزش و پرورش دانست يعني حركت با هدف گذاري مشخص تا نيل به مقصدي كه درآيين و انديشه ديني نشان داده شده است و كمال مطلوب ناميده مي شود.

باید گفت که آموزش و پرورش مشخص کننده مسیر انسانها به سوی تعالی ست و با بهره گرفتن منطقی از امکانات و انتخاب نزدیکترین راه می توان این مسیر را بدرستی برای مخاطبین تبیین نمود .هروقت از تربیت سخن به میان می آید نگاهها به دستگاه آموزش و پرورش بدون در نظر گر فتن ماموريتها و وظايف ديگر نهادها و سازمانها معطوف می شود و با حساسیت فقط عملکرد آن دستگاه در این راستا مورد ارزیابی قرار می گیرد و از ظرفيتهاي برون سازماني آموزش و پرورش غفلت مي گردد،

لازم است با اعتماد سازی این نگرانی ها از درون جامعه زدوده شوند و زمينه مشاركت اجتماعي رابا اطمينان بخشي فراهم آورد تا به نوعی امنیت روانی اجتماعي بوجود آيد و آموزش و پرورش بتواند در مقابل مطالبات جامعه پاسخگو باشد كه عدم پاسخگویی به دغدغه های اجتماعی از سوی نهاد تعلیم و تربیت معضلات و چالشهای اجتماعی را رقم خواهد زد و تزلزل اخلاقی و بي ثباتي و چند شخصيتي را با خود خواهد داشت! بايد باور داشت كه نسل مدیران فردا ازاین جامعه تولید خواهند شد و پیشرفت و ترقی و همراهی با تحولات جهانی از درون این سیستم شکوفا خواهد گشت و اگر این سیستم از ساختاری ناکارآمد برخوردار باشدهر چند اعتبارات قابل توجه تزريق گردد باز هم درمعادلات علمي برايش حسابي باز نخواهند كرد و جايگاه بين المللي نازلي خواهد داشت!

تلاش و اهتمام همه صاحب نظران و کارشناسان این عرصه بر اساس آموزه های دینی محقق ساختن آموزش و پرورشی مبتنی بر تفکر است یعنی مخاطبین تحت پوشش باید بتوانند صحیح و پیوسته در مورد پدیده های هستی بیندیشند تا با گشودن دریچه تفکر درهای حکمت و راه یابی به حقیقت هستی براو گشوده شود ، لازمه تحقق این امر برخورداری سیستم از مدیریت متفکر است یعنی مدیریتی که در خصوص تحولات می اندیشد و نسبت به تغییرات و پیشرفتهای علمی جهانی آشناست و بروز است و با شناخت موانع ، راهکارها را می شناسد و قطعا" با شناخت توانمندي و قدرت عبور از مراحل دشوار امكان پذير خواهد بود و با قافله علمی همراه مي شود و عقب نماند! مدير متفكر می تواند اطلاعات جامع از نیازها و مطالبات فکری مخاطبین را جمع آوری کند و آنها را دسته بندی نماید و متناسب با این مطالبات ،امکانات و تجهیزات لازم فراهم آورد و در این تناسب با لحاظ نمودن دسته بندی به کیفیت بخشی آموزشی و بالندگی نیروی انسانی توجه عمیق نماید! البته وقتی از توجه عمیق در تناسب سازی سخن به میان می آوریم باید ضرورتها را بشناسیم و با اولویت بندی ضرورتها راه را برای پیمایش گامها جهت آموزش و پرورش خلاق هموار سازیم.

معلم،محصل و مدرسه و خانواده مربع شکل دهنده ساختار و سازمان آموزش و پرورش رسمی هستند و نگاه مثلث گونه اي كه خانواده را از درون سازمان رسمي بيرون مي گذارد به شكوفايي عرصه تعليم و تربيت نمي انديشد با آگاهی از ظرفیت های موجود در هرکدام از اضلاع ساختار به ضرورتها و نیازهای اساسی آنان دست می یابیم و با این شناخت می توان با آنالیز منطقی ضمن طبقه بندی نیازها ، با بهره گیری از عنصر زمان و تقسیم بندی برنامه ها به کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت رضایت جمعی را ایجاد کرد و کارآیی سیستم را افزایش داد و منتج به نتیجه مطلوب گردد !

باید گفت حلقه مفقوده در درون دستگاه آموزش و پرورش عدم وقوف از اولویتهای ضروری و نیازهای اضلاع چهارگانه سیستم است که بصورت هماهنگ به آنان پاسخ داده نمي شود و در هردوره با فربه نمودن يكي از اضلاع روند مشاركت را تحت تاثير قرار داده و قدرت اضلاع ديگر تحت الشعاع قرار گرفته اند يعني گاهي شعار مسئولين مدرسه محور،گاه معلم محور،گاه دانش آموز محور بوده است و به خانواده عليرغم نقش مكمل آن توجهي نشده و تعادل و تناسب در كارآيي هر يك از اضلاع آموزش و پرورش به دليل پررنگ نمودن هركدام و عدم رشد هماهنگ به فراموشي رفته است. حاكميت اين نگرش كه مبتني بر تفكر نبوده است موجب گردید در مقاطعی برنامه هایی با هزینه های گزاف تنظیم و در مدت کوتاهی به دلیل عدم بازدهی مطلوب و عدم استقبال مخاطبان از طرح صرف نظر شود و مجددا" روشهای و طرحهای دیگری مورد آزمون قرار گیرند و بخشی دیگر از منابع موجود تلف گردد ! اگر تاریخ آموزش و پرورش رسمی را مورد بررسی قرار دهیم متوجه می شویم که تغییر در اجرای طرحها و تراکم بخشنامه های اداری امری رایج و بدیهی بوده و هیچگونه دستاورد روشنی به جامعه ارائه ننموده اند!

از جمله آفاتی که در این راستا می توان به آن اشاره کرد تمرکز گرایی در تصمیم گیری و تصمیم سازیهاست و جهت مركز ثقل تعلیم و تربیت یعنی مدرسه در این تصمیمات هیچگونه نقشی قائل نمي گردند و مانند ابزار مکانیکی مجری تصمیمات مرکز نشینان بوده اند که به دلیل عدم توجه به تفاوتهای اقلیمی و فرهنگی و نيازهاي فكري و فرهنگي مشکلاتی را در این عرصه بوجود می آورد ! در صورتی که با تفویض اختیار به استانها بخشی از مشکلات رامي توان مرتفع نمودو بسياري از آسيبهاي ناشي از اين روندرا كاهش داد .انتقاد ناپذیری طراحان و دگم بودن بر طرحهای مقطعي از دیگر آفات نظام آموزشی است که هزینه های بسیاری را به بدنه سیستم وارد می نمایند و بارها مورد تجدید نظر قرار می گیرند كه حوصله مجریان را کاهش داده و فرصتها را تلف مي سازدمي سازد که به این آفات می توان ضعف مدیریت در روابط انسانی و تعطيلات متعدد مدارس به دلايل مختلف را نیز افزود .

یقینا" چنین ساختار آفت زده اي در ارائه محصولی به نام انسان که بتواند با تفکر و خلاقیت فردا را از آن خود سازد و بر قله های رفیع ترقی بایستد عاجز است و می توان گفت که نهادهای غیر رسمی مانند مساجد ،هیئتها و .. بعنوان مکمل آموزش و پرورش رسمی مشارکت جدی داشته اند و توانسته اند با جلب اعتماد خانواده ها خلاهای فکری و فرهنگی درون سیستم را پر کنند و با متشکل نمودن نیروی انسانی تا حدودی مصونیت اخلاقی ایجاد نمایند و تقویت تشکلهای موجود می تواند ظرفیتی مناسب جهت گره زدن نگاه محصل با محتویات کتب درسی باشد! البته مدیریت آموزش و پرورش باید برای انجام رسالت خویش جهت بسط نگرش مشاركت جويانه تلاش مضاعف نماید و با نصب علامات و تابلوها برای تعیین مسیرو جلوگيري از افتادن رهروان در بيراهه ها ،گامها ی دانش آموزان را جهت پیمودن اين مسير توانمند سازد،

لازمه توانمند سازی، ارائه برنامه هايي است كه همخواني با نيازهايش داشته باشد و با شناخت اضلاع تشكيل دهنده نظام تعلیم و تربیت یعنی معلم،محصل و مدرسه و خانواده با ظرافت هنرمندانه و نگاهي عادلانه و متعادل و توجه همسويه به همه اجزا و بهره گیری از فضای رسانه ای مي توان در گسترش و تعمیم آموزش و پرورش اميد بست و از هرز روي پتانسيل نهفته در اين ساختار ممانعت نمود.توجه به آموزش و پرورش از اصلي ترين وظايف هر انسان است 

بايد دانست كه محصل متفکر،معلم پژوهنده و مدرسه هوشمند و خانواده سالم نوید پویایی و شکوفایی و سلامت اجتماعي خواهد داد. برای مدرسه هوشمند ، مشارکت جدی نهادها و سازمانها و کمکهای دولت در تامین تجهیزات و امکانات مورد نیاز ، برای معلم پژوهنده ، تقویت آموزشهای ضمن خدمت و ایجاد شرایط مناسب برای فرصتهای مطالعاتی و توجه به روابط انسانی و تکریم شخصیت آنان ، برای محصل متفکر ، همراهی و همدلی و شناخت از نیازها و تفاوتهای فردی و ساماندهی اوقات فراغت و ارائه برنامه درسی مناسب با ظرفیت ذهنی، براي خانواده سالم اهميت دادن به باورها و تعيين استرات‍ژي مبتني بر اخلاق است ، تحقق چنين مواردي منوط به بکارگیری مدیریت توانمند و تحول گرایی ست که بتواند در هماهنگ سازی همه اجزا موفق عمل نماید و توانايي بسیج براي مشارکت مردمی را داشته باشد تا شکوفایی و بالندگی اجتماعی سیستم آموزش و پرورش که زیر بنای جامعه است رقم زده شود که امروزه توسعه مبتنی بر دانایی ست و دانایی مولود مدیریت آموزشی و طراحی الگوی مناسب است و کلام ارزشمند و عمیق رهبر معظم انقلاب در این موردرا می توان سرلوحه تحول درآموزش و پرورش دانست که فرمودند:

بهترین و برجسته ترین فکرها باید بنشینند برای آموزش و پرورش طراحی کنند،باید فلسفه ِ آموزش و پرورش اسلامی،واضح باشد و براساس این فلسفه،افق آینده ی آموزش و پرورش روشن باشد، معلوم باشد ما دنبال چه هستیم و کجا می خواهیم برویم و بر اساس آن خط کشی بشود .برنامه ریزی بشود و راهها مشخص بشود ما به این احتیاج داریم .