نبرد نابرابر

حسن نسیمی : کافی است دکمه روشن شدن رایانه شخصی خود را فشار دهید بی هیچ زمینه هنری و بدون هیچگونه زحمتی تبدیل به هنرمندی چیره دست خواهید شد.

شاید باور این نکته دور از ذهن باشد که این دنیای جادویی به رقیبی جدی برای کسانی شده که چشم و وقت خود را برای دست یافتن به هنری جاودانه و ماندگار صرف کرده اند.

حافظه تاریخی اهالی دهه 50 و 60 به خوبی کارکرد هنری والای خط و خوشنویسی را به یاد دارد. کافی است صفحات این برهه از زمان را در ذهن ورق زد تا به اهمیت هنر خطاطی پی برد.

آنچه که در تصاویر به جای مانده از دوران طلایی انقلاب و اعتراضات مردمی در زمان انقلاب جدای از خیل عظیم جمعیت چشم را نوازش می دهد وجود پارچه نوشته هایی است با مضامین انقلابی که در دستان مردم نمایش تاریخی حضور مردم در صحنه مبارزه با رژیم ستم شاهی را ماندگار کرده است. در کنار این پارچه نوشته ها دیوار نویسی نیز به کمک انقلاب آمد. در اوج خفقان این دیوار نویسی ها بودند که نقشی بزرگ ایفا کردند . خطوطی که در عین سادگی و به دور از هرگونه رنگ و لعابی مفاهیم عمیق ارزشی و انقلابی را به بیننده القا می کرد و شاید بتوان ادعا کرد که این هنر انقلابی نقش عظیمی در پیروزی بهمن 57 در مردم داشت.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و با شروع جنگ تحمیلی هنر پارچه نویسی و دیوار نویسی که اکنون جای خود را در دل تحولات سیاسی آن روز باز کرده بود نقش ماندگار دیگری ایفا کرد. پاسداری از ارزشهای انقلاب با محتوای کلام بزرگان انقلاب و دین به ویژه بیانات بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی (ره) و دعوت مردم برای پاسداری از تمامیت ارضی کشور از کارکردهای این هنر انقلابی نوپا بود. 

رفته رفته این هنر دستمایه خلق آثار هنرمندان بزرگ کشور در عرصه گرافیک شد. آثاری که هنوز بعد از چند دهه طراوت و تازگی خود را از دست نداده است. دیوارهای شهر مملو از تصاویر شهدای دفاع مقدس بود. این تاثیرگذاری تا آنجا پیش رفت که افرادی که به دنبال نقش آفرینی در صحنه سیاسی کشور داشتند برای بردن در این بازی دست به دامان این هنر گردیدند. تبلیغات برای انتخاب رئیس جمهور، نمایندگان مجلس و انتخابات هایی از این دست نقش آفرینی هنر خطاطی در جریانات سیاسی کشور را صد چندان کرد. اکنون هنرمندان خطاط، محبوب تمام جریانات سیاسی و فرهنگی کشور بودند. هر سیاست مداری که به دنبال پیروزی در عرصه سیاست بود به دنبال ارتباط با هنرمندان خطاط بودند و در این گیرو دار خیلی از هنرمندان نیز به نان و نوایی رسیدند. 

راه اندازی و فعالیت انجمن خوشنویسان ایران این عزت را صد چندان کرد. حالا دیگری خطاطی و خوشنویسی جایگاهی پیدا کرده بود که به سختی می شد آن را از اتفاقات و جریانات آن دوران تفکیک کرد. مسئولین فرهنگی و تبلیغاتی بویژه مسئولین روابط عمومی دستگاه ها و نهادهای دولتی باید به سلاح خوشنویسی تجهیز می شدند تا گوی سبقت را از همدیگر بربایند. 

با آغاز جریان دیگری در ایران ، بر عزت و احترام خط و خوشنویسی افزوده شد. پیام های تبریک و تسلیت. هر کس عزیزی را از دست می داد و یا مسافری به خانه خدا داشت با نصب پارچه نوشته ادارات خود را به وی نشان می داد.

کافی بود از کناب منزل یک حاجی می گذشتی تا خیل عظیم پارچه نوشته های تبریک، مقام و منزلت وی را نشان دهند. در این گیر و دار چشم و هم چشمی ها نیز مزید علت شد تا اوقات به کام خطاطان باشد هر حاجی که پارچه نوشته بیشتری درب منزلش نصب بود به خود می بالید . دیگر دیواری نمی شد دید که چکش میخ یک پارچه خیر مقدم یا تسلیت نخورده باشد.

یک قوطی رنگ، یک برس و دو متر از عرص پیاده رو کسب و کار پر سودی به دنبال داشت. از آن طرف اما یک رقیب جدی آرام  آرام داشت خود را در عرصه هنر و فرهنگ تحمیل می کرد.

به همه گیر شدن و بالا رفتن کیفیت دستگاه های رایانه شخصی دیگر نیاز نبود برای نوشتن یک بیت شعر به خوشنویس مراجعه شود یک دستگاه رایانه شخصی شما را به هنرمندی چیره دست تبدیل می کرد کافی بود نرم افزار خوشنویسی را روی دستگاه خود داشته باشی تا با زدن یک کلیک رنج چند ساله تعلیم خط را کنار بگذاری و اثری به غایت زیبا خلق کنی.

داستان عزلت پنجه های هنرمندانه استاد خوشنویس و قلم نی های خوش تراش از اینجا آغاز شد.

هنرمندان خطاط کم کم قلم نی و برس های خطاطی را کنار گذاشتند و به جای آن موس کامپیوتر دست گرفتند تا از قافله رقابت با دیگران عقب نمانند و اساتیدی نیز که نمی خواستند هنر اصیل خود را به این ماشین بفروشند کنج عزلت برگزیدند و میدان هنر ، عرصه ترکتازی هنرهای دروغین کامپیوتری شد و بنرها، استندها و برچسب های تزئینی جای خود را به خطاطی های اصیل گرفت. در این موقعیت حساس که کم کم خطاطی می رود تا زیر ابر تیره فراموشی از یادها برو چگونه می شود برای نجات این هنر اصیل که پشتوانه فرهنگی یک ملت است آستین همت بالا زد. گرچه نمی شود به راحتی از تاثیرات روحی ، روانی خوشنویسی بر مردم گذشت اما این را هم باید گفت آنچه را که امروزه به جای هنرهای اصیل وارد بازار می شود و عرصه را بر هنرهای اصیل تنگ می کند چنان است که می شود آینده ای تیره و تار را برای این هنر اصیل پیش بینی نمود. باید فکر چاره ای بود تا این میراث گرانبها را از چپاول و تناول نجات داد. باید متولیان امر بیاندیشند و چاره جویی کنند و آینده را برای نمایش دوباره ی خوشنویسی مهیا سازند و این ممکن نمی شود مگر با برنامه ریزی، همت عالی و سعی وافر هنرمندان و مسئولان فرهنگی کشور.