مانعی بر سر راه توسعه

مهمترين عواملی که تعيين کننده فرهنگ سياسی در يک جامعه به حساب می آيد شرايط تاريخی ،خصوصيات جغرافيايي،ساختار اجتماعی- اقتصادی و آداب ، رسوم و سنت های آن جوامع هستند.

در اين برررسي سعي شده عوارض مخربی را که فرهنگ طايفه اي و عشيره ای در فرهنگ سياسی انتخابات شهر به جای مي گذارد بطور خلاصه مورد بررسي قرار گيرد.

مسئله اصلی در اين بين شناخت نوع فرهنگ سياسی مردم است که در ارتباط با نظام قومي شکل گرفته و در واقع با بررسی رفتار افراد در جريان انتخابات به مطالعه تعصبات قومی، فرهنگ سياسی و مشارکت اجتماعی آنها پرداخته شده ،به نحوی که اكثر افراد چنين جوامعي خود را در يک بستر سياسی با قوميت هايشان خود را تعريف می کنند و در اين مشارکت عمدتاً حضور مردان را شاهد هستيم که نه در قالب يک مشارکت مدنی بلکه در چهارچوب يک کشمکش قوميتي سعی در به کرسی نشاندن اعضای کانديدا از قوم خود را دارند.

در مطالعه مباحث توسعه ،توسعه سياسی و فرهنگ انتخابات و نظام هاي مشاركتي را می توان نسبت به ابعاد ديگر توسعه پديده ای نو دانست که نظريه پردازان از زوايای مختلف به بررسی آن پرداخته اند و وجود تعاريف و شاخص های زيادی که جهت مطالعه توسعه سياسی تعيين شده نشان می دهد که پديده توسعه سياسی کاملا جديد است.

توسعه سياسي مفهومي است که در پي تحولات پس از جنگ جهاني دوم با استقلال کشورهاي تحت استعمار از يک سو و نيز تهديدات نظام هاي سوسياليستي بلوک شرق براي جهان سرمايه داري غربي در خلال جنگ سرد از سوي ديگر، توسط جامعه شناسان و نظريه پردازان غربي، و به ويژه نظريه‌پردازان آمريکايي، به منظور ارائه راه حلي براي کشورهاي تازه استقلال يافته و عقب مانده به منظور تغيير و دگرگوني مطرح گرديد.

هدف اوليه نظريه پردازان غربي در مطالعه و تجويز الگوهاي توسعه و نوسازي، جلوگيري از نفوذ ايدئولوژي‌هاي کمونيستي به کشورهاي تازه استقلال يافته جهان سوم بر اساس سياست‌هاي سد نفوذ آمريکا و در کل ترويج و گسترش فرهنگ و هنجارهاي غربي در جهان سوم پس از جنگ جهاني دوم بوده است.

به رغم گذشت بيش از نيم قرن از مطالعات نوسازي و توسعه سياسي اين مفهوم روز بروز بيشتر ابهام يافته و در پس مناقشات و اختلاف نظرهاي صاحبنظران پنهان مانده است.

امروزه با وجود انبوهي از مطالعات انجام شده در اين باب، همانند ديگر مفاهيم علوم انساني، اجماع مشترکي بين صاحب نظران درباره اين مفهوم به دست نيامده است. هر کدام از مکاتب، تعريف و معيارهاي خاص خود را از اين اصطلاح مطرح مي نمايد.

گرچه تعاريف بسياری از توسعه سياسی وجود دارد ولي وجه مشترک آنها را توجه شان به ديگر شدگی يا تغيير از حالتی به حالت ديگر بايد دانست.به عبارت ديگر در حوزه سياست ، وضعيت و شرايطی وجود دارد که آن را نامتناسب دانسته و در جهت دگرگونی آن بر می آيند. اين فرآيند را ما توسعه سياسی می دانيم. مطالعات گسترده در حوزه سياسی نشان می دهد که توسعه سياسی را نمی توان خارج از زمينه های شکل گيری آن در نظر گرفت.

علوم اجتماعی يک پديده را به عنوان يک امر اجتماعی تام در نظر گرفته و در ارتباط با تمام ابعاد آن مورد، مفاهيم و رويكردهاي مختلف را بررسی می کند. مطالعه در مقوله فرهنگ سياسی به عنوان يکی از مهم ترين زمينه های شکل گيری توسعه سياسی است.به عبارت ديگر امروزه کاملا مشخص است برای ايجاد و تسريع توسعه سياسی در هر منطقه ابتدا شناخت فرهنگ سياسی آن لازم و ضروری ست.انسان شناسان و جامعه شناسان بسياری در تطور جوامع بشری نظريه پردازی نموده اند و در کشورهای در حال توسعه از جمله ايران گذار از جامعه سنتی به مدرن کاملا رخ نداده و همزمان هر دو فرهنگ سنت و مدرنيته در کنار يکديگر وجود دارند.

به عبارت ديگر در ايران با وجود پذيرش فرهنگ سياسی مدرن هنوز عناصری از فرهنگ سياسی سنتی حفظ شده و از جمله اين عناصر نظام طايفه ای و قبيله ای است که مشخصاً در مناطق مختلف کشور رواج دارد و در لايه های زيرين نهادهای مدنی پنهان شده اند.

بخش عظيمی از تاريخ تمدن ايران کشمکش های قومي و طايفه اي بوده بطوري كه بعضي از نظريه پردازان معاصر داخل و خارج كشور علل عقب افتادگي ايران نسبت به ديگر كشورهاي صنعتي دنيا را به همين دليل مي دانند .

استمرار فرهنگ سياسی ويژه ساختارهای قومي به نوعی فاصله چنين جوامعي را با توسعه سياسی زياد نموده است.فرهنگ سياسی به طور خاص جهت دهنده رفتار سياسی افراد بوده و فرهنگ سياسی نشان می دهد که افراد در مواجهه با عناصر سياسی چه واکنش هايی از خود نشان می دهند.

در کنار بررسی فرهنگ سياسی شناخت منابع قدرت نيز از اهميت بالايی بر خوردارند،در ارتباط با نظام قومي و عناصر بنيادی آن ،فرهنگ سياسی خاصی شکل گرفته که بر همه ابعاد رفتاری افراد شهر حاکم می باشد. نظام هاي قومي با داشتن عنصر بزرگ سالاري افراطی درون خود معمولاً مانع تفكر و تحليل و تصميم گيري درست سياسی شده بطوريكه نفع طايفه و عشيره بر مصلحت جامعه برتري مي يابد. همچنين عامل خويشاوندی به عنوان يکی از منابع قدرت مانعی جدي بر سر راه شايسته سالاری واقع شده و در چنين شرايطي تعصبات قومي مانع از وفاق اجتماعی و مشارکت های اجتماعی و سياسی مي باشد.

از آنجا که افراد يک جوامع در چارچوب فرهنگ سياسی همان جامعه شکل می گيرند لذا با شناخت فرهنگ سياسی آنها می توان واکنش ها و عکس العمل های افراد را پيش بينی کرد.

مؤلفه هايي همچون خويشاوندگرايی شديد، خشونت گرايی و ديگر ملزومات نظام هاي قومي ، به شکل گيری فرهنگ سياسی خاص اين شهرها انجاميده که مانع جدی و مهمی بر سر راه توسعه سياسی اينگونه شهرها محسوب می شود.