از غدیر تا کربلا

محمد حسن آلاله

غدیر گذشت و اينك کربلا را در پيش رو داريم، در غدير از علی (ع) گفتیم و اينك از حسین (ع) مي گوييم از آنان که آمده بودند تا ما را با دنیای بهتر ديگري آشنا کنند. آنان که جز سعادت دنیا و آخرت چیز دیگری برای ما نمی خواستند.

آری حسین (ع) آمده بود تا پنجره ای را به روی آسمان آبی عشق بگشاید تا بلکه نسیمی الهی بر ما بوزد ، حسین (ع) آمده بود تا پلی بر روی کرانه های رودخانه خروشان زندگی ما بزند، او آمده بود تا مرهمی تسکین بخش بر زخم های چرکین شده ما در طول تاریخ باشد ، آری حسین (ع) هم آمده بود و هم آماده بود تا همه هستی خود را برای زنده ماندن انسانیت بدهد، تا تاریخ درس آزادی و آزادگی و ایثار و از خودگذشتگی را فراموش نکند.

کربلا از غدیر شروع شد و جوهره حرکت عاشورا، حرکتی کاملا سیاسی، اجتماعي وفرهنگي بود. عاشورا حرکتی انقلابی برضد انحراف سیاسی و دینی زمان بود و قیام عاشورا جلوه ای از حق خواهی و باطل ستیزی که والاترین رکن در یک جامعه اسلامی است می باشد. بنابراين قیام عاشورا یک نهضت حساب شده و با برنامه بود، نه یک شورش کور و بی هدف.

حادثه جانگداز کربلا یکی از حوادث الهام بخش و عبرت آموز در تاريخ جهان اسلام است ، اما این واقعه در عین حال که برای همه حق جویان و عدالتخواهان و مبارزان راه حق و آزادی یکی از غنی ترین منابع الهام بخش است اما از نگاه و زاويه دیگر یکی از تلخ ترین حوادث و دردناک ترین فجایعی است که در تاریخ اسلام به وجود آمده و از همین رو حادثه ای است که نیازمند ریشه یابی دقیق نيز می باشد. این حادثه درس ها ، پیام ها و عبرت های بسیاری دارد، پیام ها و درسهایی که حتي با گذشت زمان برای امروز ما هم مي تواند تازه باشد.

از نخستین درس هایی که می توان از عاشورا آموخت درس بزرگ بندگي خداوند و عدم پذیرش ظلم و ستم می باشد. امام حسین (ع) درس عزت وآزادگی را به ما یاد داد، آنجا که در رد بیعت با یزید بد صفت اينچنين بيان نمود: «هیهات من الذله» به خدا سوگند که دست ذلت به آنها نمی دهم و مرگ با افتخار يعني همان شهادت را پذيرا هستم.

من تن به زیر بار مذلت نمی دهم

نورم، عنان خویش به ذلت نمی دهم

جان می دهم زدست، ولی با یزید پست

دست از برای دادن بیعت نمی دهم

پرسش هاي عاشورايي :

حادثه عاشورا پرسش هايي داردكه بايد براي آنها پاسخ هاي منطقي يافت، از جمله اينكه سپاهیان کوفه که اباعبدالله الحسین (ع) را محاصره نموده و او را به شهادت رساندند در پنج وقت به قبله اسلام نماز می خواندند و در هر اذان خود به پیامبری حضرت محمد (ص) اعتقاد داشتند و حتی در نخستین برخورد خود با امام حسین (ع) سپاهیان کوفه با یاران امام نماز خواندند، یعنی اينكه امام را لایق امامت می دانستند، بسیاری از سپاهیان مقابل امام افرادی بودند که در جنگ های اسلامی رشادت و شجاعت زیادی از خود نشان داده بودند و حتي برخي پيشاني پينه بسته از نماز داشتند، اما واقعا چگونه شد که ظرف مدت چند روز و یا چند ساعت همه این سوابق به هم خورد و در پس پرده فراموشی رفت. چگونه شد که مسلمان و امام دیروز با گذشت یک شب کافر به حساب آمد و ریختن خونش حلال شد.

پرسش ديگر اينكه چرا جمع هجده هزار نفری اهل كوفه که به امام نامه نوشتند به راحتی امام را تنها گذاشتند، مردم دهه شصت هجری افرادی بودند که جزو نسل هاي دوم و سوم و از جمله اشخاصي بودند که پدران آنها آب را از کام تشنه خود گرفته و به دوست خود می دادند و از تشنگی می مردند، اما چگونه حاضر شدند تا آب را بر روی فرزندان پیامر(ص) ببندند و در پايان نيز وحشيانه خیمه های آنها را با قساوت و سنگدلي آتش بزنند. به راستی چرا این انسان ها از این نقطه اوج فرود آمده و به نقطه سقوط و افول در انسانيت و اخلاق رسیدند و البته پرسش هايي ديگر....

ریشه یابی حادثه عاشورا:

در تحليل مختصر حادثه عاشورا مي توان گفت عاشورا حادثه ای نبود که در یک روز از سال 61 هجری اتفاق بیافتد و از قبل و بعد خود جدا باشد، عاشورا در حوادث پیشین و تحولات اجتماعی مسلمانان يعني از زمان رحلت پیامبر (ص) تا سال وقوع آن ریشه داشت. می توان گفت ریشه اولیه حادثه جانگذاز کربلا در غدیر ودر شکستن بیعت در سقیفه بود، آنجا که به فرمان الهی، علی (ع) ولی خدا شد، ولی بزرگان قوم و امت بعد از پیامبر گرامي (ص) این حق را نادیده گرفتند و همين امر نيز زمینه انحراف در پذیرش ولایت و امامت را به وجود آورد و جامعه به سوی انحراف پیش رفت، از اين رو مي توان گفت:

ابتدای کربلا مدینه نیست، ابتدای کربلا غدیر بود

ابرهای خون فشان نینوا، اشک های حضرت امیر بود

نطفه خلافت ارچه بسته شد، لیک در سقیفه بیعتی شکسته شد او سکوت کرد، اما امت رسول دسته دسته شد

تیری هم که رور عاشورا بر قلب حسین بن علی (ع) نشست و خون «ثارالله» را بر زمین ریخت، در واقع در روز سقیفه رها شده بود و در عاشورا به هدف نشست. عدم حاکمیت دین حق و اجرای حکومت عادلانه اسلامی بر مبنای ولایت پس از پیامبر (ص) عامل اصلی انحراف در جامعه آن روز بود و لذا امام حسین (ع) یکی از اهداف قیام خود را اصلاح امت جدش و جامعه مسلمانان می دانست و او قیام خود را بر پايه و اساس امر به معروف و نهی از منکر که از بزرگترین فرایض مسلمین است بنا نمود.

عوامل ایجاد حادثه عاشورا:

پذیرش بدعت در دین و احکام ، شکستن بیعت در غدیر و در عاشورا ،نادیده گرفتن ولایت ، عداوت ها و دشمني ها ، تفرقه و عدم وحدت ، عدم بصیرت كافي و فرو رفتن در خواب غفلت و بی تفاوتی آنها در مقابل ظلم و جوری که معاویه و یزید در طول سالها خلافت خود داشتند از جمله عوامل مهم در جریان آفريني حادثه کربلا مي باشد ، اگرچه گروهی پس از آن حادثه جانگداز توبه نمودند اما دیگر توبه و انابه فایده ای نداشت، خاموشی در حادثه کربلا مشکلات زیادی را به وجود آورد که از جمله مي توان در ادامه از دم تیغ گذراندن مردم مدینه و آتش زدن کعبه به دست یزید ياد نمود و حتي نيز حوادث بعدي رقت آور در دوران خلفاي بني اميه و بني عباس باز هم ريشه در همين حادثه عاشورا و انحراف و اشتباه استراتژيك در سقيفه دارد.

عدم وجود بصیرت در نزد خواص جامعه :

عدم وجود بصيرت در نزد خواص جامعه عاملي مهم در انحراف و كج فهمي به شمار مي رود كه هر لحظه مي تواند خود عاملي براي انحراف جامعه و پديدآورنده حادثه اي ديگر از همين جنس باشد. مقام معظم رهبری در همين زمينه اشاره نمودند »اگر خواص در هنگام خودش کاری را درست تشخیص دادند و عمل کردند تاریخ نجات پیدا می کند و حسین بن علی ها دیگر به کربلا ها کشانده نمی شوند و اگرخواص بد فهمیدند یا دیر فهمیدند و با هم اختلاف کردند معلوم است که در تاریخ کربلاها تکرار خواهد شد«.

واقعیت این است که امروز ملت اسلام باید فکر کند که چرا پنجاه سال بعد از وفات پیامبر اسلام(ص) کار کشور اسلامی بايد به جایی برسد که مردم مسلمان از وزیر، امیر، سردار، عالم و قاضی و قاری در کوفه و کربلا جمع بشوند و جگر گوشه پیامبر (ص) را با آن وضع فجیع به خاک و خون بکشند و این خود نیازمند تامل و بررسي است.

آري اشتباه استراتژیک و بزرگ نخبگان و خواص و مردم در آن روزگار همان عدم بصیرت و آگاهی از شرایط و تحولات آن روز جامعه بود. عدم بصیرت و بينش سیاسی و آگاهی لازم در شناخت دوست و دشمن بود كه موجب شد تا امام حسین (ع) که خود از پاکترین فرزندان اسلام بود همراه با ياران اندك اما خالصش در سرزمین کربلا غریبانه و مظلومانه به دست طرفداران و یاران دیروز و نااهل به شهادت برسد.

ریشه یابی عقب نشینی امت از حمایت امام حسین (ع):

دینا طلبی ، غفلت ، رها کردن تکلیف، بي تفاوتي، بی طرفی نسبت به جریان حق و باطل و سکوت در عاشورا در واقع تجلی نهایت دشمنی های امویان با اهل بیت عصمت و طهارت بود که با همدستی همه عوامل پیدا و پنهان شکل گرفت. واقعا اگر وصیت پیامبر (ص) درباره سرنوشت مسلمین پس از خودش عمل می شد و امر ولایت الهي حاکمیت می یافت آن بدعت ها، رجعت ها و شعله ورشدن آتش کینه و عداوت بازماندگان احزاب شرک و ضربه خوردگان از تیغ اسلام هيچوقت مجال بروز نمی یافت.

ويژگي قيام عاشورا :

یکی از مهمترین ویژگی های اين قيام وجود اخلاص در امام حسين(ع) و یاران او بوده و به همين خاطر هیچ عاملی نتوانست امام حسین (ع) و یاران او را از راه رسیدن به شهادت باز دارد. در مسیر راه بسیاری از ناخالصان بودند که از خالصان غربال شدند و لذا در پایان فقط هفتاد و دو تن انسان خالص باقی ماند.

امروز هم می بینیم كه اگر در مبارزات و فعالیت های سیاسی و اجتماعی خلوص نباشد ممکن است تا مراحلی از يك قيام و انقلاب هم برخي ناخالصان همراه شوند و چهره شایسته از خودشان دهند اما چون ناخالصی در وجودشان هست بالاخره امواج حوادث آنها را از دریای جوشان نهضت به کناری خواهد انداخت و حتی سابقه های دراز مدت مبارزاتی آنها چندان به کار نمی آید. تاریخ سرشار از تجربه های تلخی است که نشان می دهد صاحبان نیت های غیرصالح و ناخالص هرگز نتوانسته اند تا آخر در مسیر حق پایدار بمانند.

واقعیت امروز جامعه :

امروز هم یکی از مشکلات جامعه همان بی بصیرتی است که ناشی از بدفهمی و کج فهمی و عدم توان تجزيه وتحليل كافي در نزد برخي خواص است. يعني همان اشتباه گرفتن دوست و دشمن که زمینه انحراف را به وجود می آورد. اینکه گفته می شود « کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» از يك زاويه نشان از همین موضوع دارد كه ممكن است هر لحظه ديگر در تاريخ اسلام و در كنار چشمان ما هم حادثه و عاشورايي ديگر به وجود آيد ، اینکه می گوییم «ما اهل کوفه نیستیم علی تنها بماند » نشان از اين دارد که اشتباه بزرگ مردم کوفه آن زمان در دومقطع زمینه ساز حادثه عاشورا شد.

امام خمینی (ره) فرموده اند كه، انقلاب اسلامی ایران ، پرتوی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است. پس امروز هم نياز به بصيرت عاشورايي داريم، بصیرت يعني شناخت روشن و یقینی از دین، فهم تکلیف زمان ، درك پیشوا و حجت خدا ، شناخت راه مستقيم، شناخت دوست و دشمن و شناخت كامل مرز حق و باطل، و بايد گفت كه امروز در مبارزات و فعالیت های سیاسی و اجتماعی و موضع گیری ها جایگاه بصیرت بسي روشن تر می شود و بدون آن حتی مبارزه و جنگ انسان هم کورکورانه و گاهی در مسیر باطل قرار می گیرد و از اين رو انتخاب درست امروز ما نیز بستگی به بینش صحیح و بصیرت ما دارد.

البته مردم ما در جریان انقلاب اسلامی و دفاع مقدس و تا به امروز ثابت کردند که نه تنها اهل کوفه نیستند بلکه با مقاومت و ایستادگی خود در برابر همه توطئه ها و نقشه های شوم و پيچيده دشمنان ایستاده اند و آنها اهل ایران هستند، ایران اسلامی که یکپارچه و متحد از اسلام و از مبانی آن دفاع نموده و با آهنگ ولایت حرکت می کند و با هر فتنه اي از اين جنس برخورد نموده و خواهد نمود.

نتيجه گيري:

عاشورا مکتب انسان سازی است و حسین آموزگار بزرگ بشریت، عاشورا یک حادثه نیست، بلکه یک مکتب است، مکتبی که درس ایمان و عقیده ، شهامت و شهادت، عدالت و آزادی خواهی، همت و غیرت، جهاد و قیام ، صبر و استقامت، امامت و ولایت ، ایثار و رشادت و در یک کلام درس انسانیت را به تمامی بشر و تمام آنها که می خواهند انسان باشند و انسان زندگی کنند می دهد.

عاشورا در ظاهر یک روز، ولی در واقع به بلندای تمام اعصار و قرون است و عاشورائیان در ظاهر تعداد محدود اما در واقع به تعداد تمام عدالت جویان و آزادی خواهان جهان و تمام آنهایی که قلبشان برای انسانیت می تپد مي باشند واگرچه به ظاهر یزيد بر خاندان پیامبر(ص) در دوره اي تسلط پیدا کرد و توانست بدن های آنها را زیر سم اسبان لگدکوب کند اما مکتب و مرام آنها هرگز از بین نرفت و لذا تا حق و حقیقت وجود دارد حسین و حسینیان زنده و جاویدند و همین رمز بقای نهضت عاشوراست. پيامبر گرامي اسلام فرمودند »ان لقتل الحسین (ع) حراره فی قلوب المومنین لاتبرد ابدا « از شهادت حسین (ع) حرارت و گرمایی در دل های مومنان است که هرگز سرد و خاموش نمی شود. همچنين ايشان فرموده اند كه »ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه«، حسین (ع) چراغ فروزان هدایت و کشتی نجات امت است.

آري امروز هم اگر عبرت های نهفته در حادثه عاشورا به طور دقيق مورد بازشناسی قرار نگيرد و درمان نگردد چه بسا ممکن است همان خطر در کمین جامعه امروز و سر راه انقلاب و انقلابیون ما نیز سبز شود