اخلاق در انتخابات

دو انتخاب مهم را در اسفندماه امسال (1394) در پیش رو داریم و به فراخور نزدیکی به ایام انتخابات از ابعاد مختلف در رسانه ها به آن پرداخته میشود اما آن گونه که شایسته است در رسانه های نوشتاری به بعد اخلاقی آن پرداخته نشد و مطالب از این دست ناچیز است و شایسته بود در نظام اسلامی ما بیشتر به این مقوله توجه و تاکید میشد. چراکه هیچ مکتبی به اندازه اسلام به اخلاقیات توجه و تاکید نکرده است و خاتم پیامبران میفرماید ".همانا من مبعوث شدم فقط برای اینکه مکارم اخلاقی را تکمیل کنم".ما دینی را برگزیدیم که پیامبرش برای تکمیل اخلاق برگزیده شد. اخلاق چیست؟

 درمورد اخلاق و فعل اخلاقی کتابها به رشته تحریر درآمد و علمای اخلاق تعاریف مختلفی از اخلاق ارایه داده اند و برای تبیین اخلاق انتخاباتی "اخلاق" راتعریف کرده و بحث را با رویکرد کاربردی ادامه میدهیم. اخلاق مجموعه ی صفات روحی و باطنی انسان است.

اخلاق  از کلمه ی خلق است و معنای آن و یژگی های ثابت  ودائمی درونی هرکسی است. اصطلاحاً در زبان  عامیانه می گویند فلانی مهربان و بخشنده یا حسود وبخیل است.هر دوی اینها جزء صفات درونی انسان است.بحش خلق انسان هم میگویند  وقتی که کلمه اخلاق را بکار می بریم منظورمان تمام ویژگی های دورنی است که باعث بروز گفتار و رفتاری از انسان می شود  این ویژگی های درونی انسان می توانند خوب یا بد باشند. ،بنابراین اخلاق اعم از صفات خوب وبدی است که در درون انسان ریشه دوانیده.

 این تعریف اخلاق رابطه بین ا خلاق با گفتار و رفتار انسان را نشان میدهد.خصلت های اخلاقی موتور محرک رفتار وگفتار آدمهاست .کسی که حسود هست به محض دیدن موفقیت دیگران (همکار،همسایه،همکلاسی و...)حسادت می کند و از درون ناراحت میشود وممکن است این ناراحتی را با گفتار یارفتار خاصی بروز دهد.پس می توانیم بگوییم رفتار و گفتار مابخش عمده اش بر می گردد به اخلاق ما.

اخلاقیات دردین مبین اسلام همیشه ی ایام ثابت هستند. حسادت و ضایع کردن حق دیگران همیشه و درهمه جا مزموم است و نیکی و دستگیری دیگران و مهربانی و رعایت عدالت درهمه جا و همه حال پسندیده است. رعایت اخلاق در زندگی فردی و اجتماعی یکی از مسایلی است که اسلام برآن تاکید داشته است. اخلاقیات مربوط به همه ی جوانب و ابعاد زندگی است که اگر رعایت بشود مدینه فاضله محقق میشود. دیدگاه اسلام برخلاف بسیاری از نظریات سیاسی ماکیاولیستی است.در اسلام هدف وسیله را توجیه نمیکند.

پس اگر هدفی مقدس و ستودنی و انسانی داشتیم نمیتوانیم از وسایل و ابزار غیر انسانی و خارج از دایره عدالت استفاده کنیم.یک فرد مکتبی و مسلمان چنانچه کاندیدای مجلس شد نباید برای خدمت به مردم و استفاده صحیح موقعیت و تریبون نمایندگی از هروسیله ای و باهرشیوه ای ولو تقلب و دروغ و تزویر وامثالهم استفاده کند و بگوید برای این است که وقتی به آن موقعیت دست یافتم خدمت میکنم.

مثل اینکه کسی برود دزدی و راهزنی کند و بگوید برای خدمت به فقرا و سیرکردن شکم گرسنگان این کار رامیکنم. کار عیاران و طراران این چنین بود و این شیوه از نظر اسلام و علمای اخلاق مردود و ناپسند است. هرفرد اخلاق گرا در تمام شؤنات زندگی اخلاقیات را رعایت میکند حتی اگر به قیمت شکست ظاهری او باشد. نمونه بارز اخلاق سیاسی در سیره حکومتی حضرت علی(ع) مشهود است و میتواند سرمشق خوبی برای کنشگران سیاسی و صاحبان قدرت باشد. امام دارای تدبیر فوق العاده ای بود اما هیچگاه مکر و حیله به کار نبرد. وقتي  امیر المومنی (ع) شنيد برخي از ياران آن حضرت او را به بي سياستي متهم كرده و معاويه را سياستمدار مي دانند به آنها فرمود:"به خدا سوگند معاويه از من زيركتر نيست ولي او خيانت كرده و گناه مي كند. اگر خيانت نكوهيده نبود من از همه زيركتر بودم ولكن هر خيانتي گناهي است و هر گناهي نافرماني، و در روز قيامت براي هر خيانتكاري پرچم و نشانه اي است كه به آن شناخته مي شود، و به خدا سوگند من غافلگير نخواهم شد به مكر و حيله، و با سختيها عاجز و ناتوان نگردم."

 کاندیدای مومن و مسلمان باید در قانونمداری و اخلاق گرایی سرآمد و الگوی مردم و هوادارانش باشد.حاضر نباشد به هرقیمتی وارد مجلس شود. و ازته دل راضی نباشد حتی یک رای خلاف قانون و اخلاق به نام وی به صندوق ریخته شود. در تبلیغات اسراف و تبذیر نکند. خود و هوادارانش از شیوه های غیر قانونی استفاده نکنند و به هیچ وجه رقیب را تخریب ننمایند.رعایت اخلاق انتخاباتی باید دغدغه اصلی کاندید باشد.و هرروز به طرفداران خود توصیه به تقوای سیاسی و اخلاق انتخاباتی نماید و رقابت جوانمردانه و سالم را سرلوحه کار خود قرار دهد.

 بر قلم به دستان و اصحاب رسانه و به ویژه صدا و سیما است که روی این موضوع به شدت کارکنند و خود نیز رعایت اخلاق در انتخابات را سرلوحه کار قرار دهند. چقدر خوب می شد که هرکدام از کاندیدا یک منشور اخلاقی می نوشت و آن را در معرض دید عموم و به خصوص هواداران قرار می داد. این همه نطق انتخاباتی از اول انقلاب تا الان از کاندیداها خواندیم و شنیدیم به راستی چند درصد از آن نطقها و بیانیه ها و اعلامیه ها و ...در مورد رعایت اخلاق و قانون و حقوق مردم و رقبا بود؟.پیشنهاد من به دست اندرکاران انتخابات اعم از اجرا و نظارت این است که تبلیغات و رفتار کاندیداها را رصد کنند و پس از انتخابات به نامزدهایی که بیشترین تلاش را در این زمینه کردند و تخلفی از آنان سر نزد و شعارها و وعده های معقول میدادند و هوادارانشان حقوق سایر کاندیداها را رعایت میکردند و بر مدار قانون حرکت میکردند.

تشکر و تقدیر کنند و حتی جام اخلاق انتخاباتی بدهند و همایشی برای آنان برگزار شود تا اخلاق مداری در همه ی عرصه ها سرایت کند و در این مسیر از همدیگر سبقت بگیرند. و قتی که برای بازی جوانمردانه در مسابقات جام ئاخلاق داریم و رانندگانی که رعایت قانون میکنند از سوی راهنمایی و رانندگی مورد تشویق قرار میگیرند و شرکتهایی که در تبلیغ کالا و محصصول خود حقوق مصرف کننده را رعایت کرده و در تبلیغات واقعیتها را رد مورد کالای خود تبلیغ میکنند و از غلو پرهیز میکنند و تشویق میشوند به طریق اولی کاندیداهایی که اخلاق را سرلوحه کار قرار میدهند-چه نماینده بشوند یا نشوند- باید مورد تشویق قرار گیرند.

 امروزه اخلاقیات چون کیمیا ارزشمند است و جامعه ما بشدت به آن محتاج است و جامعه از ناحیه بداخلاقیها صدمه دیده است. کدام نامزد را سراغ داریم که اگر هوادارش به رقیب توهین کرد و یا جملات ناسزا و ناروا بکار برد.اخم در هم کشد و هوادارش را از این کار منع کند حتی اگر آن هوادار را از دست بدهد.نمیگویم نیست اما اندک است.

 نامزد انتخابات باید آنقدر مقید به اخلاق اسلامی باشد که طرفداران وی جرات نکنند که بر روی دیوار منزل کسی شعار بنویسند یا شبنامه علیه کاندیدی دیگر پخش کنند یا شایعه علیه رقیب راه بیندازند یا با هواداران کاندیدای دیگر درگیر شود. چقدر پسندیده است که وقتی در کنار ستاد انتخاباتی رقیب عبور میکنند بروند احوالپرسی کنند و خداقوت بگویند و به همدیگر سر بزنند. جنگ که نیست. رقابت است. اخلاق انتخاباتی یعنی رقابت همراه با رفاقت نه کینه و عداوت.

وقتیکه صحبت اخلاق انتخاباتی میکنیم این موضوع شامل حال همه ی کسانی که به هر نحو در انتخابات دخیل هستند میشود. اعم از کاندیدا و رای دهندگان و متولیان انتخابات. اما چون تنور تبلیغات در ایامی تبلیغات آزاد و قانونی است داغ میشود تاکید بیشترم روی کاندیداهاست که مبادا خدای ناکرده برای تکیه زدن به صندلی سبز مجلس آتش سرخ را برای خود مهیا سازند.

 در انتخابات رعایت حق الناس بسیار ضروری است. کاندیدای اخلاق محور قبل از اینکه فکر کند اگر حرف ناصوابی از دهانش خارج شود ممکن است رای او کم شود و یا قانون او را مجازات کند باید به فکر گناه و مجازات اخروی آن باشد.نامزد اخلاق گرا باید تاکید بر ویژگیهای خوب خود و نماینده خوب بکند نه اینکه ضعف رقبا را بگوید.اگر متمایل به یک طیف خاصی است خصوصیات برجسته طیف خود را ذکر کند نه اینکه در مذمت طیف دیگر حرف بزند و مطالبی را نسبت دهد که واقعیت نداشته باشد.تمام اعمال ریز و درشت ما در انتخابات مورد محاسبه قرار میگیرند واگر ما اخلاق انتخاباتی داشته باشیم و مقید به آن باشیم میتوانیم حقوق دیگران را در خلوت و جلوت رعایت کنیم.اگر همه بدون استثنا اخلاق را در انتخابات رعایت کنند نیازی به این همه هزینه برای سلامت انتخابات نیاز نبود.

اما متاسفانه علیرغم این تمهیدات باز هم ممکن است تقلبی ولو در حد پایین انجام شود و همه اینها ناشی از بی اخلاقی در انتخابات است.با مراجعه به نصوص دینی ومطالعه سرگذشت دیگران و عبرت آموزی از بی اخلاقیهای زندگی وتمرین و ممارست وتوجه به عرفان و خلوت با خدای خود میتوان از اخلاق گرایی در همه ابعاد لذت برد. انتخابات تمام میشود و عمرمانیز به پایان میرسد اما اعمال و رفتار ما ثبت و ضبط میشود و نتیجه آن در آخرت به ما برمیگردد.  


علی کرد-مدرس دانشگاه