شعرهای گویشی بختیاری از اسدالله اسدی

1)

تو رهدی ىُ واگاگریوا بمندیم

چطو دی تریم وانم دل بخندیم

شوی ن که گهدی هنی جم نخرده

زله ن نوردیم و سی یو زمندیم

هل چاله ای تفکنیم بی افاقه

جمت نی گره چی که داری نشندیم

ولاش ار که سخ ایبوه مل ز چامون

وگرچین رنگی ایر پا وبندیم

تش چاله کورو شو سه وکاره

سزامون همی بی که شو نِ نرند یم

كُرُ پ ار نویدیمه چی مرغ لهمی

پر نفتمونه په سی چه نکندیم

نشینیم وهی دیک و داسون دراریم

نه اسبی اپرنیم نه قاشی ورندیم

ایر هم زله خوس بیا وادیاری

دیه سی همیشه و بند کمندیم

ایر ریشه ی شو نِ وا تش بلازی

خومون ترتنیمس اوسو سر بلندیم. 

اسدالله اسدی هفته نامه همدلی ۸۵

2)

بيوين دَس بگِريم وا يكي دي تا صحو بوازيم ، جونم

جورِ قديما گپ بزنیم وایک بسازیم  جونم

بگو میشکال بزن تا هفت وچار وایک بوازن آخی

که وختی وایکن ناچارنِ هم چاره سازن  آخی

3)

مو ایل سردیارِ هفت وچار افتو  وِ كولم جونم

اَو و خاكم به شودي با،مو سي ايرون به هولُم  جونم

بيوين بار بوونيم مين سوزمارون بالِ كارون  ، تي يك

بهونانه همه واكِل زنيم ري تيگِ قارون ،پی یک

4)

تا،تش تَوَنه رَه بوَوَنِن درگِل ايلم

يادي كُنم اِز خوندِ گرِ ايل جليلم

صيودي يُ وا برزگری ،کوچُ رَهُ مال

 چوغا و دبیت،سازودهل،بسته کدوشال

بینی که بهشت ایچونه بس نخش ونگاره

کردیم وچویل،کنگرو اَندَشت وِ كاره

5)

بيوين تا بنشينيم كُپ چاله ری وِ ري يك

دل بونه كُنه رستم زاله اي زنه لك

ايچو به خدا رستم و تهمینه  زیادن همه شیرن

سهراون و گردیه ،زن و مِرد دليرِن

6)

دِلُم  چی  برفِ  نرمِ  زيرِ  پاته

گرفگار  خمار ِ   او  تياته

بيو اي  يارِ  جوني  وا   ديارُم

زيو  وا  پس  دیه  طاقت ندارُم

دلُم  وَهرَنده ی  تو  چی ستینی

ایر  واکل   زنی  دردُم   ايچینی

تیام  بُرنيكنه  بس  ره   پُهيدُم

بني كورُم ز بس مرزنگ  سُهيدُم

په  دی کی پاته  اینی  مین حوشُم

كه  اِز  شوقِت شو  وُ رو پا وِ كوشُم

بيايُم  وانهات   اي   نازنينُم

دوارته  او  گلِ  ريته   بوينُم

تو  شيرين   و  مو فرهادِ  كلوتُم

نه   چی امروزيَل  فِرگِ  تتوتُم

هُو  كه  صورتگری  كِرده  تياته

لو  وُ بُرگ وُ سر وُ  پا وُ  میاته

وِ  مو  فِرمونِ  قاو  ِدلبری  دا

دَمِ  برفُم  كِلوسی  چی پری دا

بیو  ای  هُمدُرُنگ  دل وا  نیامه

که  زیرِ  نال  كوشِت  جا  تيامه

3 مهرماه 1391

7)

نُه دال 

نُه دال ، مو خاکِ  سَر دیارُم

چَن ساله که زِت  خَوَر  ندارُم

اشنیدُمه ، پی تُرِت  وِ  تهرون

بی دُنگ   گِرهده   اردشیرون

مِن خَلفت  موزه  سردو لونی

دلر هده  ی  ،   دیدنِ  بهونی

نُه دال دلُم خَشه  که  هِهدِت

هر چند اسیری  ارچه   بِهدِت

ایچو   ز  تو   ایگون  وُ  ز  جنگا

نُه دال  و  حجی و   شا تفنگا

واسوز  دل  ایگون  و   کُنِن یاد

داغُم    سی   تقاصِ   آعلیداد

زونس نه دِرَی وِ بَنگ و  هیجار

مهمون کشی  تون خدا  اوی کار

نُه دال  مو   هم   دیه  نشادُم

نُه   چاله ی  سرد  دا  وِ  بادُم

تهرون  کُجه  وُ   تو  شا تفنگُم

جا منده ز  شیر (1)  و   آپلنگُم(2)

شیر مم تقی خان ز ایل  چالنگ

سردار  حسین قلی ،  هف لنگ

آ محمد  شرزه  شیر   شَو   رَو  

کز  بِرچِ  قمه س  تش ایگِره  تَو

آناد علی  پا  ، تفاق  و   هیجار 

صیدال بک و  مَندنی و   نو مدار  

نُه  دال  ،   نبی   پیا  کُراسو ن  

بادم  نیرسی   وِ   گرد   پاسون

نُه دال ، تو  بیدیه  ، وا   باسون

تینا  تو که  مَندیه  ، وِ   جاسون

ایبو  که  بیوی  تو   ،  وا   دیارُم

تا  سر بزنی  وِ   هفت و   چارُم

غیر  اِز   تو    ،   هزار  یادگار ی 

بردِن  شو  و   رو   ،  ز  بختیاری

کاشکی  همه سون کِل تو بیدِن

تا   او کِل   ،   مرز   ،  نیرسیدِن

 (1) - اسدخان

(۲) علیداد.

8)

پَه كَی ایبو که مو وا دَو بگردُم

اَوُم چی  روز و ُ وا افتَو  بگردُم

شَوِن  وِردی و ُ وَندی و ُ نَرَندی

وِ مرگ نُهدِی که تا وا تَو بگردُم

9)

شو وُ مينا بنوش و وَردل  ِ تو

کمندُم  تِنگهِ  وا داسِ  چِلِ  تو

دلُم ايخو كه ايشَو دی نیا سر

وِرارم  جا  وِ  ای کِل او کِلِ تو

10)

ز  پا  وَ نده يُم   پاپلیچک  ننه

ز سر كَنده يُم فِندوُپیچک ننه

كَدوُ  كول و ُ كُلماتُم  اِشكَندَيه

زبس  رَنده يُم فيت فيتَک ننه

11)

دِلُم  تَهدِه  تياته  مَرخَو ی تو

تیام ناوَنده ناته مَر خَو ی تو

وِری واپازلَينيدِن چِلُم وَهس

مَنُم خينُم وِپاته مَر خَو ی تو

12)

وِ دَسمالا شَدِه ،  دولوم  سوگند

که نیبو بَرد رِی بَردی  دیه ، بند

وِاسم وُرسم وُآلِشت دِی گُدَشته

اَيَر ،  گوويَل نَوِن  اِزموگِله  مند.

13)

هِرِنگم  ،  وا گلِ  افتو   دِرَو  زی

صُوا   مَنديرِتُم  ،  زيتر بيو   دی

وِ مِرزِنگ ایرُوُم هرچی که خاره

وَنُم تی زیرِ كوشِت  ماه بی وی

 16)

پَه كَی ایبو که مو وا دَو بگردُم

اَوُم چی  روز و ُ وا افتَو  بگردُم

شَوِن  وِردی و ُ وَندی و ُ نَرَندی

وِ مرگ نُهدِی که تا وا تَو بگردُم

14)

شو وُ مينا بنوش و وَردل  ِ تو

کمندُم  تِنگهِ  وا داسِ  چِلِ  تو

دلُم ايخو كه ايشَو دی نیا سر

وِرارم  جا  وِ  ای کِل او کِلِ تو

15)

 ز  پا  وَ نده يُم   پاپلیچک  ننه

ز سر كَنده يُم فِندوُپیچک ننه

كَدوُ  كول و ُ كُلماتُم  اِشكَندَيه

زبس  رَنده يُم فيت فيتَک ننه

16)

دِلُم  تَهدِه  تياته  مَرخَو ی تو

تیام ناوَنده ناته مَر خَو ی تو

وِری واپازلَينيدِن چِلُم وَهس

مَنُم خينُم وِپاته مَر خَو ی تو

17)

 وِ دَسمالا شَدِه ،  دولوم  سوگند

که نیبو بَرد رِی بَردی  دیه ، بند

وِاسم وُرسم وُآلِشت دِی گُدَشته

اَيَر ،  گوويَل نَوِن  اِزموگِله  مند.

18)

 هِرِنگم  ،  وا گلِ  افتو   دِرَو  زی

صُوا   مَنديرِتُم  ،  زيتر بيو   دی

وِ مِرزِنگ ایرُوُم هرچی که خاره

وَنُم تی زیرِ كوشِت  ماه بی وی

19)

 یَ  ماتی ری لَوِت بُر ايزَنُم شَو

مَيَر ناشتا بچینُم اَر  بُووی خَو

لَوا  گُلگَندُ ميتِن ،  چی  شِكَرته

زِسون چینُم سَبَق تانِشت افتَو

20)

 چی شَوکورا ،شَو تاری گِرِهدُم

وِ جا  بندِ  بهون  ماری  گِرِهدُم

دوتادهسُم زنشتس کرده پَندَو

گمون  ایبُم   پَلِ  یاری  گِرِهدُم

 21)

 دلُم   بُردی  وُ   دلدُر ی  نکرِ دی

وِ  دل بستن  تو  هُميُری نکرِدی

مو تينا مَندُم وُ  دل  وا  خيالِت

وِ پا  وَستُم  تو  تيمُر ی نكِرد ی

22)

 مو هم  یادِ  گلم  وَستُم  سرِ  شو

وخوم گُهدُم که امشونیبرت خو

زفِرگِس واسری شيوِ سته بيدُ م

سَبَق  وابا  خيالِس  سُهدُم  اِز  تو 

23)

 گرگ چمبری

ترانه گویشی شنگول و منگول

«هَل هَل گرگ چمبری »هَل  هَل

«به خدا که نِهلم نیبَری »هَل هَل

خاک ولاتُم  چی طلا یه، هل هل

شوبرَکم ،  پشت کلایه ، هل هل

کرگَل   ایلُم  ،   همه   سر دیارن

رهنه   ایپاهِن  چیکه خَو بیارن

دُرگِل  ایل   چی   عسل   کُنارن

کِل  بُساکی  ، به   لَووا   دِ رارن

دُهدَر  نگو ، مُهی به  لاشِ  کارون

کرگَلِمون   چی  شیر  زردِ   قارون

دی  نَترَی  چَنگ  بووَنی  و میشُم

 فِرگ  بکنی  ،  وِ   روزگارِ   پیشُم

ایچو پیایَل  ،  شو  و  رو  ،  بیارن

شیرون   زردُم  ،  دَمِ   بیشه  زارن

بوپودو ه  ، شیرون   سینه  چاکُم

کس   نَترَه   پا   بِنه    مینِ   خاکُم

گرگ سیاه  ،  پِنگ نَونَی به  میشُم

نِهنگ نَوی  به مَشکِ دُو و خویشُم

پِنگتِه   ،   ایبُرم   ،   زَنم  به  دیفار

سرت کنُم   ،  مِلِت  زنُم  به   تَمدار

وِریس  و  گِرچین  ز  مِلت  ایبافُم

پَهرو   زَنم   ،   پوسِته  ،  وِ  لحافُم

نه خوم خووم نه میشگَلُم نه دیون

لِوَهر ایپاهِن  شو  سه ،  دو چوپون

گدشت   ایومی  که  کُمان  ایدردی

تیله یَلت   وا   بره   ،  سیر  ایکردی

گدشت و   وا   ،  خَو  بره یَل  بِوینی

چِنگ و پلِنگِت   ،  دی  بریزه   خینی

شنگول  و  منگول  مو ، دی  عاقلن

وا   حبه   انگورم   ،   همه  ،  کاملن

سی دی   ،   حیله  بازیات   رسیدِن

هردو سه تا  سون   ،  کِلکاتِه  دیدِن

دل  بِنِه  دلدون  ، که  شِکالِت   اَوِن

تیکه ی  چربِ  ،  کوم و چالِت  اون

اوگو    گِرونه   ،   بزنی   وِ   دستات

تا   که    اَوِن   مثال   رنگ   خَستات

رَهتِه   بِگر   برو   به   کُه   و   جنگل

گرگ  که  نَوا  ،   بووِه  کَنه   و  انگل

رهته  بگر  برو   به  دشت  و  کهسار

روزی  یِت  ،   ایرَسه  ،  خدا   نِیَهدار

9 شهریور نود و سه

24)

زَهمِ دل

زَهـمِ  دلُـم   ،  زَیـدیـه   چُمـنیـدیـه

هـر چـی کـه  وَربستُمـه  رُمنیـدیـه

ماتِ  دلُم  چـیـدیـه وا داسِ  غـم

بالِ   شِکَــرتَـمـه   نَـوَنـدی   ی َ  نَـم

رَهــدی یُ  آستـاره  شَوُم  کَـنـدیـه

نُـیـس دَمِ  کـیـوار وُ مـونـه  وَنـدیـه

سیچه  سِتینِ  دِلُم  هَی خَل  کُنی

رَه  نِ نِها پام  شو وُ  رو  چَل  کُنی

جِـز وِ  دلُـم  نِـی  ،   پِـرَکـم  ایـبَـری

خـیـنِ   دلُـم    کِـردیـه   تا   ایـتَـری

ره مِ  بُـریـدی  کـه  نَـرُم   سـی  ولات

تا  وِ  گِـمـونِت کـه  بیـوفـتُـم  وِ  پات

خارِ    دلُـم   سی  یَ   وِلا  نـیـکَـنـی

دونـه  گُلـی  جاس  تـو   نـیـدَروَنـی

پیشِ  یـُو  کـه   پامِ  بِنُـم  مـیـنِ  دَو

پیـکِـمِ  اِشکَـنـدی  یُ  وَنـدیم  به  تَو

تا  گِـروجُـم  کِـم  کـه  وِریستُـم وِ پا

ره  مِ  گِـرهـدی ی ُ نِشـونـدیـم  وِ جا

جا  که   بِگِهـری   لِکِـر و   زیـر   چِلُم

مو سر  ِ پا بـیـم خُو  تو  زَیـدی  گِلُم

خین  به   مِنه   اِشکَمِ   مو  پُـهـدیه

چیـکه   زنُم   حـرف   لَوُم    دُهـدیه

تَپ  تَپـُـووا   ،   کُشتِنُمِـه  میــنِ  خَو

چَنـدی  وِ   لاشُـم   ایــزَنی  داغِ  تَـو

مَـر مـو چه کِـردُم  چُنو سیری ز  مو

وا کـه  نِـهِنـگُم  بیـنی  دِیــری   ز  مو

چی که  تو  وارُیی یُ مو  رِی  گِلُـم

وا  کـه  دِیــه  ،  سیـر  بِـتِـلنـی  دِلُـم

آخـه  مو  چنـدی  بُخورُم  خیـنِ   دل

کو  چو   بِنُم  پا  که  نَـزَهنُـم   به گِل

هر چی  که  دَنـگه  سَرِ  مو   وِردیـه

پـیـنـه    وُ    پَـهـرو    دلُـمـه   دِردیـه

هَی  کِلِ بَـرد   ،  نادُمُ    وَ هـرَنـدیـه

ریشـه ی    باد   اَوشِنُـمـه   کَـنـدیـه

هیچ   نَـدونُـم که  چه  فِـرگ  ایکُنی

واسرِ   مـو    جنـگِ   تِــوِرگ   ایکُنی

هَـل هَـلِ  گـرگِ که  اِوِردی  به مال

راس   اُوَیـدی  مـونـه کِـردی  شِکال

تـیـــرِ   بَـلانـه    تـو   وِ    مُـو   بِستـیـه

اوسو ایگوی سیچه وَرِس  جِستیه

خُوستی  نَرُم   تا   بُخُـوره   رِی  دلُم

یا  که  چو   هُـمزاده   بیـوفـتـه   کِلُم

سر چه   وِ  اَو  ،   وا  بِزَنُم  بی  گُدار

لِکـه    بُـوَنـدُم    ،     لِک ِ   سوزِ   کُنـار

تا   کــه   و ِراری    هـمـه   آرمــونُـمـه

مُـــردِن   وا  نُـومــه  کـه    دَرمـونُـمـه

کـو  چـو   تَـرُم   دِی  بُگُـروسُـم    وَرِت

کِــر    بُـکُنُــم    ،   کِـنـجِ   وِلا   دفـتــرِت

آخرِسَـم  ،  دَسِ   اِنی  مـیـن  سَـرُم

کیسِـنِِ   ،  اِسپـیـدِ اِی چَیـنـی   وَرُم

25)

اوریز شیوند

شیوند که ایگوی گِلس از خاک بهشته

ری  بَرد نگاراس  به خط  کهنه  نوشته

باغاس که از  شُرشُر  برفو  همه کشته

اوریز  بلندس  ،  دل  ،  گرمانه   برشته

منگشت و دلا ، زرده و کینونه  تو  نیدی

مالا که  ،  وَنَن ،  بال  او  رونه ، تو  نیدی

نیدی که  چطو  کوگ  بیاهه  به  سر  اَو

یا وا لُف  خوس  هی بزنه  قهقه و قوقو

کِلگرد و شَمی ،چشمه ی دیمه زخمونه

کارون  که   ولاتانه   اِگرده  ، یونه  دونه

هرفَی  که   شَوا   مَیلِسِمون   زیر  بهونه

کیماس  خوش آواز که  شهنومه  اِخونه

رهدُم  بَلواس  ،  تا  که   اناراسه   بوینُم

گلپینه  و   ریواس  و   کُناراسه    بچینُم

دیدُم چنو  سوزه  دلُم  ایخواسه  بشینُم

گهدُم که بهشت همیونه هُمساسه زمینُم

اِزسوسن و مرغا بگُم ، از گهرو  و  چَمبا

ارغون و اوند ، جونکی و  تنگ  مال آقا

هر جا  که  اِزی  خاک  بگُم  سلسله  داره

هرجا که ز ویرُم  بِره ، دی  ، جا گله داره

گُهدُم  که  ابو  ،  تا جُل و  بندامه   بیارُم

دَرفا  و   هزارپیشه  و   ،   قندامه  بیارُم

شهباز  و  ، گلفروز  و ،   گلندامه  بیارُم

وا  حُشکی  لو  ،  بی خِرو خندامه  بیارُم

تی ایل وتبارت که بووی ،عشق  ایفهمی

پیرم که اوی  ،  تازه ایبازی  و   ایچهمی

بِنگِشتِ  ولاتِ  خوت و چالِت  به کنارا

هاشو   نَتَره   لِهخه  کُنه   وا   نُک   خارا

26)

 منظومه ی آرش کمانگیر (گویشی ) برگردان چکیده ی شعر سیاوش کسرایی

شاعر :اسدالله اسدی. 

برف ایباره

برف ایباره به رِی خارو گِچِر بَردا

ز دیرادیر، یَه آلونکِ رُوشِن

تی بِلازه تَش .

سی بَچِیَل خوس ، مَتَل ایگو ، تاته آنوروز

گُهدِه بیدُم زندِیی خَیفه

گُهدُم وُ نا گُهدِه نِس حیفه

آسمونِ واز

اُفتوِ زردینه

باغا ، پُر زِ گُل

دشت ها بی بُرگِه وُ دَر

باز وَیدِن ، باز رَهدِن ، باز دونیدِن

مین غم انسون دوگُرزونی نِشستِن

پا وِ پای شُودیِ مردم ، پا وِ گِل کُفتِن

کار کِردن ، کار کِردن

لیز کِردن

رُستی رُستی زندیی خَیفه

زندیی یَه چاله دونِ کهنه وا مَندَی

اَر بلازَس وا کُنی رَسخِ تَش وُ تُنگِس دیاره هر ولات

ارنه کوره وُ اِی کوری دَیـَتِس مَهنه وِ نات

زندیی بِلازه ایخو ، تاتِه نوروز ،کِرده واگو :

سی بِلازه هیمه وابو

  ****

روزگاری بی

روزگارِ تَهل و تاری بی

بخت ایما هم چی تیگِ دِشمِنا تیره

زورِسون اِز زورِ ایما بیش .

هوف بیدوُ مرگ ،

چی دِرَهدِی که نَجُمنه پَهر جُم نیخَه کسی

سنگرِ آزادِگون ، بیدُنگ و کور

مین بِهون دِشمِنا شُو دی وُ شور

دِشمِن اِز سامون و سر حد کِرده تا

آرِمون ایما نَوِروَیده به جا

هَرس ها چیـر اِز تیا

دِشمِنَم رهده به فِرگِ وَندِن ایما زیک

تا سی هر چی مینِ دل دارِه بجورِه چاره سِ

تا که  وادستِ خومون هرکی کَنه  تَلواره سِ

دِشمِن چارچوله باز

که یَه روزِ خَش نَبینه وِ تیا

هرچه وِ دل داشت آخِه کِرد ساز

مردم اما ای نِیَشتِن وا تیا اِز کاسه دِروَیدِه

ایوَر وُ  او  وَر ، وایکی دِی قُمقُت ایکِردن

     ***

آخرین فِرمون ...

آخرین نِک نِشت ....

وا یه تیری وَند تا سامون بِره جا خوس

ار نِهِنگ بوفته به لَم

واروُ کِپرهامون کُچیر

آرمونا کور .

اربِپهره دیرتر

تا کُجِه ؟..... تا کوچونا ؟

 آه ..کوچونه آهن بُویی مِردی ؟ کوچِونی گِرمُستِ ایمونی ؟

هر دِهونی واگو ایکِرد ای خَوَرهانه

تیا ، واترس و بی سو ، ای نِیَشتِن ای تَل و  او تا

لشکر ایرون بی اَولیسُم

دو وِ دو یا سه وِ سه ، قُمقُت کُنُون

بچِیَل بالا تووا

دُرگَل اِز پَس رَوزنا

دایَلَِم با غُرصه و غم کِل دَرا

رهده رهده سرصدا بالا گِرهد ،قُمقُت گِپِست

        ***

مردمِ هاشُفته چی دِریا اَوی

خینِسون واجوش اُوَید

گاله زَین

وَستِن به ره

چی صدف

اِز مینجقا مردم پیایی زَی به دَر

شیردونگی زَی :

مونُم آرش

هوارِس چینو وا دِشمِن بَنا کِرد

مونُم آرش سپاهی مِردی آزاده

به تَینا تیرِجامَنده وِ ترکش ، وا دلاتونه زنُم تَش

مَپُرسین اِز  تَوارُم

مو پور رنج و کارُم

مو تیزُم چی شهاوِ شَو ایکَهنُم

صَوا  سی  دیدِنِ  ایسا ایمَهنُم

مُوارِک او لواسی با که مینِ جنگ ایپوشِن

گوارا پاله ای با که  مِجالِ  فحت  اینوشِن

 مِن اِی پیکار

مِنِ اِی کار

دل مردم به گِرمُستُم

امیدِ مردمِ بیدُنگِ نِه سرکولِ خوم رُستُم

کمونِ کهکشون دستُم

کمون داری کمونگیرُم

شهاوِ آسمون تیرُم

چگادوُ گُرده ی کُه وا نِهامه

تیا وُ  تیغِشِ  افتو   وا بامه

پَرِ تَش تیرُمِه

فِرمونبَرُم باد

اما ، امرو که روزِ  پهلِوونی  نید

رها گشتن وِ پولادو جوونی نید

بَعزِ یُو رِی کِه وِتاق آسمون

جورِ دِی گپ زی وِ دل وا زون تره

        ***

درود ای واپسین صحو ، ای سَبَق با مُو

کِه  یُو  دِی آخرین  دیدارُمه  وا  تو      

به صحوِ زِی ، به اِی وابا سفیده

به افتوِ نَدِروَیده کِه مِهر ایباره سوگند

که آرش جونِسِ ناده به اِی تیر

که  تیرِ جونِسِ  واکه  وَنه  دیر

به گِل نا ، زونیاسه

دو دستِس ری به کُه ، خونه دعاسه

دِرَو  ای افتو ، ای توشه امیدُم

دِرَو ای هوشه ی صحوِ سِبیدُم

بُلُق اَو چشمه ای تو ، سُهدِه دل مُو

دِرَو  سیرَو بُکُن  ،  سَرمَل بُکُن  تو

چُنو پا به دِهونِ مرگ اینُم

که خصمِ ارمکی چی گُل نچینُم

اِخوم وا نورِت ای افتو کُنُم خو

وِ گلبرگِ گُلِِِ زردِت بِنُم بو

        ***

وِریستا چی سِتین ، بیدُنگ واپا

هَنَف مین سینه ها جوش

زِمین و آسمون بیدُنگ

بِنِسکی ، داره دُینا ، وس ادِه گوش

تیغِشِ افتو به یالِ کُه

زَی کمونه ، پُر تیایِ آسمون

سَیل کِه آرش وِ شهر بی صدا

بچِیَل بالا تووا

دُرگَل اِز پَس رَوزنا

دایَلَم با غُرصه و غم کِل دَرا

میرگَل وَسته به ره

دِشمِنا وا پوزخندا ، ره نِه واکِردِن

بچِیَل اِز سر تووا ، نومِس صدا کِردِن

دایَلَم دَس وِ دعا کِردِن

پیرمِردون تِی دِرا کِردِن

دُهدَرا ناوَنده هاسونه بِلا کِردِن

بَس که واباس قُریَتِ عشق و بَفا کِردِن

آرش اما ساکت و بیدُنگ

ره که تا اِز قله ی البرز کُه وارُو بِره

پس سَرِس هَرسا سرازیر اِز تیا

نِصمِ شَو

زال وُ زِمَند

کُهبُرا

وَیدِن به مال ، بی نِشون اِز لاش آرش

واکمون ُو ترکشِ بی تیر

آری آری ، جونِسِ مِن تیر کِه آرش

کار چندین لشکرو شُمشیر کِه آرش

چَن سُوار تَی رودِ جیحون ، تیرِنه

نیمِروزِ  بَعزِ او  رُو ، دیدِنه

کُفته بی  مین کُندِه یَه گردوی ِ پیر

اِز هُو  واپَس ، تیرِ گردو شُوندِنه

مـرز ایرونشهرو  تورون  خوندِنه .

در اوستا نام آرش اِرِخشَه و اِرِخش آمده است و در پهلوی اِرَش شیپاک تیر .نام کوهی که آرش از آن بالا رفته و تیر را رها کرده اییریو خشوتا و کوهی که تیر فرود آمده است خوانونت در خاور نام برده اند .

5 آذرماه 1393 

28)

 عبده ممد َللَری / (نوسرایی شعر ) گویشی

شاعر  : اسدالله اسدی

خدابس :

عبده مَمَد ، دی بیو ، زی وا دیارُم

 ار بخوی ، پا پا کُنی ، کَنِن مزارُم

نصم ِشو،رَهت ایپاهُم ، بیُوی وِ دینُم

 ار ظله ،  وارُو ،  بیا ، ا یریسه خینُم

                       * * *

عبده ممد :

خدابس ، جون دلُم ، رهن  ایبُرُم  سیت

 تا ظله  ،  سر بِرَسه  ،  ویدُم  دَم  ِ  ریت

پا اینی ، مینِ  رِکاو ، یوی  تَرکِ اسبُم

رِگ وُ  رَهنِه  بِدَ لُم ، چی  تَـنگه    دستُم                

سراینُم لاگوش اسب هَی دُم به رونِس

جونِ  خوم  و گُلُمِه  ایدُم ، به  جونس

خوم  سُوار ، یارُم  سُوار  ،  لَلَر  نِهامون

تیر و تش ،  مالِ کُتُک ،  کَهنه   وِ جامون

بَعزِ ،  یو ، شولیزمون ،  به غارو  بَرده

هَنَفِ   ،  خدابَسُم ،  درمـون ِ     درده

 ار که  بِهله روزگار ، وا یک   بِمَهنیم

سا   بِهونِ  هاشقی ، وِ   یک   نَزَهنیم

خدابس  دَسِت بِنِه ،  مین دستِ  سردُم

هاشقی ، خَیف جُرمیه ، بِرَس  وِ   دردُم

روزگاردَینمون ، به نات وَندی  سوامون

چینو  که ،  تو  خوستیه، نبی  سزامون

تیرِ  غَیـوِ   ،  نا هُوارت  ،   واهِلُم   که

مُردنِ  خدابَسُم  ،  خین    وِ  دلُم   که

غم وِخوم،غُرصه وِخوم،مَندم خومِ تَک

سی  قیو مت  دیدِنِت  ،   دلُم   زنه   لَک

دل  نبی   مینِ   دلُم   ،  تا   که رسیدُم

لاشِــتِ   دیـــدُم  وِ  دیـر  ،   زونـی  بریدُم

چـه دونستُم ، که گُلُم ، دِی جون  نداره

ز  لَلَر  ، مین  اَو  کُتُک  ،  لاشِس  دیاره

یَهَوِی  ،  زونـی   بُریم   ،  خیـنُـم  صدا  کِه

تقاص  اِز  ،  هفت گَوُو  وُ کُر  کـهخدا  کِه

ایکُشُم   ،  هفتا  گوُوُ س  ،   وا   کُرِ  خـانِ

تا ، وِ زور  ، دی  شی  نَدِن ،  خـدا بسانِ

ز  قلعه ،  زراس ،  شَوِ   سه ، تا گُـرُهــدُم

رِِی نِهـام  ، رِی وِ کُتُک  ،  سیـنَه مِ   سُهــدُم               

وِ  لَلر   ،  سیل   ایکُنُم   ،   بَردِ   مزارِت

شو َ  مَه  ،  بال  آسـمون  ،  کِرده  دیارِت

چارشنبه بیست و  یکم، نیره  زیادُم

 مُـردنِ  ،   نا غافلِت   ،  داده   وِ    بادُم

هاشقی مـون   ،  آسمارینه  ،   خَوَ ر   که

 عبده   ممـد  لَلَری   نِه    ،  در  وِ  در  ،  که

بَعزِ   تو  ،  خین  به  ،  دلُم ،  پاله  وِ  پاله

هُمدُرُنگُـم   ،  هُل  و   بَرد ِ   سردِ  چاله

عبده  ممد   لَلَری   ،    مَندی  ،   وِ  دُینا

خدابس  خالَک طِلا  ،  دی   نیده    پیدا

کاش  مزارُم  ،  بکنِن   ،   کِلِ   ،   مزارِس

تا  قیو مت  ،  بو   بِنُم  ،  به خاکِ  وارِس

ایخـو نِن  ،   خونده  گر ا  ،   بیتا   غـمونه

عبـده مـمـد ، هاشقیت ،  مَند سی  زمـونه               

هاشـقی ،  خدابسِن   وا  عبـــــده مـــمـــد

ایخو نِن ،ز گرمسیر ، تا ، وارِ   ســـر حــــد

ای خدا ،کَی  ایبَریم ، پَهلی خدابس

هَنَفم  ،  که  ایره  لَم   ،  نیخوم  بیا  پَس

خدابــس ، آرِمــون  مو  ،  وِروَی اویدُم

جونُمِه   دادُم   ،   دوارته ،  تونه   سَیدُم

اِیو لِا ،  کس نَتَره  ،   وَنه   ،    سوامــــون

هاشـقون ،  اِیان  هیاری ،  هر  دو تامــــون

ایچو دِی،  خوم  وُ خوتیم  وُ  یه گُلِه  جا

اینـشـینیم  ،  شا وِ شا  ،  خـونیم   ز  بـیتا

بیـتِ مو  ،  بیـتِ  تـونـِــه  ،   بیـتا  نِهامــون

بیـت نُـو  ،  گاشا   بِـده ،  وُ زنُو  ِجلامـــو ن

عبــده  مــمــد ،  لَلَـری  ،  نِیدِی   خوتِ تک

هـاشقـی  ،   رسونـدِتـون  ،   آخر  کِلِ یَک

  1/آبان ماه /93

31)

من وُ بيخوابیِ چل ساله یاریم

کنارِ   هم  ،   همیشه  برد باریم

جوان بوديم وُدل بستيم برهم

اميدی  جز  به  بیداری  نداریم

29)

ايرونيُم ، لُرُم

لُرُم مُو، بختياری، خاک وُ  وارُم

نِشونُم  ،  تاجِ سر ، ایرون توارُم

كُنارُم  مُوکه رُنده ريشه وا خاک

بلیطُم  شَق  وَنُم بَردِن كُنُم چاک

و ِ  مينِ  ايل   و ُ  ساباتِ  بُهونا

زنُم   داكِم  دَکا   شيرونه  شونا

پَنَه  يارُم   و ِايلْ اَفتَو  به  كُولُم

مووُا  ايلُم کُرَی چیِ بند  وُ دولُم

به والَفگَه   نَرُم    تا   كس نبينُم

مو بينابينِسون وا  اسب و ُزينُم

پیا  مین  ایلِمون  نيبوهه   قایُم

یَ كس هم نی بُگو ترسُم زسايُم

اَيَر چه نِی دِیه ،  بِرنو  سرِ شون

وابا اِی تَک ، نیا  هوفی سرِ ِزون

وِعُرمُم هوفه مين لاشُم نَوَسته

هَنی هم ، تَنگه  پام کُهرَو نَبَسته

زِمَندِی  ،   مین  ِ وارُم  جا  نداره

كُرِس  يا  دُهدَرِس  ،  هُمتا نداره

لُرُم مو ، هاشِق وُ هُمبَهرِ شيرون

وُخینُم قُل زنه سی خاک ایرون

30)

سلام صحوِت بخيرحالت چه جوره

دماغِت  چاقه  ،  عرشِت  پُِرزِ نوره؟

بُر  وُ   بُنكو   ،    تَپ   و ُ  تيلَم  نداری

نه  زینه  ،   دا  ،   بَوو،  دُر، كُر، بِراری

كه   حال   وُ   بالِسونه  زِت بپرسُم

اَيَر  چه  عازَوَی ، دل  اِز  يو قُرصُم

چطو  لیز  ایبَرِت   هَمقو   خُتِ تک

دلِت   سی   یَ   مويينه    نیزنه لک

توخو دِر ايخورِن مين دَهْس وُبالِت

چُنو   حور  وُ   پری  كَندَی  به  مالِت

هَمَه   سونَم   ،  ايگوی  ،  بَلگِ کِلَوسِن

تيا  كال  وُ   كَدا   سون   شِلکِ قوسِن

کِرِ   شالِ   خوتِن    هر    چی  فِرِ شتَن

همَه    سون    مالِتِن    ،   اَر نا  نوِشتَن

پَه   مین  ِ ئی   همه   حوری  ، فرشته

كه  پُر  كردِن   سُک   و     ُسيلا بهشته

يَ   چَن   تانه   بِسون   سى هُمدُرُنگی

به   هونَت   ره    وَنِن  یَ دِنگ  وُ دُنگی

لَچَک    هاسون    ز   اُلماس     وُ  مِليله 

و  ِ  قِر    تُنبون    كُنِن    گَرد    وُ   گِليله

وِ    گیلِ    لاقه    وُ    مَينا    كُنِن  پاک

ی َ رو   مابينْ  كَوشات ، اَر  گِرِن خاک

وِ  جا  اَو   روز   و   شَو   مست شراوِن

نه  درقَيتِ  خور  وُ   خَو  ،  يا حجاوِن

خَوَر  ،  سيت   يارِن   اِز  دلْ بندِگونِت

كه  تِی   ،   سه   كِردنه    قَولِ   قُرونِت

تو  هر  کاری  که   دُوری  ایکُنِن سيت

همه    مَنديرِتِن ،   تا    كه    زَنی شیت

بِكَهنِن  دَور  و  ُبات  وُ  دَهس  وِ سينه

ِ بِرِن    ديندا   ىَ   كارى   ،   مِرد وُزينه

مو ، رِ ی  دلسوزی ایگوم راسِس اما

تو    وا   ،    تَينا    بُووِی    تَينا وِ دُينا