امپراتور در خوزستان

شوشان: مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان از شناسایی زیستگاه جدید سمندر لرستانی (سمندر امپراتور) در این استان و در شهرستان اندیکا خبر داد.

به گزارش شوشان و به نقل از ایسنا، تورج همتی با اعلام این خبر گفت: در گشت‌های ویژه نوروزی و در روزهای آغازین سال ۹۱ یگان حفاظت محیط زیست شهرستان مسجدسلیمان موفق شد زیستگاه جدیدی را از گونه سمندر لرستانی (سمندر امپراتور) در شهرستان اندیکا شناسایی کند.

وی افزود: برای نخستین بار این گونه بسیار زیبا و حائز اهمیت جهانی در ارتفاعات منطقه شکار ممنوع مشرف به روستای اولاد واقع در دهستان آبژدان شهرستان اندیکا (منطقه مسجدسلیمان) مشاهده شد.

همتی قابلیت‌های محیط زیستی و منحصر به فرد حوزه زاگرس میانی در خوزستان به ویژه در شهرستان‌های دزفول، اندیمشک، مسجد سلیمان، لالی و اندیکا را از نظر غنای گیاهی و جانوری با رشته کوه‌ها و چشمه سارهای فراوان یادآور شد و تصریح کرد: با معرفی مناطق حفاظت شده و آثار طبیعی ملی جدید در سال جاری گام‌های محکمی در راستای حفاظت کمی و کیفی زیستگاه‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری خوزستان برداشته خواهد شد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوستان خاطرنشان کرد: این سمندر تاکنون در زیستگاه‌های شمال خوزستان (دزفول و اندیمشک) و جنوب استان لرستان پراکنش داشته است. شرایط زیستی این دوزیست به دلیل نیاز شدید به اکسیژن محلول در آب موجب شده که کاملاً وابسته به آب‌های جاری و خنک و آبشار‌ها باشد. به همین دلیل بیشترین پراکنش و مشاهده آن در چشمه‌های آبشاری به ویژه آبشار شوی در شهرستان دزفول گزارش شده است.

وی مهم‌ترین مناطق زیست سمندر لرستانی در کشور را مناطق کول سات، وژن آب و کوه شاداب در جنوب لرستان، آبشار شوی در حوالی روستای شوی و دژ محمدعلی خان در منطقه شکار ممنوع هفت تنان واقع در شهرستان دزفول در شمال خوزستان و کوه حاجی باریکاب، منطقه مازو و دورق در بخش الوار گرمسیری شهرستان اندیمشک عنوان کرد و ادامه داد: مهم‌ترین عوامل تهدید کننده زیستگاه این گونه، تخریب چشمه‌ها و بهره برداری‌های غیر اصولی از آنها، زنده گیری، صید غیر مجاز و عرضه و فروش، آلودگی آب‌ها (چشمه‌ها و آبشار‌ها) است.

همتی زنده گیری و قاچاق به بازارهای شهرهای بزرگ و حتی خارج از کشور را ازجمله دلایل کاهش جمعیت این نوع سمندر عنوان کرد و گفت: متأسفانه برخی از افراد سودجو و یا افراد محلی ناآگاهانه مبادرت به زنده گیری این گونه و خروج آن از زیستگاه و عرضه و فروش می‌کنند. به طوری که این جانور چند سالی است در کنار ماهی قرمز در سفره هفت سین جای گرفته است. قاچاق این گونه مهم به خارج از کشور نیز برای مطالعات و نمونه گیری ژنتیک و... توسط مؤسسات علمی، تحقیقاتی خارجی صورت می‌پذیرد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان افزود: اغلب افرادی که مبادرت به صید و زنده گیری می‌کنند مردم محلی نیستند، چون این گونه برای مردمی که در حاشیه زیستگاه این جانور زندگی می‌کنند قداست خاصی دارد. ایستگاه‌های راه آهن ناحیه زاگرس به ویژه راه آهن تله رنگ، شهبازان و تنگ پنج مهم‌ترین مبادی قاچاق و انتقال سمندر است.

وی تصریح کرد: شناسایی و مطالعه دقیق زیستگاه‌های سمندر و شناسایی چشمه‌ها و آبشار‌ها، احداث پاسگاه محیط بانی در محدوده‌های حساس نظیر آبشار شوی برای نظارت لازم، آموزش جوامع محلی، اطلاع رسانی لازم به مسئولان ذیربط به ویژه ایستگاه‌های راه آهن، پلیس راه آهن و شناسایی محدوده‌های ارزشمند زیستی از جمله مهم‌ترین اقدامات لازم در زمینه حفاظت و احیای سمندر امپراتور است.

همتی گفت: علاوه بر اقدامات انجام شده در لرستان، با توجه به وجود زیستگاه‌های سمندر لرستانی در شمال خوزستان طی سال‌های اخیر به ویژه از سال ۱۳۸۸ تاکنون اقدامات مطلوبی برای جلوگیری از کاهش نسل آن صورت گرفته است. شناسایی مقدماتی زیستگاه‌های سمندر لرستانی در حوزه استان خوزستان، گشت و کنترل مناطق حساس در ایام نوروز و سایر فصول، برگزاری دو کارگاه آموزشی در شهرستان‌های دزفول و اندیشمک با حضور مسئولان راه آهن، پلیس راه آهن، دوستداران طبیعت و کوهنوردان به ویژه جوامع محلی، چاپ پوس‌تر سمندر امپراطور یا لرستانی با همکاری انجمن خزنده‌شناسان پارس، چاپ و توزیع بروشور و اطلاعیه ممنوعیت زنده گیری و فروش سمندر و توزیع آن قبل از آغازسال نو دربین عموم به ویژه بازاریان، انتخاب و آموزش همیاران محیط زیست در منطقه آبشار شوی و منطقه شکار ممنوع هفت تنان در شهرستان دزفول، اطلاع رسانی به روستائیان و عشایر منطقه از طریق آموزش چهره به چهره و توزیع بروشور، پیگیری آگهی محدوده آبشار شوی به عنوان (اثر طبیعی ملی) و تکمیل پرونده اثر در خوزستان و ارسال به سازمان حفاظت محیط زیست که هم اکنون در دستور کار کمیسیون زیر بنائی قرا ر دارد، برخورد قانونی با متخلفان و افزایش اقدامات حفاظتی در سال جاری از آن جمله است.

وی افزود: وجود سمندر امپراتور در طبیعت از آن رو برای مردم بومی حائز ارزش است که حضور این گونه در آب‌های جاری بیانگر این است که این آب‌ها فاقد آلودگی هستند. همچنین پراکنش محدود این گونه در ایران باعث شده است که ارزش و اهمیت آن مورد توجه بیشتر قرار گرفته و این امکان را بوجود آورده که در صورت ایجاد بسترهای لازم، مورد بازدید گردشگران ایرانی و خارجی قرار گرفته و در آمدی پایدار از حضور گردشگران به نفع افراد بومی ساکن در زیستگاه‌های این گونه حاصل شود.

سمندر لرستانی یا سمندر امپراتور با نام علمی Neurergus Kaiseri یکی از هفت گونه سمندر شناخته شده در ایران است. این جانور با نام‌های سمندر نارنجی، قیصری، امپراتور و سمندر کوهستانی لرستان شناخته می‌شود. نام‌های محلی آن حاجی باریک آب، مارمولک رنگی و وفقی است. این سمندر دارای سری کوچک، چشمانی سیاه و برآمده در روی سر است، سطح زیرین بدن به رنگ نارنجی متمایل به قرمز و سطح پشتی دارای زمینه سیاه براق و لکه‌های نارنجی همراه با خال‌های سفید و لکه‌های سیاه و سفید خال مانند بر روی دم و پا‌ها مخلوط با رنگ نارنجی است.

این گونه از نظر پراکنش جهانی بومی ایران (Endemic) است و در جنوب لرستان و بخش‌هایی از شمال خوزستان پراکنش دارد. به طور کلی زیستگاه‌های باقیمانده این سمندر محدود هستند.

سمندر امپراتور در فهرست قرمز IUCN قرار دارد (در آستانه انقراض CR) و در آینده نزدیک با این روند کاهش جمعیت در طبیعت منقرض خواهد شد. کنوانسیون منع تجارت گونه‌های گیاهی و جانوری در معرض خطر انقراض خرید و فروش این گونه را در ایران و سایر کشورهای جهان از سال ۲۰۱۰ ممنوع اعلام کرده است.