لفته منصوری
به ابتکار جناب آقای بهبهانی رئیس کتابخانه مرکزی استان خوزستان سلسله جلسههای هماندیشی درباره مسئلههای کتابخانههای عمومی برگزار میشود که در نوع خود کمنظیر و شاید بینظیر باشد. جلسه دیروز پنجشنبه 30 اردیبهشتماه با موضوع «حقوق کاربر» بود. حاضران در جلسه با دعوت قبلی و اطلاع از دستور کار جلسه شرکت کردند. اعضای جلسه ترکیبی از تخصصهای مختلف مرتبط با موضوع بودند؛ اما نکتههای مهم این سلسله جلسهها گفتگوی صمیمی، آزاد، علمی – تجربی، مسئله محور، بداهت زدایی و انتقادی بوده است.
به نظر میرسد چهار حرکت اساسی درزمینه ی حل مشکلهای موجود فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه هم در ساختار و روش و هم محتوای ضرورت دارد:
1- نخستین اقدام: باز پژوهی نقادانه، منصفانه، عالمانه و نوعی آسیبشناسی و آفت زدایی جدی از دانشهای موجود و یافتن فرضیههای جدید است.
2- سپس بازپیرایی دقیق دانشها و متون گذشته در رابطه با موضوعها و مشکلها.
3- آنگاه بازسازی و ساماندهی جدید یافتهها.
4- واپسین اقدام، خلاقیت و نوآوری برای تصمیم سازی.
این فرآیند در چارچوب جلسههای اداری قابل انجام نیست. چراکه شیوه و سازوکار جلسههای اداری بر بنیاد «اقتدار دولتی» است. در جلسههای اداری آنکس که بر صدر میز جلسه نشسته حرف اول و آخر را میزند. او بر اساس فرصتها، محدودیتها، نقاط قوت و نقاط ضعف سازمان خود تصمیم نهایی را میگیرد. شاید یکی از علتها و دلیلهای ناکارآمدی و غیر اثربخشی جلسههای دولتی ما در ایران در این نکته ظریف و دقیق نهفته است که:
«يكي از تفاوتهاي بارز جامعهی ايراني با جامعهی غربي اين است كه در ايران به همان اندازه كه قدرت آشكار و عريان است، ذهنیتها و نگرشهاي مردم پنهان و مخفي است. زندگي روزمرهی ما عرصهی مخفيكاري، پنهانسازی، رياكاري و بوقلمونصفتی است و برعكس قدرت در جامعهی ما بيمحابا متمركز، عريان است و در تجلي ارادهی خود پرواي كسي ندارد. دستگاه قدرت در جامعهی ما مزورانه و فريبكارانه عمل نميكند» (کاظمی، 1384: ص 112)
هرکجا قدرتی اعمال میشود در برابر آن مقاومتی ایجاد میگردد. نگرشهای پنهان نتیجه مستقیم قدرت عریان در جامعه ما است. مردم را با بخشنامههای صادره از سازمانهای دولتی نمیتوان اداره کرد. برای ایجاد مشارکت باید زمینههای آن را فراهم کرد. ایجاد اعتماد یکی از مهمترین زمینهها است. از طریق جاده اعتماد است که اتومبیل مشارکت راه بهسوی مقصود میگشاید. به نظر من رئیس کتابخانه مرکزی استان خوزستان توانسته است برای حل مشکل سازمان متبوع اش ابتکاری به خرج دهد. این ابتکار قابلاستفاده در دیگر سازمانها است.
منابع:
کاظمی، عباس (1384). پروبلماتیک زندگی روزمره در مطالعات فرهنگی و نسبت آن با جامعه ایران. فصلنامه مطالعات فرهنگی و ارتباطات. سال اول، شماره 4، پاییز و زمستان، ص 97 - 122