خوزستان زادگاه تمدن و آثار باستانی ایران

خوزستان واقع در جنوب غربی ایران با قدمت تمدن 9 هزار ساله آثار باستانی متعددی را در خود جای داده كه هر ساله میزبان گردشگران زیادی از داخل و خارج كشور است. خوزستان كه به عنوان زادگاه تمدن و آثار باستانی ایران یاد می كنند در طول تاریخ نام های گوناگونی به خود گرفته و مركز پایه گذاری و اساس حكومت های پر قدرت جهان از جمله عیلامی ها، هخامنشیان و ساسانیان بوده است.

این خطه، سرزمین همواری است كه در پای كوه های سر به فلك كشیده رشـــته كوه زاگرس واقع است و در دل خود دشت های سرسبز و وسیع، جنگل های انبوه، تالاب های زیبا و بـین المللی را در كنار سواحل مواج جای داده است كه به زیبایی و تنوع آب و هوایی آن می افزایند.

در حوزه طبیعت می توان از منطقه گردشگری تالاب هورالعظیم نام برد كه هر ساله گردشگران زیادی را به خود جلب می كند.

در زمینه آثار باستانی، فرهنگی و مذهبی می توان به بارگاه دانیال نبی در شوش، معبد چغازنبیل و مسجد جامع شوشتر اشاره كرد.

مدیركل میراث فرهنگی و گردشگری استان خوزستان یكی از مناطق بكر گردشگری در خوزستان را تالاب هورالعظیم واقع در دشت آزادگان و هویزه نام برد كه بزرگترین زیستگاه پرندگان در خاورمیانه است.

پرویز پور فرخی مساحت كل این تالاب را 102 هزار هكتار عنوان كرد كه 32 هزار هكتار آن در ایران و 70 هزار هكتار آن در كشور عراق واقع است.

پوشش گیاهی سطح هور كه قسمت اعظم آن نیزار است، تنوع پرندگان و ماهی ها، زندگی خاص هورنشینانی كه معیشت شان وابسته به هور است، همچنین آثار به جا مانده از جنگ در محدوده منطقه، گردشگر را با تنوع جاذبه ها روبرو می سازد.

پور فرخی ضمن اشاره به آثار طبیعی موجود در استان به آثار باستانی كلان شهر اهواز، مركز استان خوزستان اشاره نمود و افزود: اهواز 35 اثر ثبت شده در فهرست ملی كشور و ده ها محوطه و بنای باستانی دارد كه نیازمند بررسی و شناسایی، ثبت، تعیین عرصه و حریم، كاوش و مرمت است.

این مقام مسوول بیان داشت: توجه به میراث فرهنگی شهرستان اهواز فرصت مناسبی برای جذب گردشگر، تحكیم وحدت بین همه اقوام و سرمایه گذاری به منظور اشتغال زایی است.

وی بیان داشت: در هر شهر خوزستان آثار باستانی، گردشگری و طبیعی فراوانی وجود دارد كه هر كدام به نوبه خود ارزش های تاثیرگزاری برای گردشگری و بازدید دارند.

* آثار باستانی شهرستان شوش

شهرستان شوش قدمتی هفت هزار ساله دارد كه از جمله آثار باستانی و دیدینی این شهرستان می توان به بارگاه حضرت دانیال نبی (ع) در كنار رودخانه شاوور نام برد كه بنایی شكوهمند زیبا و بسیار مشهور دارد كه سالیان دراز شوش را بدان بارگاه می شناسند.

استان گنبد دانیال نبی به سال ( 1287ه.ق) برابر با (1869میلادی) پس از آنكه سیل بقعه قدیمی تر را خراب نمود از نو ساخته شد.

حضرت دانیال (ع) یكی از پیامبران بزرگ قوم بنی اسراییل است كه در قرن هفتم پیش از میلاد می زیسته است .

ایشان به همراه عده ای از مردم یهود به سرزمین ایران سفر كردند و نهایتا در شهر شوش جان به جان آفرین تسلیم نمودند.

بر اساس گزارش های موجود، پس از ورود سپاه اسلام به سرزمین ایران و شهر شوش، مسلمانان متوجه وجود پیكر مبارك دانبال نبی در اتاقكی مهر و موم شده شدند و به دستور حضرت علی (ع) ایشان را به شیوه اسلامی دفن نمودند.

از دیگر جاذبه های گردشگری و زیارتی این شهرستان می توان به بقعه 'دعبل خزائی' اشاره نمود كه یكی از بناهای تاریخی و مذهبی شهرستان شوش است كه در بخش شمالی این شهر و در قبرستان قدیمی آن اقع شده است.

'حسن بن علی' معروف به دعبل خزاعی شاعر اهل بیت عصمت و طهارت(ع) متولد سال 134 قمری و همزمان عصر چهار امام بود.

وی یكی از چهره های بزرگ فرهنگی جهان تشیع در قـرون دوم و سوم هجری بشمار می رود.

آرامگاه وی با معماری زیبای آجری یكی از دیدنی های شمال خوزستان به شمار می رود.

*معبد چغازنبیل آثر باستانی منحصر به فرد خوزستان

برجسته ترین آثار تاریخی نیمه دوم هزاره دوم در چغازنبیل كشف شده است. چغازنبیل در قرن 14 پس از میلاد به دست شاه اونتش – پنیرشه بنا شد.

تمامی این مجموعه اساساً شهری م‍ذهبی بود و محوطه ای با وسعت 100هكتار را در بر می گرفت كه در مركز آن زیگورات قرار داشت.

معبد ایلامی چغازنبیل بر روی تپه ای خاكی و در ساحل رودخانه دز از شعب رود كارون در استان خوزستان واقع شده است .

این معبد توسط اونتاشگال پادشاه عیلامی ها در سال 1250 قبل از میلاد ساخته شده و آن را به خدای اینشوشینك اختصاص داده است .

بنای معبد چند طبقه و ارتفاع آن حدود 25 متر است.

این بنا از خشت خام ساخته شده و روكشی از آجر دارد. در اطراف این معبد تعدادی لوح گلی و چندین مجسمه از انسان و حیوان بدست آمده است.

این معبد دارای سر درهای مجلل و راه پله های متعددی است كه منتهی به طبقات فوقانی معبد می شود .

جالب ترین شیء بدست آمده از حفاری های اخیر چغازنبیل, مجسمه گاو لعابداری است كه در كمال ظرافت و مهارت ساخته شده است كه بر روی آن كتیبه ای به خط عیلامی در چند ردیف نوشته شده است .اكنون این مجسمه در موزه ایران باستان نگهداری می شود.

چغازنبیل در سال ١٩٧٩ میلا‌دی از طرف یونسكو در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. این محوطه یكی از چند اثر ثبت شده‌ی ایران در فهرست میراث جهانی است. اهمیت این محوطه‌ی تاریخی به عنوان مهم‌ترین اثر به ‌جای‌ مانده از دوران حكومت عیلامی، قدمت سه هزار ساله‌ی آن همراه با جاذبه‌های طبیعی از جمله عوامل مؤثر در به ثبت ‌رسیدن این مجموعه به ‌عنوان میراث جهانی بوده‌اند.

* آثار باستانی شوشتر

یكی از مهمترین آثار باستانی شهرستان شوشتر 'مسجد جامع' است كه در سال 254 قمری در زمان سیزدهمین خلیفه عباسی 'المعتز بالله المتوكل' كه در زمان امام حسن عسكری (ع) خلافت می كرد، كار ساختمان آن آغاز گردید.

قوس طاق ها و ایوان رفیع و شبستان آن كه به شیوه معماری دوره ساسانی ساخته شده است قدمت بنا و تعلق آن به اوائل اسلام را تبیین می سازد.

این مسجد دارای منبری قدیمی است كه قدمت آن را 700 سال نوشته اند.

'منزل مستوفی' از دیگر آثار باستانی این شهرستان است، این ساختمان مربوط به اواخر دوره قاجاریه زمان مظفر الدین شاه می باشد.

صاحب آن خلیل مستوفی بوده است. زمانی كه رضا شاه به این خطه آمده بوده در این ساختمان اقامت داشته است.

دیوارها و سقف این خانه با آجر تزیین شده است. دارای شبستان و شوادان بزرگ (زیرزمین) با ستون های زیبای آجری است .

بنا به گفته مسوولان منزل مستوفی را برای موزه به منظور نگهداری اشیاء كشف شده در شوشتر برای بازدید عموم آماده كردند.

'سازه های آبی شوشتر' از دیگر جاذبه های گردشگری خوزستان به شمار می روند.

رییس پایگاه سازه های آبی شوشتر در این زمینه اظهار داشت: مجموعه آسیاب ها و آبشارهای شوشتر از بی نظیر ترین نمونه هایی است كه جهت استفاده بهینه از آب در دوران كهن مورد بهره برداری قرار گرفته است.

'محمد رضا محمودی زاده' افزود: این محوطه مجموعه ای از سد، تونل ها، كانال های فرعی و آسیاب های آبی است كه بصورت یك مجموعه صنعتی اقتصادی بوده و جزیی از مجموعه بزرگ سازه های آبی شوشتر بشمار می رود.

وی بیان داشت: اساس كار مجموعه به این صورت است كه سد گرگر مسیر رودخانه را مسدود كرده و سطح آب را برای آبگیری سه تونل حفر شده در تخته سنگ بالا می آورد.

محمودی زاده ادامه داد: تونل های سه گانه, آب را به مجموعه هدایت می كنند و به كانال های متعددی تقسیم می شوند كه پس از گرداندن چرخ آسیاب ها آب به صورت آبشارهایی به محوطه ای حوضچه مانند سرازیر می شوند.

یكی از ویژگی های بسیار بارز این مجموعه مجاورت آن با بافت تاریخی شهر شوشتر است.

این مقام مسئول بیان داشت: این محوطه علاوه بر استفاده های صنعتی در زمان كم آبی نیز آب مورد نیاز ساكنان را فراهم می نمود.

محمودی زاده افزود: بطور كلی این مجموعه از شاهكارهای فنی مهندسی قرون كهن است كه بنا گردیده و رودخانه گرگر به صورت دستكند می باشد و احداث آن را به اردشیر بابكان شاهنشاه ساسانی نسبت داده اند.

اگرچه این گزارش معرف بخش اندكی از جاذبه های فرهنگی, تاریخی و طبیعی خوزستان است با این وجود سالانه این استان شاهد حضور هزاران گردشگر داخلی و خارجی از اقصی نقاط كشور و جهان است كه برای مشاهده این آثار منحصر بفرد به استان زرخیر خوزستان سفر می كنند.