مشروطه و کارت پستال‌های ۱۶+ (فیلم)

 ۱۱۰ سال قبل در چنین روزی یعنی ۱۴ مرداد ماه فرمان مشروطیت صادر شد. فرمانی که به موجب آن، دوران تازه‌ای را در ساختارهای حکومتی، افکار و سیاست ایران رقم زد. شاید از همان آغاز فرمان مشروطیت، آنان که موجبات پیروزی مشروطه را فراهم کردند، در فکر تبلیغ برای معرفی بهتر آن هم بودند.

مشروطه در زمانی رخ داد که عکاسی اختراع شده بود. از این روست که تصاویری از سران مشروطه، از ستارخان و باقرخان تا روحانیون و شخصیت‌های نظامی و لشگری آن دوران ثبت شده‌است. این تصاویر بعدها کارکرد دیگری پیدا کردند؛ آن‌ها بر قاب کارت‌ پستال‌ها نقش بستند تا بخشی از اهداف مشروطه را در جهت معرفی و تبلیغ آن برعهده بگیرند.

ساخت کارت پستال از زمان ناصرالدین شاه در ایران مد شد. آن زمان نقش رجال و برخی وقایع سیاسی و حتی تصاویر منظره و اهالی شهر موضوعات‌شان بود. از جمله حوادث آن دوران که کارت پستال شد، تصاویری از میرزا رضا کرمانی، قاتل ناصرالدین شاه است. اما پس از مشروطه و به خصوص در نخستین سال‌های سلطنت رضا شاه، شکل تازه‌ای از کارت پستال‌ها پدید آمدند که عکس نبودند و به صورت گرافیکی نقاشی شده بودند.

این کارت پستال‌ها را که نخستین کارت پستال های گرافیکی ایران می‌دانند، به سفارش سید عباس کاشانی و بر اساس روایت‌های تاریخی دوران قاجار، با نام کارت پستال‌های احکام استبداد، طراحی می‌شوند و در اروپا به چاپ می‌رسند.

تصویر این کارت پستال‌ها اما بسیار خشن و دردناک است. تصاویری که نمونه‌شان در هیچ کارت پستال دیگری وجود ندارد. این کارت پستال‌ها نمایشگر برخی احکام شکنجه و اعدام هستند و کارکردشان، تحریک انزجار در افکار عمومی از دوره قاجار است. اما کارکرد اصلی‌شان تبلیغی برای مشروطه و مشروطه خواهی است.

عصر ایران، به مناسبت صد و دهمین سالگرد مشروطه، فیلم گزارشی از نخستین کارت پستال‌های گرافیکی ایران ساخته است که می‌توانید آن را در این صفحه ببینید.