ابوالفضل حسینی : صنعت نیشکر در خوزستان قدمتی دور و دراز دارد از آثار به جا مانده در موزه ایران باستان که دارای نقشینه‌های نیشکر است در می‌یابیم که این گیاه در ایران سابقه‌ای تاریخی – تمدنی دارد و از دیرباز ویژگی‌های اقلیمی خوزستان، متناسب‌ترین منطقه آب و هوایی برای کشت و پرورش نیشکر بوده، روایت می‌کنند که امام رضا (ع) نیز در مسیر تاریخی ایشان که از خوزستان می‌گذشتند از یاران همراهشان درخواست می‌کنند که نیشکر برای ایشان بیاورند و این موضوع نشان می‌دهد که ایشان نسبت به کشت و پرورش نیشکر در خوزستان آگاهی کاملی داشته‌اند.

علاوه بر اینها در ادبیات کلاسیک ایران گیاه نیشکر یکی از پربسامدترین واژه‌ها در تشبیه و استعاره‌سازی بوده است که عمدتاً بررسی زبانشناختی این واژه می‌تواند طیف معناشناختی وسیعی از کاربردهای زبانی را در اختیار شاعران قرار دهد تا شاعران روند نامیدن جهانشان را تسهیل کنند و از آنجا که جهان هر شاعری از زبان او نشات می‌گیرد و زبان او جهان او را می‌سازد می‌توان پی برد که نیشکر یک ترمینولوژی تاریخی – فرهنگی را که نشات گرفته از سرزمین خوزستان است با خود بهمراه دارد.

نگاهی به این گیاه صنعتی نشان می‌دهد همچنانکه از نگاه اقتصادی و کشاورزی نیشکر یک محصول چند بعدی است از لحاظ تاریخی – تمدنی – فرهنگی نیز براستی گیاهی چند ساحتی است، مطالعه اسناد تاریخی نشان می‌دهد که شکل‌گیری آبادی‌های کوچک در حول وحوش رودخانه‌ها همراه با کشت نیشکر در این سرزمین بوده است. و نخستین طلیعه‌های شهر نشینی با گسترش کشت نیشکر همراه بوده و چه بسا ویژگی‌های مردم‌شناختی، مردمان سرزمین جنوب و طبیعت شوخ و شنگ و خون گرمی صادقانه و صمیمانه آنان با طبیعت گرم و شیرین این گیاه، حداقل بلحاظ معنوی همخوانی و هم‌پیوندی روشنی را رقم می‌زند.

اما اکنون در دوران معاصر که نیشکر توانسته نیمی از محصولات کشاورزی خوزستان را به خود اختصاص دهد و با حدود 35 تا 40 هزار نفر اشتغال، یک کمونیتی اقتصادی (جامعه اقتصادی) حداقل 200 هزار نفره (با احتساب خانوار شاغلین) را پیرامون خود ایجاد کند لذا منطقی است مزیت‌های آن را تقویت و پیامدهای احتمالی آن را برطرف کرد. (گفتنی است هر صنعتی که با طبیعت زنده سر و کار دارد به ناچار پیامدهایی را نیز ایجاد می‌کند که باید با برنامه‌ریزی این پیامدها را بنفع توسعه سرزمینی برطرف کرد).

لذا این گیاه جادویی که آن را سلطان گیاهان صنعتی نامیده‌اند، علاوه بر اینکه در زمانه‌ی حاضر که بحث انتقال آب بین حوزه‌ای مطرح است، موجبات حفظ آب در خوزستان شده و بهترین ادله‌ی حفظ و نگهداشت آب را در استان رقم می‌زند و می توان با تاکید بر جایگاه نیشکر و تولیدات فراوان آن، استدلالات حفظ آب در خوزستان را قدرت بخشید.

در همین راستا می‌توان در زنجیره تولیدات بی‌شمار نیشکر که شامل شکر، الکل، خمیرمایه، خوراک دام، MDF، نئوپان و کاغذ می‌شود(علاوه بر صدها محصول پایین دستی دیگر) زمان آن رسیده بر یکی زا ظرفیت‌های مهم آن یعنی تولید کاغذ مداقه بیشتری کرد. همچنان که می‌دانیم کاغذ و مصرف سرانه‌ی آن را بعنوان یکی از شاخص‌های مهم رشد و گسترش فرهنگ محسوب می‌کنند.

کاغذ محصولی صنعتی است که از عصر باستان تاکنون و بخصوص از عصر گوتنبرگ مقارن قرن 15 میلادی تاکنون مهمترین عنصر فرهنگی محسوب می‌شود که ارتباط تنگاتنگی با رشد و گسترش فرهنگ در هر کشوری دارد.

حتی در سپهر عصر سیبرنتیک و دیجیتالی شدن جهان نیز، همچنان کاغذ در کانون رشد و بلوغ فرهنگ هر سرزمینی جایگاه خود را حفظ کرده است و نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده بلکه به لحاظ همزیستی با محیط زیست بر اهمیت آن افزوده نیز است.

برای تولید کاغذ عمدتاً جنگل‌ها و منایع چوبی را قربانی می‌کنند تا کاغذ تولید شود اما یکی از منابع عمده ارزان قیمت و در دسترس و فراوان برای تولید کاغذ باگاس(تفاله نیشکر) است، هر ساله برای تولید کاغذ بخش مهمی از جنگل‌های کشور را از بین می‌برند، این در حالی است که هزینه تولید کاغذ از باگاس نیشکر یک دهم هزینه تولید آن از چوب درختان است علاوه بر آن با تولید کاغذ از باگاس نیشکر بزرگترین طرح زیست محیطی ایران ینز رقم خواهد خورد.

از سوی دیگر احداث یکی از بزرگترین کارخانه‌های کاغذ با هدف تولید کاغذ چاپ و تحریر در جنوب کشور می‌تواند خوزستان را در متن جریان بزرگ تولید اقلام فرهنگی قرار دهد، جریانی که عمدتاً در حال حاضر در قسمت‌های شمال کشور و در پایتخت متمرکز است و باعث نامتوازن شدن برنامه‌های توسعه فرهنگی در کشور نیز شده است. این شکستن تمرکزگرایی فرهنگی، گام مهمی در ایجاد عدالت توزیعی در عرصه فرهنگ محسوب می‌شود.

احداث کارخانه کاغذ در خوزستان، زنجیره قابل توجهی از تولیدات فرهنگی را به جنوب کشور منتقل خواهد کرد. لذا علاوه بر صرفه اقتصادی تولید آن در خوزستان و اهمیت زیست محیطی آن، می‌تواند تعبیر نوعی رنسانس فرهنگی را نیز برای خوزستان معنادار کند.

اکنون که صنعت نیشکر توانسته جایگاه نخست تولیدات کشاورزی استان را بخود اختصاص دهد و نام خوزستان را بعنوان بزرگترین تولید کننده شکر، الکل، خمیرمایه و MDF کشور مطرح کند. وقت آن است که با حمایت جدی از ایجاد کارخانه تولید کاغذ، تحولی ریشه‌ای در استان ایجاد کنیم.

آنچنان که در سایت خبری صنعت نیشکر آمده مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر گفته: برای این کارخانه‌ی 200 هزار تنی کاغذ چاپ و تحریر به 1500 میلیارد تومان سرمایه نیاز است که با مشارکت صندوق حساب صد امام و توسعه نیشکر قرارداد آن اجرایی شده و در حال رایزنی برای روزآمدترین تکنولوژی جهانی برای ایجاد آن هستند.

در چنین شرایطی جادارد که استاندار جوان و با انگیزه خوزستان بهمراه نمایندگان و مسئولین استان پیگیر اجرایی شدن هرچه سریعتر آن شوند. خوشبختانه استاندار خوزستان با بازدید اخیر خود از کشت و صنعت نیشکر هفت تپه که از قدیمی‌ترین واحدهای نیشکر است نشان داده که به ظرفیت‌های استان توجه ویژه‌ای دارد لذا بایستی با همکاری نمایندگان خوزستان مشکلات هفت تپه و کشت و صنعت کارون را برطرف کرد و مسیر تولید آنها را هموارتر کرد. از سوی دیگر می‌توان آسیب شناسی کرد که چگونه توسعه نیشکر در چند سال اخیر موفق شده تولید شکر خود را چند برابر کند و در زمینه‌ی محصولات جانبی نیز ظرفیت‌های تولیدی قابل توجهی را فعال کند و در مجموع در پنج سال گذشته حدود 4 هزار نفر اشتغال جدید فراهم کند.

اما واحدهای هفت تپه و کارون که اتفاقاً اراضی مرغوب‌تری دارند، دچار مشکل معیشتی هستند. با ریشه‌یابی دلایل ناکامی واحدهای نیشکر شمال خوزستان و کشف دلایل موفقیت شرکت‌های نیشکری توسعه نیشکر می‌توان حلقه مفقوده موفقیت را بدست آورد و تلاش کرد که از تمامی پتانسیل‌های صنعت نیشکر استفاده شود و با تاکید بر این نکته که بهترین راه دفاع از منابع آبی خوزستان توجه به حفظ و نگهداری کشاورزی استان و تاکید به ظرفیت‌های این بخش در جهت حفظ و نگهداشت آب در استان است. می‌توان با بهره‌برداری مناسب از کشاورزی خوزستان و تاکید بر پتانسیل و توانمندی این بخش، موضعی قانع کننده در مقابل مدافعان انتقال آب داشت.

براستی اگر نیاز آبی استان را متناسب با ظرفیت‌های کشاورزی استان تعریف کنیم، هیچ منطقی نمی‌تواند برای انتقال ظرفیت‌های آبی استان، نقشه‌ و برنامه بریزد. کافی است که با همدلی، توسعه همه جانبه خوزستان را با تاکید بر منابع تجدیدپذیر و سرمایه اجتماعی فعال و پویای استان خواستار شویم و این مطالبه‌ی منطقی را با تاکید بر داشته‌هایمان پیش ببریم، آنگاه خواهیم دید که خوزستان به میراث تاریخی خود، که همانا جلگه همیشه سبز و جوان کشور است رجعت خواهد کرد.

برچسب ها: نیشکر ، خوزستان ، پتانسیل ، ظرفیت ها ، صنعت نیشکر

X Share

Stumble Upon Delicious Cloob

Digg

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به شوشان است و استفاده از مطالب با ذکر منبع بلامانع است.

طراحی و تولید: ایران سامانه