از طلا بودن پشیمان گشته ایم !

گزارش اختصاصی - شوشان : با تشکیل پایگاه سازه‌های آبی و گسترش فعالیت‌های پژوهشی پیرامون این سازه‌ها ابتدا پرونده مجموعه آسیاب‌های شوشتر که سال‌ها در لیست پیشنهادی ثبت جهانی ایران قرار داشت تهیه گردید. اما به پیشنهاد و نظر کارشناسان میراث جهانی یونسکو مبنی بر اینکه محوطه آسیاب‌ها تنها بخشی از مجموعه به‌هم پیوسته سازه‌های آبی در شوشتر است تهیه پرونده منظومه آبی تاریخی شوشتر در دستور کار قرار گرفت. این پرونده پس از تکمیل و رقابت موفقیت‌آمیز در مقایسه با آثار پیشنهادی دیگر، از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور به عنوان دهمین اثر ایران به کمیته میراث جهانی یونسکو ارائه شد. سرانجام در نشست سالانه اعضای این کمیته در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹ (5تیرماه ۱۳۸۸) در شهر سویل اسپانیا، این پرونده با احراز معیارهای ۱، ۲ و ۵ با عنوان نظام آبی تاریخی شوشتر در فهرست میراث جهانی یونسکو با شماره ۱۳۱۵ به ثبت رسید.

به گزارش پایگاه خبری شوشان، با گذشت بیش از 4 سال از جهانی شدن سازه های آبی شوشتر چشم های زیادی برای توسعه و بازسازی این آثار که نشانی از شاهکار نبوغ بشری، تبادل ارزش های انسانی و نمونه ای برجسته از سکونت بشری را در بردارند به انتظار نشسته اند. اما آنچه تاکنون شاهد آن هستیم تنها سیر نزولی و ویرانی این آثار باستانی در شوشتر است.

شهرستان شوشتر از جمله شهرهای کهن استان خوزستان است که بیش از 50 درصد از آثار تاریخی را به خود اختصاص داده و سالانه گردشگران زیادی را از شهرها و کشورهای دیگر به خود جذب می کند اما در هیچ زمانه ای از سوی مسئولان تلاشی برای فراهم کردن امکانات رفاهی و شرایطی که برای حضور بیش تر گردشگران و بازدیدکنندگان در این شهر باشد انجام نشده است.

به گفته یکی از کارشناسان میراث فرهنگی به دلیل نبود امکانات رفاهی مناسب گردشگرانی که به این شهر وارد می شوند تنها دو یا سه ساعت از وقت خود را برای بازدید از آثار تاریخی اختصاص می دهند این در حالی است که با توجه به غنای تاریخی زیادی که در شوشتر هست می توان زمان بیش تری را اختصاص داد.

وی ادامه داد: باید به گونه ای برنامه ریزی شود تا این دیدگاه گردشگران تغییر یابد، و با معرفی جاذبه های بافت سنتی شوشتر به دیگران این آثار را در حد جهانی معرفی کنیم.

وی با بیان اینکه این امر تنها به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری برنمی گردد بلکه تمام ادرات شهرستان باید در این امر دخیل باشند تصریح کرد: کارهای فرهنگی را فقط در بنر زدن در سطح شهر در مناسب مختلف می بینیم در حالی که بسیاری از برنامه ها را می توان در جهت پیشبرد اهداف آموزشی و فرهنگی با مشارکت مدارس، دانشگاه ها و ... انجام داد.

این کارشناس میراث فرهنگی همچنین با اشاره به اینکه شوشتر علاوه بر این که نیازمند برنامه های اجرایی در زمینه های مختلف در میراث است در پژوهش نیز می تواند پاسخگوی خیلی از مسائل در بحث تاریخ و باستان شناسی باشد خاطرنشان کرد: مطالب فسیل شده زیادی هست که استفاده ای از آنها نمی شود در حالی که با بکارگیری آنها می توان زوایای تاریک منطقه شوشتر را شناسایی و آنها را ارائه داد.

مقابله مدیران شرایط را برای بحرانی شدن فراهم کرده

یک دوستدار میراث فرهنگی شوشتر نیز در خصوص شرایطی که بر میراث فرهنگی شوشتر حاکم است می گوید: نیروهای فعال و توانایی در حوزه میراث شوشتر مشغول به کار هستند اما به دلیل نبود برنامه مدون عملا" در اداره بیکار نشسته و تنها زمان را سپری می کنند.

وی ادامه داد: زمانی پروژه های میراث در مقابل پروژه های شهرداری فعال و کارکنان نیز به دنبال آن تا 5عصر مشغول بودند اما در حال حاضر کارمندان فقط در حد حضور در اداره حاضر می شوند.

این دوستدار میراث فرهنگی بیان می کند: وضعیت میراث شوشتر در حال احتضار است ، هیچ دورانی بدتر از این دوران نبوده ، در شرایط کنونی ارتباطات کاری کمتری بین متولیان میراث شوشتر وجود دارد؛ مدیران اداره میراث فرهنگی و پایگاه سازه های آبی بیش تر در مقابل هم قرار دارند تا در کنار هم و این کشمکش به کارکنان نیز کشیده شده و نتیجه آن نیز شرایطی است که برای میراث شوشتر بوجود آمده است.

وی خاطر نشان کرد: اگر در زمینه جذب اعتبارات مدیران نمی توانند کاری انجام دهند اما از نظر پژوهشی می توان کارهای زیادی انجام داد. در شرایط کنونی حتی وبگاه بناهای تاریخی شوشتر که یک منبع مهم برای اطلاع رسانی محسوب می شود نیز فعال نیست که اگر به آمار بازدید کنندگان این سایت مراجعه شود میزان اهمیت این سایت مشخص خواهد شد. مدیر یک مجموعه تاریخی باید فعال باشد، با حضور در جلسات توانایی جذب اعتبار را داشته باشد اما تاکنون جز برگشت اعتبار و بحرانی شدن شرایط میراثی شوشتر کاری انجام نشده است.

دیگر فعال بخش میراث فرهنگی ضعفی را که در شرایط کنونی بر میراث شوشتر حاکم است را به مجزا بودن مدیریت این دو مجموعه عنوان کرد و گفت: دو مجموعه میراث فرهنگی و پایگاه سازه های آبی شوشتر هر کدام دو مدیر دارد و هر دو در مقابل هم فعالیت می کنند و گاها نیز مشاهده می شود مسئولیت مسائلی که در حوزه میراث پیش می آید را هیچ کدام بر عهده نمیگیرند.

هفته گردشگری در مهد تمدن ایران

با گذشت هفته میراث فرهنگی آنچه که قابل تامل است نبود برنامه هایی در جهت معرفی آثار باستانی این شهر است و عمده کارهایی که در این هفته انجام شد گرامیداشت هفته میراث فرهنگی با یک بنر در سطح شهر بود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شوشتر در گفت وگو با شوشان اهم برنامه های این هفته را برپایی نمایشگاه صنایع دستی در سرای افضل و بازدید اعضای شورای شهر شوشتر از این نمایشگاه ، نصب بنر درجهت اطلاع رسانی و گرامی داشت هفته گردشگری عنوان کرد.

وی درخصوص عدم وجود برنامه هایی در پایگاه سازه های آبی خاطرنشان کرد: مدیریت پایگاه مستقل است و متاسفانه کسی از ساز و کاری که در دو سیستم وجود دارد و مجزا بودن این دو اداره از یکدیگر خبر ندارند و تنها نشانه ها را به سمت اداره میراث فرهنگی می گیرند.

سید حسین موسوی ادامه داد: سیستمی که ما در پیش گرفته ایم را نیز خودمان قبول نداریم. پس از ثبت جهانی سازه های آبی انتظار می رفت که روند بهتری را پیش گیریم و از لحاظ اعتبارات بودجه بیش تری را جذب کنیم اما آنچه تاکنون مشاهده کردیم تنها بی توجهی به این اثر بوده است.

وی در خصوص حذف اعتبارات میراث فرهنگی خاطر نشان کرد: از لحاظ مدیریتی و اعتباری ما زیر نظر استان کار می کنیم، جذب اعتبارات و نیز اعتباراتی که در اختیار فرمانداری و استانداری هست در اختیار استان قرار می گیرد و چون فعالیتی در مجموعه میراث نداشتیم و کاری انجام نشد، بودجه برگشت خورد.

وقتی رئیس میراث فرهنگی از باز شدن پل گرگر بی اطلاع است

رئیس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری همچنین با اظهار بی اطلاعی از باز شدن پل گرگر گفت: چرا و چگونه این پل باز شده کاملا" بی اطلاعم ، کسانی که این جلسه را تشکیل دادند و به ما اطلاع ندادند باید پاسخگو باشند نه ما، که چرا در این جلسه حضور نداشتیم.

وی تصریح کرد: میراث فرهنگی را نباید در این زمان تنها گذاشت ، هجمه ها و حملاتی به میراث می شود که انتظار داریم از جانب دیگر مسئولان حمایت شود و اگر حرفی علیه میراث گفته شد به سود شوشتر نیست. میراث را نباید تنها به دید یک اداره نگاه کرد زیرا ما به عنوان متولی مردم هستیم و مردم نیز صاحبان این آثار.

این قصه همچنان ادامه دارد...

آنچه که تاکنون بیان شد تنها گوشه ای از قصه پر غصه میراث تاریخی شوشتر است و تنها بخشی از ناگفته هایی از شرایط بحرانی این آثار بیان شده است و به دلیل عدم پاسخگویی و شاید بهتر است بگوییم اجازه نداشتن مسئولان و کارکنان بخش میراث فرهنگی و پایگاه سازه های آبی در خصوص مطرح کردن مشکلات موجود و وضعیت کنونی آثار تاریخی شوشتر امکان انعکاس دیگر ناگفته ها میسر نبود و به قول برخی "میراث فرهنگی شوشتر اجازه نصب یک بنر را بدون دستور اداره کل ندارد چه رسد به اینکه مصاحبه کنند".

با وجود اینکه مدیر پایگاه جهانی سازه های آبی شوشتر همیشه از بحرانی بودن شرایط سازه ها و از اینکه نیازمند طرح های مطالعاتی و اجرایی زیادی است تاکید می کند اما تاکنون برنامه مدونی جهت برون رفت از همه بحران هایی که پیش روی این اثر تاریخی است انجام نشده که شاید عدم حضور وی در پایگاه سازه های آبی شوشتر یکی از دلایل این امر باشد. با این وجود تاخیر در مرمت بخشی از سازه های آبی شوشتر که با فرسایش روزانه مواجه هستند هم به قیمت از دست رفتن میراث فرهنگی کشور می انجامد و هم بوجود آوردن خسارات مالی و جانی کسانی که در مناطق همجوار و پایین دست زندگی می کنند منجر می شود.

اما تا کی باید شاهد ویرانی میراث گذشتگان و عدم توسعه صنعت گردشگری شهر بود؟ آیا زمانی که دفتر یونسکو با وجود اینکه آثار جهانی در شوشتر بودند در جای دیگری تاسیس شد اقدامی انجام شد؟ آیا با گذشت چند سال از جهانی شدن سازه های آبی و عدم تحقق اهداف آن برای تغییر مدیریت این مجموعه که در شرایط کنونی ماه هاست در محل کارش حضور نیافته اقدامی انجام شده ؟

شاید اما باید منتظر ماند و نفس های به شماره افتاده پیر آبشار شوشتر را به نظاره نشست. آنجا که دیگر فرسودگی امان ایستادن نمی دهد و می افتد و از فهرست جهانیان برچیده می شود...

شوشان / فرزانه زیاقمی