سرنوشت شهر پانزدهم

رومن گریشمن باستان شناس فرانسوی در محطه های باستانی خوزستان از جمله در شوش و در شمال غربی شهر صنعت گران (روستایی موسوم به روستای هخامنشیان) و همچنین معبد چغازنبیل در هفت تپه و در چندمکان دیگر، کاوشهای باستانشناسی قابل توجه ای را به انجام می رساند که کمک شایانی به شناخت بهتر تاریخ کشورمان بوده است .

ولی بررسی های باستانشناسی این شخص ظرف مدت 20 سال در شمال تپه شهرشاهی (در شوش) شهری را پدیدار می سازد بنام (شهر پانزدهم) ، که مکان زندگی بزرگان و نشانگر تمدن و شهرنشینی ایلامیان در 3800 سال پیش است ، این شهر با مساحتی حدود ده هزار متر مربع در حدود 15 متری از سطح زمین کشف شد .

کاوشهای گریشمن بالایه برداریهای متعددی که در این محوطه صورت گرفت شروع شده و در نهایت 15 لایه را مشخص می کند، که هر یک یا هرچند لایه را  به دوره یا دوره هایی از تاریخ مرتبط می دانند که از پایین ترین و قدیمی ترین لایه به بالا این گونه می باشد : لایه پانزدهم تا نهم که مربوط به دورانهای مختلف ایلامی می باشد(حدود 1800تا1400 پ م) و شوش که جزئی از ایلام بود در آن زمان بلحاظ پیشرفت و شهریگری به گونه بوده که پایتخت و مرکز منطقه ای آن زمان بحساب می آمد ، از یافته ها این گونه بر می آید که در این دوره در شوش به خط اکدی می نوشتند وبه زبان سامی سخن می گفتند .

لایه هشتم مربوط به دوره هخامنشیان است، دوره ای که شوش مرکز اداری هخامنشیان بود، در این دوره کاخی در نزدیکی شهر پانزدهم ساخته می شود که گویای معماری بی بدیل ایرانیان درآن زمان بوده .

لایه هفتم به زمان سلوکیان می رسد، در این دوره ساکنین شوش فرهنگ هلنی (یونانی مآ بی)را پذیرفته بودند و تا زمان اشکانیان این جریان ادامه داشت .

لایه ششم و پنجم که متعلق به اشکانیان است وزمانی است که روش زندگی و خانه سازی و حال و هوای شهر به شکل اولیه خود باز می گردد و دیگر چندان اثری از دوران سلوکی  باقی نمی ماند .

لایه چهارم مربوط به دوره ساسانیان است که شوش بعلت شورش مورد حمله شاپور دوم قرار می گیرد و تقریبا" خالی از سکنه می شود و در آن دوره زندگی در شمال شوش ودر منطقه رود خانه کرخه رونق می گیرد.

در نهایت لایه های سوم و دوم و اول ، که دوران اسلامی را پیش روی ما می گذارد . قابل توجه است که تپه اکروپل که قلعه شوش بروی آن بنا شده دارای 27 لایه باستانشناسی می باشد.

شما کمتر محوطه باستانی در ایران را می توانید نام ببرید که همانند شوش به این تعداد محوطه هایی با لایه های باستانی مختلف و همچنین با شهریگری های متفاوت و فرهنگ و زبانها و خط های گوناگون را یکجا داشته باشد .

بی سبب نیست که شوش را بهشت باستانشناسان نامیده اند .

بعد از مختصر اطلاعاتی که از ویژگیهای شهر پانزدهم گفته شد لازم دانستم که از وضعیت کنونی این مکان هم اندکی بدانیم ، متأسفانه از این محل باستانی چیز زیادی باقی نمانده است و با توجه به عکس های قبل و بعد این مکان به خوبی پیداست که عوامل طبیعی مثل باد و باران، ریزش ها ، رویدنی های مختلف، حفاری های غیر مجاز و کم لطفی های مسئولین باعث از بین رفتن بخش زیادی از این میراث ارزشمند شده ، تا جایی که دیگر حتی تابلویی هم جهت معرفی این محوطه در آنجا وجود ندارد.

با این سرعتی که در ازبین رفتن آثار تاریخی در کشور وجود دارد ، براستی چگونه می خواهیم تمدن و میراث هزاران ساله خود را به کودکان و آیندگان معرفی کنیم، آیا آنها نخواهند گفت که امانت دار خوبی نبودید، آیا فرزندانمان درآینده نمی گویند که این آثار متعلق به همه نسل ها بود و شما بخوبی آنهارا نابود کردید ، نه نگهداری ، ما در برابر نسل های آینده مسئول هستیم و این آثار بصورت امانت نزد ماست آیا بدرستی این رسم امانت داری است ؟ حرف آخر اینکه ملتی که بخواهد پیشرفت کند باید تاریخ و تمدن و هویت خویش را بداند و در حفظ و نگهداری آن بکوشد.