دكتر یحیی حسن پوربختیاری
اگرچه تاریخ ایران زمین مردسالار بوده و سهم زنان دراکثر وقایع مهم تاریخی نادیده انگاشته شده است، اما با این وجود زنانی بوده اند که در بطن رویدادها و بزنگاه های مهم تاریخی نقش و تاثیر به سزایی از خود به نمایش گذاشته كه تاريخ به نيكي از آْنان ياد مي¬كند. تاریخ متعلق به گذشته است و همان گونه که از نامش پیداست شرح حال گذشتگان بوده و زندگی انسان ها را در گذشته به تصویر می کشد، اما شرايط دنياي امروز به گونه¬اي ديگر است و تغييرات روبنايي و زيربنايي اساسي در آن صورت گرفته است. در جوامع کنونی آن چه امروزه، شاهد آن هستیم و می¬توانیم ادعا کنیم این است که تقریباً نیمی از اهل علم و قلم یا به عبارتی فرهنگمداران، متخصصان رشته¬های مختلف و فعالان سیاسی اجتماعی و ... را بانوان تشکیل می دهند که این خود افتخاری برای این قشر از جامعه به حساب می آید.
نقش زنان در تاريخ بشر غیر قابل انکار است و اگر شخصی درصدد نفی آن برآید عملاً ظلمی به نیمی از جامعه وارد ساخته است که از دید تیزبین نسل امروز به دور نخواهد ماند. در كل می¬توان اذعان داشت که تأثیر نیمی از اجتماع در طول تاریخ نادیده گرفته شده است و بر همین اساس مي¬توان اذعان داشت كه نقش زن ایرانی در تاریخ کم رنگ جلوه داده شده و جایگاه زنان فرزانه ایرانی هنوز ناشناخته و مبهم است .
با تحقیق و تتبع در متون تاریخ سرزمین ایران شاهد آن خواهیم بود که زنان از كهن ترين ادوار تاريخي پابه پاي مردان كوشيده و تاريخ بشريت را رقم زده اند و با وجود تمامی محدودیت¬ها درجامعۀ مرد سالار، باز هم توانسته اند بسیاری از معادلات را تغییر داده و در بزنگاهای مختلف تاریخی ، سیاسی و اجتماعی نقش انکار ناپذیر خود را ظهور و بروز دهند اما متاسفانه به شخصيت هاي انگشت شمار آنان كمتر اشاره شده است. البته در تاریخ ایران عصر قاجار مورخان با اندک عنایتی که نسبت به جامعه ی زنان داشته اند، گزارش هایی از برخی ویژگی¬ها و خصوصیات اخلاقی و توانایی های زنان ثبت کرده اند که امروزه می¬تواند منبع خوبی برای پی بردن به ویژگی های زنان آن دوران به شمار آید و نقش و کارکرد آنان را در حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... مورد بررسی قرار دهد.
اگرچه در دوران قاجار زنان به صورت مستقیم در ادارۀ امور کشور دخیل نبودند اما با نام زنان « ادیب و شاعر و هنرمند و خوشنویس » و سیاستمدار ، نسبت به هر دوره بیشتر بر می خوریم تا جایی که این دوره را می-توان از دوره های زاینده و بارور در تاریخ فرزانگی زنان ایران به شمار آورد. هانری رنه دالمانی در سفرنامه ی خود نوشت: در ایران ولو به ندرت، به زنان بسیار دانشمندی بر می¬خوریم.
در بختیاری زنان از جایگاه والایی برخوردارند و دیگر سياحان نیز در سفرنامه هاي خود به آن اشاره كرده اند. براي مثال: مادام دیالافوا در سفرنامه خود در مورد زنان ایلیاتی می نویسد: «زنان ایل [عشایر] بسی نیرومند و کارآمدتر از زنان شهرنشین هستند... ». بارن دُبد منشی سفارت روسیه هم در سفرنامه خود چنين آورده است: «آن چه بیش از همه تفوق آنان [زنان ایلیاتی] را به روستانشینان و حتی شهری ها به اثبات می رساند، میزان آزادی زنان آن ها در مقایسه با زنان روستایی و شهری است. ... اینان آزادانه در کنار جنس مخالف کار و زندگی می کنند. اعتمادی که به تقوی زن ایلیاتی نشان داده می شود رفعت او را بالاتر می¬برد و در عین حال شخصیت خود او، قدرشناسی را در میان اطرافیان بر می انگیزد و او را رفیق مناسبتری برای مرد می کند».
در فرهنگ اقوام زاگرس خصوصاً بختیاری ها، زنان علاوه بر نقش آفرینی در سرپرستی خانوار و تربیت فرزندان، گاه به عنوان "کلانتر زن" و" بی بی زن" نامیده می شدند و جایگاه ایشان به عنوان یک رهبر اجتماعی به رسمیت شناخته می شد. كه در كنار نقش مادری خويش به ايفاي نقش در مسايل سياسي ، اجتماعی، علمي و ... مي پرداخته اند.
در جامعه امروزي زنان پزشک، وکیل، شاعر، نویسنده ، آموزگار، مجتهد، نقال و... کم نبوده و نیستند که ضمن ادای دین مادری خود به همسر و فرزندان و مدیریت خانه و خانواده به مشاغل دیگر خود در جامعه نیز می پردازند و در دو جبهه خانه و محل کار در حال تلاش و کوشش اند که این رشد و بالندگی جامعه ای را که ما در آن زندگی می کنیم، به درستي ترسيم مي¬كند. اگر چه شاید سنت گرایان حضور فعال زنان را در عرصه-های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، علمی و غیره برنتابند، اما به درستی باید اذعان نمود که تاثیر نیمی از اجتماع را در تمام عرصه ها نمی توان نادیده گرفت.
در طول تاريخ زنان و مردان نامداري وجود داشته است كه خدمت به بشريت را سرلوحه زندگي خويش قرار داده و در عين حال بوده اند زنان و مرداني كه اعمال آنان به هيچ وجه قابل دفاع نبوده و نخواهد بود. به قول بی بی خانم استرآبادی: نه هر زنی از هر مردی فروتر و نه هر مردی از هر زنی فزون تر است، فضیلت به انسانیت است نه مرد یا زن بودن... آری فضیلت و برتری به انسان بودن و عالم بودن است. با اين تفاسير در طول تاریخ بانوان اهل قلم و توانمند بسياري بوده اند كه اتفاقا خوش هم درخشیدند و در حال حاضر هم شاهد حضور تعداد بسیاری از آنان در عرصه¬های مختلف، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اجتماعی، اقتصادی در سطح اجتماع هستیم.
براي مثال: از زنان اهل قلم می توان به بي بي مريم بختياري ملقب به سردار مريم اشاره کرد. وي كه خاطرات خود را نيز مكتوب كرده است از معدود زنان آزادی خواه و مبارز عصر مشروطه در ایران بوده که در قسمتي از خاطرات خود به سهم زنان و احقاق حقوق از دست رفته ی آنان اشاره مي كند و مي نويسد: اگر عمرم باقي باشد قانون [زنان] بختياري را مي نويسم...
مادر بزرگ سردار مریم، بي بي شاه پسند ملقب به "بي بي بزرگ" نیز در طول زندگي سياسي اجتماعي خويش بسيار خوش درخشيد و توانست در تاريخ آن زمان بسیار تاثيرگذار واقع شود. بي¬بي زينب، بي بي كوكب بختيار و بي¬بي عروس(همسر شهيد عليمردان خان) هم هر كدام به سهم خود توانستند در آن ايام مؤثر واقع شوند. بي بي كوكب در سفرنامه خود به عنوان اولين سفرنامه يك بانوي ايراني به خارج از كشور نوشت: به هر جهت، حال که به تفضل و توفیق الهی محظورات مرتفع گردیده و اسباب سفر اولاً محض تشرف به زیارت و دستبوس خدایگان مقامی حضرت ابوی و در ثانی به نیت استعلاج و استقامت مزاج از هر حیث مهیا و آماده شده توکل به درگاه بنده نواز و کارساز حقیقی و التجاء به شفاخانۀ غیبی دارم ذره ای چشم امید به حکیم جسمانی و اسباب و وسائط دنیوی ندوخته¬ام برآنچه برقلم تقدیر و رقم مشیت و رضای احدیت رفته باشد خشنود و راضی ام به رضای او:
دردم نهفته به زطبیبان مدعی
باشد که از خزانۀ غیبم دوا کنند
در همین ایام و بعد از آن بانوانی بوده اند که نام خود را به تاریخ سپرده اند که تعدادشان کم نبوده و نیست و از بحث این مقاله خارج است. اما در جامعه ی امروزی ما بانوانی هستند که با الگوبرداری از زنان نامدار و بنام تاریخ بختیاری از میان همنوعان خود برخاسته و نامی برآورده اند.
در این میان بانوان فرهنگی و بخصوص اهل قلم در بطن جامعه ای که در آن زندگی می کنیم، بیشتر به چشم می خورند و خود بیش از پیش تاثیرگذارند. اینان مادرانی دلسوزند که از پس نقش مادرانه خود به درستی بر می آیند و آن را به خوبی ایفا می کنند و هم در عرصه های دیگر خوش درخشیده و می درخشند که واقعاً جای تبریک به این قشر از جامعه باقی است.
بانوان فرهيخته و تاثیرگذار بر جامعه کنونی مانند: دکتر فروغ فرهادیان، دکتر پریچهر سلطانی، دکتر ویکتوریا دقیقیان، سیما منجزی ، نگار کرم پور ، سریا داوودی حموله، پروین احمدی، اشرف احمدی، زهره حسن پورفر، فریده چراغی، فریده انصاری، زهرا صفری، نیلوفر غریب وند، آریسا سرقلی، بیتا زنگنه، صغری طاهری، مهرنوش موزرمانی، مریم موسوی، نسترن محمودی، نیوشا احمدزاده، سهیلا و ماریکا ململی، ... ظهرابی، زهرا و مهسا رضایی، زهرا سلحشور، زهره شهپری، فاطمه کیانی،پارمیس حیدری،افسانه مختاري و .... که تعداد آنان کم نبوده و نیست و امیدواریم از قلم افتادگان این مطلب بر ما خرده نگیرند...
یکی ديگر از این بانوان فرهیخته بانو "عفت فتحی” بود که به عنوان مدیر اجرایی هفته نامه "ندای جنوب" و هفته نامه¬ی "آستانه پارس" و روزنامه¬ی "قلم امروز" فعالیت رسانه¬ای بسیار گسترده¬ای داشت. وی از سال 89 تا کنون به طور مستمر در تولید خبر و گزارش و مصاحبه¬ها در حوزه¬های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی در سطح استان خوزستان بسیار تاثیرگذار بوده و در حمایت همه جانبه (مادی و معنوی) از افراد و دلسوزان فرهنگ و دیار بختیاری از هیچ کوششی دریغ نورزیدند.
در واقع بخشی از کارنامه ی ایشان در حوزه ی رسانه خدمت صادقانه به فرهنگ و تاریخ بختیاری است که بدون حمایت ایشان این حجم تولید مقالات علمی میسر نمی شد. بخش دیگر فعالیت ایشان حمایت غیرتمندانه از مدیران بختیاری تبار در استان خوزستان بود که الحق و الانصاف موقعیت و جایگاه آنان برای ایشان بسیار مهم و نسبت به هجمه¬های وارد به آنان به درستی و با کمال دقت و ریزبینی پاسخی در شأن و شایسته ارائه می نمود و این نشان از درک بالای این بانوی فرهیخته ی بختیاری از کلام مولا علی(ع) بوده که فرمودند: "العدل وضع شیء فی موضعه" (عدالت، یعنی قرار گرفتن هرچیزی سر جای خود).
از دیگر فعالیت های این بانوی فرهیخته می توان به تشکیل گروه "شیرزنان بختیاری" و برگزاری همایش به یادماندنی شاهنامه خوانی "بختیاری میلاس"، انجام فعالیت های فرهنگی و حمایت از تشکّل های فرهنگی زاگرس نشین استان خوزستان از جمله حمایت غیرتمندانه از بنیاد تازه تاسیس "زاگرس نشینان" استان خوزستان، تلاش برای اتحاد و همدلی بانوان رسانه و تشکیل کارگروه برنامه ی گردشگری بانوان رسانه، تشویق و ترغیب بانوان به انجام امور خیریه و حضور موثر و فعال آنان در این امر مهم و خداپسندانه و تشویق بانوان خبرنگار و شرکت فعال آنان در جشنواره های خیریه غذا و حمایت از کودکان بیمار و چندین و چند کار ارزشمند دیگر از ایشان در طول حیاتشان صرف نظر از پرداختن به امور خانه و خانواده به عنوان مادری مهربان، ایشان را چهره¬ای برجسته از یک زن فعال فرهنگی، اجتماعی، سیاسی بختیاری در دنیای امروز ارائه نموده است که جا دارد شخصیت ایشان به عنوان الگویی رهنمای نسل جدید باشد.