چرا سد گتوند تغییر کاربری نمی‌دهد؟

در حوزه سدسازی، واقعیت این است که برخی سدهایی که در ایران در حال ساخته شدن هستند، ضررهایی برای محیط زیست کشور دارند اگرچه که ممکن است سودهای مقطعی نیز داشته باشند. معمولا این سدها برای تهیه آب شیرین شهرها ساخته می شوند و بنابراین سود قطعی این صنعت عمدتا جوامع شهری را در بر می گیرد نه جوامع روستایی را حال آن که اصلی ترین مشکلات را برای جوامع روستایی به همراه دارد.

سدها در کشور ما یکی از عوامل خشک شدن تالاب ها و دریاچه ها بوده و پدیده ریزگردها را تقویت می کند. این نکته را باید در نظر داشت که برخلاف آنچه برخی می گویند ریزگردها در کشور ما منبع خارجی ندارند چرا که بخش عمده ای از این ریزگردها از بستر همین سدها یا بسترهای آبی خشک شده به هوا برمی خیزند. به عنوان نمونه آن چه در حال حاضر بیشترین اخبار حوزه محیط زیست را به خود اختصاص داده، مقاومت شرکت سازنده سد گتوند در برابر رای دیوان عدالت اداری است که از وزارت نیرو خواسته بود این سد را تغییر کاربری بدهد. به طور اختصاصی اگر قرار باشد نگاهی به سدهای محدوده کرخه و کارون داشته باشیم، در می یابیم که همین سدها باعث شده اند دشت خوزستان از نعمت آب شیرین محروم شود. متاسفانه برخی که مسوولیت هایی در زمینه ساخت سد، کشاورزی صنعتی و یا محیط زیست دارند به درستی نمی دانند که بقای این دشت مدیون سیلاب هایی است که در زمستان می آید و نمک خاک را شستشو داده و زمین را زهکشی می کند.

با احداث این سد، رودخانه ها خشک شده و کارکرد بیولوژیک آنها از بین می رود و در نتیجه آب شور می شود. این مشکلات در کنار مشکلات دیگری که این سد بزرگ ایجاد کرده نگرانی هایی را به همراه داشته که حتی دامنه آن به دیوان عدالت اداری هم رسیده و آنها بر اساس نظر کارشناسان، از سازندگان سد و وزارت نیرو خواسته اند که فکری به حال تغییر کاربری این سد بدهد چرا که در هیچ صورت دیگر نمی توان به بهبود وضع آب منطقه امیدوار بود. سد در جایی زده شده که خاک دارای فرماسیون های نمکی بوده و در ساخت این پروژه بدون درنظر گرفتن این موضوع کار ساخت سد انجام شده و حالا مردم این دشت با چنین مشکلاتی رو به رو شده اند.

استاد دانشگاه تهران