آوار گرد و خاک بر چهره ی خوزستان

 دکترای حقوق بین الملل
                                                                                      
در 18 /11/ 89 مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در گزارشی تخصصی با عنوان "بررسی وضعیت بحرانی دریاچه ی ارومیه" ,خشکسالی، اجرای طرح های توسعه ای و سد سازی را سه عامل کاهش تراز آب دریاچه ی ارومیه می داند. در آن گزارش بیان می شود که اگر برای برداشت های مستقیم و طرح های توسعه ی منابع اب در حوضه دریاچه،سازماندهی لازم صورت نگیرد، دریاچه ارومیه حتی در شرایط عادی نیز خشک خواهد شد. 

در آن گزارش همچنین پیش بینی می شود که حوادث ذیل در آینده تشدید می شود: افت سطح آب زیر زمینی،جایگزینی آب شور به جای آب شیرین، گسترش دامنه شوره زارهای اطراف دریاچه، از دست رفتن زیست گاه ها،تغییر اقلیم، بیکاری و.... . نکته ای که در آن گزارش به صورت ملموسی دیده می شود این مهم است که، بر اساس گزارش های موجود در وزارت کشاورزی، حتی در فصول خشکسالی همانند سالهای معمولی شاهد افزایش محصولات کشاورزی بودیم که این امر نشان دهنده ی برداشت بی رویه ی منابع آب است.

در سال جاری، پس  از خشک شدن بخش وسیعی از دریاچه ی ارومیه و صدمات جبران ناپذیر به این تالاب بین المللی و زیست گاه های پیرامونش، به همت برخی از هنرمندان ، کمپینی شکل گرفت با نام "من دریاچه ی ارومیه هستم" تا از آن طریق توجه مجامع بین المللی برای کمک به احیای این زیست بوم ارزشمند جلب شود که عملی شایسته ی تقدیر است.

تنها دو سال پس از آن گزارش، مرکز پژوهش های مجلس در گزارش کارشناسی دیگری در مرداد ماه 91 با عنوان "درباره ی انتقال آب بهشت آباد"  چنین بیان می دارد که طرح انتقال آب بهشت آباد بدون در نظر گرفتن عواقب دقیق آن بر روی پایین دست حوضچه میدانی صورت گرفته است. همچنین در این گزارش عنوان شده است که 1) در گزارش شرکت مشاورطرح بهشت آباد، مصارف استان خوزستان، در حدود نصف نیازهای آتی لحاظ شده است2) تنها طرح پیشنهادی بر اساس نیازهای حوضچه ی مقصد صورت گرفته است.3) مطالعات تخصصی منابع اب حوضچه ی کارون نشان می دهد که در صورت عدم اجرای انتقال آب در افق بلند مدت ،در 23 درصد سالها با کبود آب روبرو خواهد بود.4) در برآوردهای منابع و مصارف آب توسط مشاور طرح بهشت آباد برای حوضچه ی مقصد از منابع بهنگام استفاده شده ، حال آنکه برای حوضچه مبدا به آمار پایه ی سال 73 ارجاع داده شده است.5) در مطالعات، تغییر اقلیم و کم شدن ریزش های جوی در سرشاخه های کارون لحاظ نشده است6) مصرف صنایع استان خوزستان فقط در حد وضع موجود و بدون توسعه ی آتی فرض شده است7) در مطالعات زیست محیطی به زیست گاه های گیاوری، جانوری و آبزیان توجه شده اما به جامعه ی انسانی توجه نشده ، آن چیز که واضح است این است که کاهش کمیت آب به طور مستقیم در افزایش سطح خشکی تالاپ ها و ایجاد گرد و غبار موثر است.

بحران های محیط زیستی ، ابعاد و آثار متفاوتی دارد. تعطیلی بخش های دولتی و آموزشی در استان خوزستان و عدم برگزاری نماز جمعه و سایر مراسم عمومی مذهبی و فرهنگی  بخش کوچک اما هشدار دهنده ی این بحران هاست. تغییرات اقلیمی و گرمایش کره ی زمین، می تواند یکی از علل بروز پدیده ی گرد و خاک باشد که با آگاهی های لازم و پیش بینی های علمی و کارشناسی می توان از آثار سو آن تا حدود زیادی کاست، اما بدون شک تنها علت نیست. 

پدیده ی گرد و غباردر استان های غربی و جنوبی کشور یکی از بحران های جدی زیست محیطی است که  برای آن علل متفاوتی می توان برشمرد. یکی از آن علل ها از دست رفتن 40 درصد آب تالاب هورالعظیم بر اساس آمار موجود سال 90 است.  بزرگ نمایی آثار سو تغییرات اقلیمی نه تنها کمکی به چاره جویی این گونه مشکلات نمی کند بلکه  سبب می شود که بخش های متفاوت جامعه از بومیان منطقه تا نهادهای دولتی و خصوصی از تاثیرگذاری اقدامات پیشگیرانه در این خصوص غافل بوده و در نتیجه به این گونه بجران ها به عنوان یک پدیده ی لاینحل بنگرند. برای کمپین نجات خوزستان چقدر زمان خواهیم داشت؟!