محمد حویزاوی
آسیب های اجتماعی به دسته ای از نابسامانی ها و ناهنجاری های رفتاری افراد یک جامعه اطلاق می شود که ریشه در بی نظمی ها ، کژکارکردی های پدیده های اجتماعی و پیامدهای نامطلوب آنها دارد. این آسیب ها غالبا باعث رنجش روانی، جسمی و مادی اقشار خاص و آسیب پذیر جامعه می شوند و مطالعه و ریشه یابی این بی نظمی های اجتماعی باید همراه با علل و شيوه های پيشگيری و درمان آنها انجام شود.
رشد و تنوع این آسیب ها در شهرهای بزرگ خصوصاً کلانشهرهایی مثل اهواز به واسطه شرایطی مانند گسترش حاشیه نشینی، فقدان مهارت های زندگی، آسیب پذیری شهروندان به دلیل مشکلات اجتماعی و اقتصادی و... هشدار دهنده است و لازم است در جهت مهار وکاهش آنها اقدام اساسی صورت گیرد و اما راهکارهای کاهش آسیب های اجتماعی در یک جامعه كه بايد مورد توجه دولتمردان قرار گيرد چیست؟
کارشناسان مسائل اجتماعی برای کاهش آسیب های اجتماعی راهکارهای مختلفی ارائه داده اند که با بررسی آنها می توان راهکارهای مشترک و کاربردی و متناسب با جامعه خویش را بیرون کشید و تبدیل به یک برنامه عملیاتی کرد.
تلفیق ارزش های سنتی با هنجارهای جدید اجتماعی توسط رهبران فکری جامعه از جمله اندیشمندان، جامعه شناسان، روحانیون، روان شناسان و تحلیل گران که توسط متولیان فرهنگی و اجتماعی باید سازمان دهی، بسترسازی و اجرا شود. پذیرش این واقعیت که نزدیک به 70درصد جمعیت کشور جوانانی هستند که مطالبات جدیدی دارند ، پس سیاست گذاری ها استانی باید به صورتی طراحی شوند که انتظارات این قشر تامین شود.
گسترش مراکز پژوهشی و تئوری پردازی برای تولید تئوری های جدید نیز از راهکارهای دیگر در کاهش آسیب های اجتماعی به شمار می آید. تلاش برای بالا بردن سواد رسانه ای جامعه با آموزش نحوه صحیح استفاده از اینترنت و تلویزیون های ماهواره ای در جهت نیل به اهداف توسعه ای و حرکت به سمت ریشه کنی حاشیه نشینی، فقر فرهنگی و اقتصادی از راهکارهای دیگری است که متولیان فرهنگی باید برای عملیاتی شدن آنها طرح و برنامه داشته باشند.
بررسی روند آسیب های اجتماعی در استان خوزستان نشان می دهد که این استان در برخی شاخص های مربوط به این حوزه از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست. به عنوان مثال خوزستان دارای بالاترین آمار زنان سرپرست خانوار در کشور و جزو چهار استانی است که بالاترین نرخ بازماندگان از تحصیل را به خود اختصاص داده است. همچنین این استان از آمار قابل توجهی در طلاق برخوردار است. در عین حال طبق گفته استاندار خوزستان شاخصه ها و آمار موجود در حوزه اعتیاد در این استان نیز وضعیت مطلوبی ندارد که نیازمند کمک ها و حمایت ها و بررسی های بیشتری در این زمینه است. حال سوال این است که متولیان فرهنگی و اجتماعی در خوزستان برای مقابله و کاهش آسیب های اجتماعی در استان چه راه هایی را در پی گرفته اند.
نگاهی به مصاحبه اخیر یکی از متولیان اصلی مقابله با آسیب های اجتماعی با خبرگزای ایرنا ، چند نکته را به ذهن متبادر می کند. محمد صادق کریمی کیا، مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان با حضور در یک میزگرد خبری که طي روزهاي گذشته در خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران برگزار شد ، خوزستان را از نظر پتانسیلهای اقتصادی ، صنعتی، کشاورزی قابل قیاس با هیچ استانی ندانست، اما تاکید کرد آنچه امروز در حوزه آسیبهای اجتماعی در این استان میگذرد نگران کننده است و تنها با رویکردهای فرهنگی و اجتماعی باید مدیریت شود اما در تشریح رویکردهای فرهنگی و اجتماعی که برای این منظور باید در پی گرفته شود، سخنی به میان نیاورده است.
وی در ادامه سخنانش اشاره به فشارهایی از نوع سیاسی کرده است که تمام انرژی یک مدیر را صرف خود می کند! وی سپس ناتوانی میراث فرهنگی را از عوامل دیگر عقب افتادگی های فرهنگی و اجتماعی در استان دانست و عدم توانایی این اداره در جذب گردشگر و توریست را از دیگر مشکلات فرهنگی استان برشمرد و يك سر رشته ی آسيب هاي اجتماعي را به مديري ديگر در ميراث فرهنگي گره زد. کریمی کیا همچنین غرق شدگی در روخانه ها در خوزستان را نیز یک تهدید فرهنگی قلمداد کرد که به جای فرصت ، به تهدیدی برای جان انسان ها در این استان تبدیل شده است.
مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان همچنین با گریزی به حادثه پتک جلالی مسئولین فرهنگی را در ایجاد چنین بحران هایی در جامعه مقصر دانست و بدون در نظر گرفتن نقش اصلي اداره كل امور اجتماعي استان در رويدادهاي فرهنگي ديگر مسئولين فرهنگي را مقصر دانست و گفت: وضعیت فعلی پتک جلالی ناشی از نبود آموزش، بی سوادی و نبود کارهای فرهنگی است که البته این نقص ها و کمبودها به مدیران استان باز میگردد چراکه به رغم همه اعتبارات خوبی که هرساله به استان تزریق میشود اما مدیران فرهنگی استان خوب عمل نکردند. در قضیه درگیری طایفه ای پتک جلالی آتش بیار معرکه خانمها بودند به همین منظور در سال 96 رویکردمان به سمت زنان و کودکان تغییر یافته است.
همچنین وی گفته است که: حادثه پتک جلالی نشان داد که با توجه به موقعیت قومی و بافت فرهنگی استان خوب عمل نکردند. در قضیه درگیری طایفه ای پتک جلالی آتش بیار معرکه خانمها بودند به همین منظور در سال 96 رویکردمان به سمت زنان و کودکان تغییر یافته است. همچنین وی گفته است که: حادثه پتک جلالی نشان داد که با توجه به موقعیت قومی و بافت فرهنگی و اجتماعی، استان در حوزه خشونت مدارا را بر نمی تابد.
وی در عین حال رسانه های خوزستان را نیز در حوزه مسائل اجتماعی فاقد سیاست گذاری دانست که در ایجاد التهاب در جامعه موثر هستند و تصریح کرد: فضای رسانه های استان در حوزه اجتماعی و فرهنگی نیاز به مدیریت جامعتری دارد به طوریکه باید اذعان کرد سیاست گذاری در این قضیه وجود ندارد و التهاب و تشتت آرا در خبرهایی که منتشر میشود در همه حوزهها وجود دارد.
کریمی کیا اما از برنامه های مجموعه تحت تصدی اش که بزرگترین دستگاه فرهنگی در استان برای بسترسازی، سامان دهی و برنامه ریزی برای فعالیت های فرهنگی و اجتماعی به شمار می رود، توضیحی نداد و برای کمک به زنان سرپرست خانوار به عنوان اصلی ترین پدیده آسیب های اجتماعی در استان و بهبود شاخص هایی چون بازماندگی از تحصیل، اعتیاد و طلاق راهکاری ارائه نداد .
بیان درد، معضلات و مشکلات بدون ارائه راهکارهای عملی به آفتی فراگیر بدل شده است که گریبان مدیران اجرایی در جامعه را سخت می فشارد و باید از این نوع رویکرد در سیستم های مدیریتی که عملا راه به جایی نمی برد، پرهیز شود و به جای آن باید بسترهای ایجاد هماهنگی و همکاری بین تمام دستگاه های اجرایی و استفاده از ظرفیت های موجود، در راستای گام نهادن در مسیر توسعه و پیشرفت را فراهم کرد.
به نظر می رسد با بررسی موشکافانه و دقیق در امور جاری اجتماع و مرور معضلات اجتماعی و شهری توسط کارشناسان و همفکری و همکاری با متخصصان امر و بهره گیری از ظرفیت رسانه ای و آگاهی بخشی به اقشار جامعه می توان در راستای رفع مشکلات و آسیب های موجود در جامعه و استان گام برداشت.