تحول اداری و حماسه فدرالیستی اقتصادی

جهانگیر محمودی

پایان انتخابات ریاست جمهوری که چون برگی زرین به کتاب انقلاب ونظام مقدس جمهوری اسلامی افزوده شد خود آغازگر حماسه های دیگرسیاسی واقتصادی کشور است. انتخابات درراستای حماسه سیاسی بر پایه مهندسی هنرمندانه و خردمندانه رهبری ،که منجر به حضور همه جریانات سیاسی بدون حاشیه های زیانبار گردید وراه وحدت اصولی کلیه نیروهای کشور را هموار نمود، مارا دروضعیتی قرار داده که توانمان برای پرش به سوی عدالت ودموکراسی واستقلال و رشد اقتصادی را دوچندان کرده است. براین پایه بی گمان از ضروریات این دوران توحید کلیه نیروهای توانمند برای حفظ نظام وکشور است. امروز هیچ دیگر نمی توان گفت که درنتایج انتخابات خلل وکوتاهی درمیان است .

مردم با انتخاب خویش رییس جمهورخودرا برگزیدند و اکنون باید در پی سازماندهی همه نیروها گردرهبری وریاست جمهوری خردمندوبرگزیده بو دتا بدین منوال نیروی درونی و برونی برای برون رفت از مشکلات اقتصادی وسیاسی شکل پذیرد. بهاری دیگرشکل گیرد وسردی زمستان پایان پذیرد.

تعبیر بهتر همان تعبیر قرآن کریم است که فرمود:کنتم شفاحفره علی النار=برگودالی ازآتش بودید... .امروزمردم به وضوح شیرینی رهبری داهیانه رامی چشند و درتابستان خویش،بهار دل انگیزی راپیش رو ی خود می بیینند.بهاری که بالندگی دموکراسی ایرانی بربستر نوعی عقلانیت دینی را نوید می دهد.

ایرانیان عاشق دموکراسی هستند:

امروز ایرانیان به همه جهانیان فهماندندکه شایسته دموکراسی هستند والبته این دموکراسی را بی آنکه از زمینه سازی واقعی وتاریخی آن عدول کنند،وبه ظواهر آن دلخوش نمایند به گونه ای بی بدیل درراستای آغاز تمدنی نوین( که دردنیا با پدیده هایی چون پست مدرنیسم واگزیستانسیالیسم ونئومارکسیسم...)نویدوطلیعه آنرامی بینند،پی گرفته اند.

دولت جدیدواستفاده از همه نیروهای ملی:

اکنون دولت جدید باعنوان «دولت تدبیروامید»می کوشد تا ازهمه امکانات موجوداستفاده کند. بدیهی است که بهترین شیوه همان است که رییس جمهورجدید نویدآن را داده است .حجه الاسلام دکترحسن روحانی،کوشیده تاروشن سازد که ازهمه امکانات رقبانیز بهره خواهدگرفت. بی گمان این دولت برای حل بحران اقتصادی کشورچه از داخل وچه بیرون، نیازمندتدابیری مهم است.

1+5بایدفکرنکنندبرگ برنده دردست دارند:

لذابی آنکه گروه 1+ 5 فکرکنندکه درموضع برتر قرار دارند تا بتوانند امتیازات بزرگی بگیرند و گام به گام ایران را وادار به عقب نشینی کنند و ایران نیز از موضع ضعف، تن به پیروزی ریاست جمهور خردمند خویش داده است ، باید با پشتوانه های بهتر به خصوص در عرصه اقتصادی بکوشیم تا برای مذاکره دربرابر دولت های غربی،از برگ های بیشتری برخوردار باشیم.دراین راستا روشن است که اقدامات بین المللی واصلاح نگرش دنیابه ایران جایگاه مهمی دارد.

شیخ دیپلمات وتجربه های عمیق ورابط مفید:

شیخ دیپلمات باتجربه گرانبهای خویش درعرصه دیپلماسی به ویژه تجربه 16 ساله ریاست شورای امنیت ملی به خوبی خواهدتوانست که دراین راستا قدم های بزرگی بردارد. لذابه درستی می توان دولت اورادولت تدبیر وامیدخواند.بهره برداری از ویژگی های بی بدیل آیت الله هاشمی رفسنجانی ، وحجه الاسلام خاتمی (ریاست گفتگوی تمدن های سازمان ملل متحد)دراین عرصه پتانسیل توانمندی به این دولت خواهدداد.امیداست که خداوندیارویاوراوباشد.

برگ برنده ما اقتصاداست:

اما باید درعرصه داخلی به ویژه درعرصه اقتصادباپس زمینه های دموکراتیک وبانگرش ایران برای همه ایرانیان،نیز کوشش جدی صورت پذیرد.زیرا این تحولات می تواند (اگربه درستی وشتابان انجام شود)به میزان قابل توجهی برگ های برنده دردست ریاست جمهورعزیزمان قرار دهد.دراین راستا چه بایدکردوچگونه بایداین تحول را صورت داد.پاسخ اینست که نیازمقدم ومهم کشوربرای رسیدن به این هدف درمرتبه اوّل «تحول اداری »است.

تحول اداری ووزارت کشور

تحول اداری؛برای یک اقتصادشتابان،نیازفوری است.وبی گمان وزارت کشور در پرتوی حمایت های مجلس شورای اسلامی می تواند این گام بزرگ را بردارد.وزیرکشور در این مرحله جایگاه ونقش مهم ِتاریخی دارد. این تحول اداری درراستای ساختن پس زمینه های دموکراتیک برای همه ایرانیان است.روش موردنظر،نیاز کشوربرای حفظ یکپارچگی همه اقوام ومناطق راپاسخ می دهدوالبته حضورپررنگ تر اقتصادی هموطنان به ویژه در حاشیه کشوررا تامین می کندو اراده تاریخ درنیل به دموکراسی راتحقق می بخشد،بنابراین شیوه ای برخاسته ازضروریات روزاست.یعنی به گمان ما با این شیوه وروش برپایه توجه جدی به سرمایه اجتماعی وجامعه مدنی اقتصادکشورتحولی شتابان یافته وملت ایران دراراده دموکراتیک خویش نیرومندتر خواهدشد.مشکلات مردم به شکل اصولی تر حل شده وایران برای مذاکرات باغربیان، برگ های برنده تر خواهدداشت.

تحول اداری چیست؟

به بحث تحول اداری بازگردیم. می توان گفت که در يك تعريف ساده، تحول را فرآيندي دانسته اند كه با افزايش و بالا بردن ظرفيت ذهني و توانمندي ها و مهارت هاي ادراكي، قابليت تطابق و تغيير محيط سازمان را ايجاد مي كند، به گونه اي كه علاوه بر تطبيق با شرايط دگرگون شونده محيط سازمان، سازمان به حدي از اعتلا دست يابد كه بتواند بر محيط خود اثر بگذارد.تحول را مي توان برنامه هماهنگ شده اي تعريف كرد كه نوعاً در گير تغييرات بنيادي در استراتژي، ساختار، سيستم هاي عملياتي ، توانمندي ها و فرهنگ سازمان مي باشد. تغيير، هنگامي ايجاد مي شود كه ما دريافتي را كه نسبت به يك تجربه معين داريم، عوض كنيم.[منبع:دفترمنابع انسانی وتحول اداری]...

تجربه غلط ماازفدرالیسم اقتصادی:

بنابراین دریافت غلط ما ازتجربه فدرالیسم اقتصادی که این معنارامی رساند که باتمرکز سیاسی وضرورت یکپارچه سازی کشور تطابق ندارد، نیازمند تغییر اساسی است.زیرا گرچه فدرالیسم سیاسی با مجموعه چندقومیتی کشورعزیزمان ایران نمی سازد. لیکن فدرالیسم اقتصادی، می تواند با تمرکز سیاسی سازگاری داشته باشد. در واقع فدرالیسم اقتصادی با عنایت به مشکلاتی که تمرکز افسار گسیخته درکشوربه وجودآورده است،باشیوه اقتصادفدرالیته گونه ای بهینه سازی درراستای حفظ تمرکز ویکپارچگی کشوراست.

زیان غیرقابل اجتناب تمرکزاداری:

دراینجالازم است که اشاره ای به زیان های غیرقابل اجتناب «تمرکزاداری»داشته باشیم.تادرپرتوآن ضرورت فدرالیسم اقتصادی رابشناسیم.تمرکزاداری که پیوسته به نادرستی روی دیگرتمرکزسیاسی معرفی شده،پیوسته بافساد،روابط نابسامان سیستمی،وکندبودن وگاه عدم اجرای دستورات قانون وناتوانی دررسیدن به اهداف وبرنامه هادرگیربوده است.لذاهمه گونه کوشش برای اصلاح ساختاراداری درکشورمان گرچه بی ثمرنبوده لیکن ازراندمان کافی برای رسیدن به اهداف بی بهره بوده است. زیراتمرکزاداری رابه عنوان مشکل اصلی نادیده گرفته است.درواقع دستاوردها دربرابر مشکلات قابل توجه نیست. بنابراین دراین پیوندبراساس سابقه طولانی تاریخی غیرمتمرکزبودن ایران گونه ای دیالکتیک به وجودآمده که به علت افراط درتمرکزگرایی اداری، نارسا وعقیم اززایش سنتزی مفیدبرای اداره کشوربه ویژه دربخش اقتصادی است.به نظرمیرسدکه برای خروج ازاین بن بست چاره ای نیست جزاینکه به راهی برویم که این زایش صورت پذیرد.لذاطرح فدرالیسم اقتصادی طرحی است که می توانداین مشکل راپاسخ گوید.

درباره فدرالیسم اقتصادی:

بایدیادآوری نمودکه فدرالیسم اقتصادی تفاوت عمده ای بافدرالیسم سیاسی دارد. فدرالیسم اقتصادی نوعی از اداره جوامع به صورت فدرال است که در این نظریه جوانب مربوط به اقتصاد و مبادلات تجاری و امور علمی و فناوری در اداره کشور مد نظر قرار می گیرد. {فدرالیسم اقتصادی که در واقع به معنی منطقه گرایی اقتصادی می باشد، با فراهم آوردن شرایط و ضوابط اداری وحکومتی لازم، بستری مناسب برای استفاده بهینه از تمام پتانسیل های اقتصادی موجود در سراسر کشور را با توجه به توانمندی ها و شرایط خاص هر منطقه فراهم می آورد. تقسیم بندی اقتصاد به بخش های مختلف از قبیل صنعت، معدن، تجارت، کشاورزی و تولیدات علم و فناوری و برنامه ریزی تخصصی و مناسب برای استفاده ازین منابع ، با توجه به در نظر گرفتن فرهنگ و شرایط هریک از مناطق، یکی از بهترین راهکارهای عملی و اجرایی مناسب برای حل موانع و مشکلات اقتصاد ایران ماست.در کشور پهناور ما ایران، هر استان و منطقه دارای اقلیم و فرهنگ کار خاصی است. از طرفی مزیت های اقتصادی هم مختلف اند. پس برای هر منطقه باید نسخه اقتصادی خاص آن نوشته شود تا سرمایه های موجود به بهترین شکل در جهت رشد و توسعه کشور مورد استفاده قرار گیرد.}

نظریه دکترجمشیدپژویان:

جمشیدپژویان از اقتصادانان توانا ومعروف ودارای سمت ریاست شورای رقابت نیز درباره فدرالیسم اقتصادی می گوید: [توجه به ایجاد فدرالیسم اقتصادی و شکل گیری اقتصاد منطقه ای درکشور یک راهکار اساسی برای توسعه اقتصادی در دنیای امروز است .جمشید پژویان در گفت و گو با" پایگاه خبری ایران من سلام "با اشاره نقاط قوت برنامه های ارائه شده فدرالیسم اقتصادی گفت :

به طور کلی نقطه نظرات اقتصادی این طرح بسیار ملموس تر و مناسب تر از دیگران است ،لذا برنامه ایشان برای پیاده سازی فدرالیسم در حوزه اقتصاد یک راهکار اساسی در اقتصاد امروز دنیاست .

وی افزود : بر اساس این برنامه ، مناطق اقتصادی کشور می توانند درآمدهای مالیاتی را در فعالیت های همان منطقه هزینه کنند و با جذب سرمایه گذاری با توجه به مزیت های نسبی که هر منطقه دارد باعث شکوفایی اقتصادی شوند

.پژویان اصلاح قیمت ها با اجرای هدفمندی یارانه ها و ایجاد کارایی در اقتصاد برای تشویق سرمایه گذاری را مهم دانست و گفت : ایشان برنامه های خوبی را ارائه دادند و لی باید راهکارها را بازگو کنند تا معلوم شود برای رونق در بخش تولید به چه راهکارهای مشخصی رسیدند

.وی با اشاره به بالا بودن مصرف انرژی در کشور گفت : نظریه فدرالیسم اقتصادی در مورد صرفه‌ جویی در مصرف انرژی با اعمال مجموعه‌ای متعادل از اقدامات قیمتی و غیرقیمتی به منظور کاهش مستمر «شاخص شدت انرژی» کشور و توجه ایشان برای استفاده از انرژی های غیر فسیلی از جمله انرژی بادی و خورشیدی از جمله نقاط قوت برنامه های ایشان است.

رییس شورای رقابت در باره برنامه فدرالیسم اقتصادی برای رفع مشکلات اقتصادی از طریق اجرای مدل شبیه به مدل انقلابی با حضور مردم در عرصه اقتصاد و گسترش بازار سرمایه و پس انداز به تمام مناطق ایران گفت :

امروز در دنیا یکی از نکاتی که مطرح می شود این است که باید د رکنار صنایع سنگین به صنایع متوسط و کوچک هم توجه شود و بستر باید به گونه ای فراهم شود تامردم هم وارد کارهای تولید ی شوند .وی در ادمه گفت :

از آنجائیکه اقتصاد ما آمادگی چنین حضوری را ندارد باید بستری را فراهم کنیم تا مردم وارد بازار سرمایه شوند .به گفته پژویان باید راهکارهایی پیش بینی شود تا سرمایه های کوچک مردم که به دلیل برخی ناکارامدی هاو نامتناسب بودن نرخ سود سپرده ها با نرخ تورم سر از بازار سکه و ارز درمی آورد به سمت بازار سرمایه هدایت شود و توجه این طرح به گسترش بازار سرمایه و مشارکت دادن سرمایه های مردمی حائز اهمیت است

.رییس شورای رقابت توجه مجریان این طرح رابه تشکیل خوشه های صنعتی نیزمهم دانست گفت : سالهاست که در اقتصاد کشور نسبت به ایجاد خوشه های صنعتی که بخشی از صنعت است غفلت شده است . وی در ادامه خاطر نشان کرد : باید خیلی وقت ها پیش از زمانی که صنعت وارد کشور شد چرخه واقعی بین صنایع به خوبی طراحی می شد واگر مروری به راه اندازی در صنایع سنگین از قبل از انقلاب داشته باشیم می بینیم که متاسفانه روی صنایع واسطه ای سرمایه گذاری نشده است. ]....

بررسی جامعه شناسانه طرح فدرالیسم اقتصادی:

دربررسی جامعه شناسانه طرح فدرالیسم اقتصادی مهمترین مطلبی که خودنمایی می کند اینست که محورپایه ای آن توجه به قابلیت‌ها و پتانسیل‌های بومی کشورعزیزمان ایران برپایه اهمیت وجایگاه سرمایه اجتماعی است.همه می دانند که سرمایه اجتماعی از موضوعات اصلی جامعه شناسی است.طرح فدرالیسم اقتصادی کوشیده تاتوانایی های بومی ومحلی رادرراستای عدالت اجتماعی ورشدوتوسعه شتابان به کارگیرد.

بنابراین هدف این طرح ایجادیک کاتالیزوروبهره گیری از یک شتاب دهنده اجتماعی است.درواقع باشناسایی وتوجه به این مهم مکانیزم های سرمایه اجتماعی درمناطق مختلف کشوررامورداستفاده قرارداده تاتبدیل به مولداقتصادی نماید.

لذاطرح فدرالیسم اقتصادی خودیک متغیرمستقل نیست بلکه نقش آن به عنوان یک میانجی فرهنگی برای شتاب دهندگی به فعالیت های اقتصادی است. به عقیده صاحب نظرانی چون پولانی وگِران وُترهرگونه فعالیت اقتصادی درزیر نفوذ حوزه های اجتماعی است.این ویژگی درهمه جوامع مدرن وسنتی وجوددارد.

بنابراین استفاده ازاین سرمایه اجتماعی بسیار منطقی وپرباراست.زیراکه ایران دارای تنوع حوزه های فرهنگی وبومی بوده وسرمایه اجتماعی این حوزه هابسیار نیرومنداست.درواقع این نگرش توجه به جایگاه اصلی جامعه مدنی برای نیل به اهداف اقتصادی واجتماعی است.

اگرهرپروژه ای بدون توجه به مزیت های نسبی مناطق مختلف به ویژه دربعدسرمایه اجتماعی واردفعالیت شودامکان موفقیت آن بسیار مشکل است.کارل پولانی درکتاب «دگرگونی بزرگ»نشان می دهدکه سرمایه داری سبب شده که جایگاه انسان نادیده گرفته شود.اومعتقداست بازار که نقش آن پیش از پیدایش سرمایه داری به این برجستگی نبوده طبیعت وماهیت انسان رانادیده گرفته ووی رادچارشیئ وارگی والیناسیون نماید.

پدیده های چون فاشیسم وجنگ جهانی دوم نیزازدیدگاه وی همانا همین رویکرداست.برپایه نظریه پولانی رابطه سیاست واقتصادوفرهنگ بایدبمثابه یک کل دیده شودنه به صورت بخشی وبریده ازهم.چون این نگرش سبب عقب ماندگی ها،زیاده خواهی ها،ستم ها وبسیاری از پدیده های دیگراست.[برای مطالعه بیشتررجوع شودبه:منوچهرعلی نژاد-تحلیل جامعه شناختی طرح فدرالیسم اقتصادی-روزنامه ملت ماوسایت تابناک]باتوجه به مطالب بالاروشن است که اگرمابخواهیم اقتصادرشدیافته وشتابانی داشته باشیم بهترین راه همانا طرح فدرالیسم اقتصادی است.اماآیااین به معنای پذیرش فدرالیسم سیاسی است؟!!

فدرالیسم سیاسی برای ایران زیانباراست:

درباره فدرالیسم سیاسی که مقوله دیگری است وتنهاشایددرنام بافدرالیسم اقتصادی مشابهت داشته باشد،بایدگفت که این سیستم مغایرت زیادی با نیازهای سرزمینی کشورمادارد.کشورهایی که فدرالیسم راپذیرفته اند.مانندآمریکا،آلمان فدرال،کانادا،امارات متحده عربی،و...که درمجموع حدودبیست کشورمی شوند

باتوجه به شرایطی روی به این نظام حکومتی آورده اند.ازجمله این شرایط این است که کشورهای مزبوربه علت وانگیزه ضرورت بزرگترومشترک شدن درسرنوشت خویش باحفظ استقلال نسبی به این شیوه روی کرده اند.درواقع رویکردآنها ازجدایی به سوی یگانگی بوده است.علت وانگیزه دیگرمقاومتی است که دربرابر شکل گیری دولت –ملت ویکپارچگی از خویش نشان داده اند.

درواقع فدرالیسم گونه ای رویکردحکومتی پسافئودالیسم است .دراین باره «يوهان آلتوزيوس»، نخستين تئوريسين فدراليسم، معتقد بود كه فدراليسم شكل تحقق‌يافته‌ي دولت‌هاي پسافئودالي است كه مبتني بر قانون اساسي و خودمختاري و آزادي عمل گروه‌ها و نيز مشاركت آن‌ها در تشكيل يك مجموعه‌ي بزرگ مي‌باشد.

این دومورددرباره ایران نارواست.زیرااولا:ایران کشورواحدی بوده که ازدیربازودرقرون متمادی ماهیت یگانه خویش راعلیرغم کوشش های بسیار برای تجزیه وعملاجداشدن بخش هایی ازآن،حفظ کرده است.لذامرحله ای جلوتراز نظام های فدرالی است.نظام فدرالی درکشورهای اجراکننده آن یه این سیب یه وجودآمده که وحدت ویکپارچگی علیرغم کوشش های بسیار غیرممکن است.برای نمونه کشورهایی مانندآمریکا،آلمان،سویس و...گرچه تا ملت واحدشدن گام های بزرگی برداشته اندلیکن به سبب آثارباقی مانده ازدوره فئودالیسم هنوزدرمیانه راه هستند.

امّاایرانیان گرچه دوره ملوک الطوایفی داشتند.لیکن هرگزبه معنای نظام های واحدخودمختارنبوده اند.هرچنددراواخردوره قاجاربه سبب ناتوانی دولت وتحریک ودخالت اجانبی چون روس وانگلیس برخی نافرمانی هاوخودسری هاوجودداشت.اما هرگز به معنای واقعی خودمختارنبودند.ازسوی دیگرآنچه سبب این نافرمانی هابودهماناطبیعت فئودالیسم بود.زیرادرفرصت هایی به علت خودسری ایلخانان ملوک الطوایف(نه مردم آن دیار)براثرطبیعت فئودالیستی ملوک الطوایف که امکانات بی حدوحصری رادراختیارخائنان ملوک قرارمیدادوباعنایت به سستی حکومت این امکان رافراهم می ساخت که بتواننددرتجزیه ایران بکوشند[رجوع کنیدبه آثاریرواندآبراهامیان درموردایران].براین پایه آنچه که بایدازبین می رفت ماهیت فئودالیته است.

لذاباعنایت به اینکه فدرالیسم خودحافظ فئودالیته درقالبی مدرن است بنابراین نه اینکه به صلاح مردمان مناطق مختلف ایران نیست .(زیراآنهاماهیتاایرانخواه هستند)بلکه بااحیای مجددآن ،سبب بازگشت گونه ای فئودالیسم که باروح وجان ایرانیان مغایراست و سبب اختلاف انگیزی بین مردم این کشورخواهدبودروبروخواهیم شد. ازآثارزیانبارفدرالیسم سیاسی نیزهمین اختلاف انگیزی است.زیرااگرمرزهای فدرالیستی به وجودآید.برای تداوم فلسفه وجودیش به پررنگترکردن اختلافات می پردازد.بی گمان اگردرکشوری ودرمیان ایالت های فدرالی،این فکروجودداشته باشدکه همه یکی ویکپارچه هستند،

دیگرفلسفه ای برای ماندگارشدن فدرالیسم سیاسی درمیان نخواهدبود.به همین علت کشورهای فدرال نتوانسته اندوحدت یکپارچه رادرمیان خویش به وجودآورند.براین پایه فدرالیسم سیاسی درایران راه به سوی اختلاف بیشتروشایدهموارترنمودن تجزیه درکشور خواهدبرد.زیرابرخلاف کشورهای فدرال که عمدتاازکثرت روی به وحدت نهاده اند.ایران بااین شیوه ازوحدت روبه بیرون وکثرت خواهدنمود.بنابراین بجای حل مشکلات برمشکل خواهدافزودوبه جای آرامش نهال طوفان خواهدنشاند.

پارادوکس صدساله تاریخ ایران:

ازهنگامی که شیوه مدرن ومتمرکزدرایران شکل گرفته، گرچه ازجنبه نظام اداری وسیاسی زمینه های اندیشه جداسری وتجزیه به میزان قابل توجهی ازبین رفته است.لیکن به سبب وجودتبعیضات منفی که نتیجه این شیوه به خصوص علیه حاشیه کشوربوده است.ومردم مناطق حاشیه راازمواهب اقتصادی وفرهنگی کشوربی بهره نموده اندیشه های ضدملی جولان پیدانموده وافکارضدایرانی به واسطه خودفروشان داخلی وبیگانگان خارجی فرصت عرض اندام پیداکرده است.

مردم درهمه گفته های خویش پیوسته خواهان تبعیض مثبت مادی واقتصادی برای نیل به عدالت وجبران مافاتی هستندکه اززمان پیدایش سیستم متمرکزبرآنهارفته ومحرومیت هایی به وجودآورده است.آنهامی خواهندکه امکانات ودستاوردهای محلی به میزان قابل توجهی درمنطقه هزینه شود.این مردم خواهان دستیابی به فرصت پروژه های صنعتی وبازرگانی بوده که درمنطقه جلوی چشمان آنهابه برخی مزکزنشینان واگذارمی شود.لذابه روشنی می بینندکه همچنان تبعیض منفی ادامه دارد.

آثارعدالت وتبعیض مثبت اقتصادی:

دراینجادرسمت وسوی رشدوتوسعه شتابان وتاییدبهره برداری ازسرمایه اجتماعی برای برون رفت از مشکلات کشوراشاره ای به برخی آیات وروایات مربوط به عدالت وسرمایه اجتماعی نموده واندکی ازفلسفه عدالت وتاثیرآن بررشدوتوسعه شتابان اقتصادی خواهیم گفت.رسول اکرم (ص)درباره عدالت فرمود:بالعدل قامت السموات والارض:یعنی به واسطه عدل سازمان خلقت شکل گرفته است.[ محسن فيض كاشاني- تفسير الميزان. ج 5 ص 107]

معنای این سخن اینست که درهرامری از جمله اقتصاد،عدالت می تواند سبب بسامان وبهینه کردن آن شود.زیرا پایه واساس وجوهره هستی عدالت است ولذا تاثیرسازنده خویش رادر اقتصادخواهدگذاشت .به واسطه عدالت شوق وذوق لازم از طریق روحیه مقدسی که ایجادمی کندبرای کوشش دسته جمعی مردم عادی وبازرگانان وصنعت گران وکشاورزان،ایجادخواهدشد.

خداونددرقرآن کریم سخن خویش رابرپایه صدق وعدل معرفی می کندتابدین وسیله دوام وماندگاریش تضمین شود. « و تمت كلمت ربك صدقاً و عدلا لا مبدل لكلماته و هو السميع العليم»: كلام خداي تو از روي راستي و عدالت به حد كمال رسيد و هيچ كس تبديل و تغيير آن كلمات نتواند كرد و او خداي شنوا و دانا ( به گفتار و كردار خلق است.)[ سوره انعام – آيه 115.]بنابراین توسعه ورشدپایداربایدبرپایه برنامه ای به وجودآید که اساسش صدق وعدل باشد.مدیریت عادلانه که درشرایط ایران نیازمندفدرالیسم اقتصادی وتبعیض مثبت است از ضروریاتی است که می تواندرشدوتوسعه شتابان رابرپایه این عدالت محقق سازد.

این نگرش باآیاتی چون (امَرَربی بالقسط:یعنی:یعنی بگوپرورگارم فرمان به اجرای قسط وعدالت داده است)[ سوره اعراف- آيه 29]وآیه شریفه: ان الله يامر بالعدل والاحسان»:یعنی خداوندبه عدل واحسان امرکرده است .[ آيه 90 از سوره مباركه نحل]تقویت وتاییدمی شود.لازم به ذکراست که شوق وذوق عدالت وعشق به آن که می تواندموتورتوسعه ورشدشتابان باشدهمانا علاقه ذاتی وفطری انسان به عدالت است.

زیرا اگرماتقوی رااطاعت ازفرامین پروردگاربدانیم.وفجوررانافرمانی وعصیان دربرابرآن به شمارآوریم بنابراین فرمان به عدالت که امرپروردگاراست تقوی، ورویکردبه ظلم که نافرمانی خداونداست فجوراست.دراین باره قران کریم درآیه شریفه می فرماید: فالهمها فجورها و تقويها:یعنی خداوندبه انسان تقوی وفجورراالهام کرده است.[ آيه 8 سوره مباركه شمس]کسانی که بامفاهیم دینی آشناهستندمی دانند که این الهام یعنی عشق جبلی انسان به عدالت ونفرت اواز ظلم است.براین پایه عدالت خودموجب رشدشتابان وفجورازموانع اصلی آن است.

آیه دیگرنیزآشکاربیان می کندکه سازمان خلقت انسان ازلحاظ مادی ومعنوی برپایه عدل نهاده شده است: الذي خلقت فسواك فعدلك:یعنی تورابرپایه مساوات وعدالت خلق نمودم.[ آيات 7 و 8 سوره مباركه انفطار] اطلاق آیه می رساندکه صورت وشکل ظاهری انسان تنهامنظوراین آیه نمی باشدبلکه صورت باطنی نیزمدنظراست.

بااین فرض روشن است که انسانی که طبیعتش برعدالت گذارده شده باجامعه وروابط اجتماعی عادلانه بهترمی تواندخویشتن راهمسوسازد.چنین موجودی همه امکانات مادی ومعنوی خویش رادراختیاراجتماع گذارده واگرسازمان سیاسی به گونه ای باشدکه جلوی دورافتادگان ازفطرت راگرفته مانع ظلم شوددرنتیجه به سرعت خویش خواهدافزود.دراینجاست که خداوندبرای تحقق چنین هدفی یکی ازمهمترین فلسفه های ارسال رسولان رااجاوتحقق قسط وعدالت قرارداده است :لقد ارسلنا رسلنا بالبينات و انزلنا معهم الكتاب و الميزان ليقوم الناس بالقسط: همانا ما پيغمبران خود را با ادله و معجزات ( به حق) فرستاديم و برايشان كتاب و ميزان (عدل) نازل كرديم تا مردم به عدالت قيام كنند.[آيه 25 سوره حديد]سپس درپی آیه ازحدیدواسلحه ای که ازآن ساخته می شودمی گویدکه نشانگربرخوردقهری بامنحرفان از مسیرقسط وعدالت است. امام صادق (ع) از عدالت به عنوان يكي از مواردي كه مردم واقعاً به آن محتاج هستند ياد مي كند:ثلاثه اشياء يحتاج الناس طراً اليها: الأ من و العدل و الخصب يعني سه چيز است كه مردم واقعاً به آن نياز دارند و براي آنها ضروري است: 1- امنيت 2- عدالت 3- وسعت و فراواني[جرج جرداق، الامام علي (ع). صوت العداله الانسانيه. ج 1- ص 155]

پیامبراکرم (ص)نیزفرمود:عدل الساعه خیرمن عباده سبعین سنه قیام لیلهاوصیام نهارها:یعنی یک ساعت عدالت ورزی ارزشی بیش از هفتادسال عبادتی داردکه درآن شب ها به نماز وروزهابه روزه باشید[جامع السعادت – جلد 2- ص 223] اگرمابه طورکلی درهمه ابعادزندگی فردی واجتماعی،دنیوی واخروی بنگریم مشاهده خواهیم نمودکه همه دستورات بینش ها ورهنمودهای اسلام برپایه عدالت است.وخوشبختی،سعادت،توسعه وپیشرفت واقعی نیز از عدالت به وجودمی آید.

لذاعدالت ورزی روح رشدوتوسعه شتابان است وراه صحیح آن هم درشرایط کنونی ایران درفدرالیسم اقتصادی است. مسئله عدالت و پیشرفت یکی از موضوعات اساسی نظام جمهوری اسلامی است، به طوری که دهه چهارم انقلاب اسلامی بنا به فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی تحت عنوان دهه عدالت و پیشرفت نام گذاری شده است.

در نظام جمهوری اسلامی هر یک از لغات پیشرفت و عدالت معنا و مفهوم خاصی دارند. اما هر کدام از طیفهای سیاسی این لغات را بنا به سلیقه و اهداف خود تعریف می کنند و این اختلافات مبنایی در نوع نگاه به موضوع عدالت و پیشرفت، بیش از هر زمانی در انتخابات خود را نشان می دهد.اما مراد از پیشرفت و عدالت در منظومه فکری انقلاب اسلامی چیست؟

هر کدام از واژگان مورد اشاره چه تعریفی دارند؟ هر جامعه و هر ملتى، مبانى معرفتى، مبانى فلسفى و مبانى اخلاقى‌اى دارد که آن مبانى تعیین کننده است و به ما می گوید چه نوع پیشرفتى مطلوب است. در جامعه اسلامی ایران، تنها پیشرفت مادی ملاک نبوده و نیست. علاوه بر پیشرفت در جلوه‌هاى گوناگون تمدن مادى، یعنی پیشرفت در رفاه، پیشرفت در علم و فناوری، پیشرفت در تولید ثروت، پیشرفت در مسائل سیاسی و نظامی، باید در مسائلی چون استقلال سیاسی در عزت و اعتبار بین المللی و در قرب الهی، اخلاق و معنویت هم پیشرفت حاصل شود.

پیشرفت فقط در مظاهر مادى نیست؛ در همه‌ى ابعاد وجودى انسان است؛ در دل چنین تعریفی از پیشرفت عدالت، آزادى و اعتلاى اخلاقى و معنوى وجود دارد.نکته مهم درطرح فدرالیسم اقتصادی اینست که رشدوتوسعه رابربستر عدالت قرار داده است.لذاباروح انقلاب اسلامی وفطرت انسان همسویی دارد.

تحول اداری؛ دیالکتیکی ازتمرکز سیاسی وفدرالیسم اقتصادی:

درواقع باترکیب تزتمرکز سیاسی وآنتی تزفدرالیسم اقتصادی دیالکتیک سیستم اداری کشوررازایانموده وازعقیم بودن خارج خواهیم نمود.زیراسنتزی از ترکیب هردوشکل خواهدگرفت.

سیستم سیاسی کشورخواسته وناخواسته برای تداوم این تمرکزاز آثار فدرالیسم اقتصادی غافل شده ورویکردی جدی به آن نداشته است.بنابراین برای رشدوتوسعه شتابان ودستاوردهایی عادلانه که ازیکسوخواسته ملت ودغدغه جدی مقام معظم رهبری است،وازسوی دیگردست مارابه علت دستاوردهای سریع آن دربرطرف کردن فشارتحریم هادرمذاکره با1+5بازتروپربارترخواهدنمود،این تحول اداری بسیارضروری است.

امّانکته مهم دراینست که چگونه می توانیم این تحول رابه سرعت اجراکنیم؟بایدبیشتردرکدام وزارتخانه متمرکز شویم وسکان آنرابه دست چه کسی بسپاریم.روشن است باعنایت به اینکه اجرای این طرح به حمایت وزارتخانه هایی چون جهادکشاورزی یا کاروتعاون وبازرگانی وماننداین هانیازمبرم دارد.

لیکن به سبب نقش وجایگاه استانداری هاوفرمانداری هادرمنطقه گرایی اقتصادی، واشراف وزارت کشوروسازمان های تابعه استانی وشهرستانی برادارات دیگرلازم است که چنین طرحی راوزارت کشوربه عهده گرفته ونقش اصلی دراجرای آن پیداکند.امّامجری آن نیزروشن است که هیچ فردی مناسب تر از دکترمحسن رضایی نیست که ضمن تجربه بسیار درطوفان های سخت طراح این نظریه است ودیدگاه مستحکمی درمباحث اقتصادی دارد.امیدوارم که رییس جمهورخردمندایران به این مهم توجه نماید.