جامعه ناچار از اميد به آينده

شوشان - محمد كيانوش راد :

مي‌گويند با حلوا حلوا گفتن دهان شيرين نمي‌شود. از نظر عقلي و اجتماعي شكي نيست كه در هر شرايطي فرد يا جامعه بايد در سخت‌ترين شرايط نيز اميدوارانه و با قصد ايجاد شرايط بهتر تلاش كند، اما از لحاظ روانشناختي واقعيت اين است، هنگامي كه مردم از انجام برخي از امور ابتدايي خويش دچار تنگنا مي‌شوند در آن صورت صرف وعده اميدوارانه موجب دوري از نا اميدي نخواهد بود.

حادثه‌اي كه در چند روز گذشته در مقابل شهرداري تهران با خودسوزي مردي به دليل مشكلات ايجاد شده صورت گرفت و موارد مشابه ديگر، مثل آمار خودكشي‌ها و بزه‌هاي اجتماعي گوياي آن است كه جامعه در وضعيت دشواري قرار دارد و تنها با اجراي اقدام‌هاي عملي و ملموس قابل رفع خواهد بود.

جوامع نيز مثل افراد ممكن است دچار نا‌اميدي شوند. واكنش نا اميدي در فرد ممكن است عصيان، خودكشي و يا انفعال و انزوا باشد. در جوامع نيز بروز چنين حوادثي مي‌تواند آثار زيان بار اجتماعي داشته باشد به‌دليل اينكه سرخوردگي و نا اميدي موجب طغيان مي‌شود، بلكه با فقدان سرمايه اجتماعي به دروني كردن ارزش‌ها و هنجارها آسيب مي‌زند. در نتيجه در وضعيت نا اميدي اجتماعي هم سركشي‌هاي اجتماعي و هم درگيري‌هاي درون جامعه افزايش پيدا مي‌كند و مي‌تواند آثار زيانبار خود را نشان دهد.

از اين رو ناچار هستيم كه اميدوار باشيم و اميدواري را گسترش دهيم. لذا ناگزير هستيم كه حس همدردي اجتماعي و همكاري‌هاي متقابل ميان مردم و دولت را به عنوان فعالان سياسي يا اصحاب رسانه گسترش دهيم. در اينجا دولت نيز وظيفه بسيار خطيري را برعهده دارد. دولت بايد بداند كه اگر امروز براي حل بي‌اعتمادي كاري نكند، فردا هر اقدام مثبتي كه انجام دهد با ناباوري مردم مواجه خواهد شد.

 اينكه امروز شاهديم كه مردم به رسانه‌هاي داخلي، صداوسيما، سخن و قول مسئولان كمتر اهميت داده و اعتماد مي‌كنند، دليل آن را بايد در آسيبي جست‌وجو كرد كه به سرمايه اجتماعي خصوصا از سال‌هاي دولت‌هاي نهم و دهم به بعد وارد شده است.

البته پر واضح است كه مشكلات به‌وجود آمده عمدتا ناشي از شرايط بين‌المللي است، اما اولا چرا به لحاظ اجتماعي در چنين شرايطي به جاي همياري، همدلي و كمك به يكديگر درصدد رقابت در ذخيره بيشتر و احيانا رفتارهاي نامناسبي چون احتكار و گرانفروشي هستيم؟ آنچه كه گوياي شرايط فعلي اجتماعي است اين است كه به اعتماد مردم آسيب‌هاي جدي وارد شده و سرمايه اجتماعي جامعه ايران در حال اضمحلال است كه بايد در اين جهت مجموعه‌اي از متخصصان در رشته‌هاي مختلف از اقتصاددانان تا جامعه‌شناسان براي چاره‌جويي چنين ناهنجاري‌هايي فكر اساسي نمايند.

ثانيا همانگونه كه رئيس‌جمهور نيز اخيرا اظهار نمود، بخشي از مشكلات به خود دولت باز مي‌گردد كه يا ناشي از شتابزدگي و بي‌دقتي در تدوين برنامه‌هاست و يا به دليل عدم نظارت جدي، مستمر و قاطع است كه شاهد بروز چنين مشكلاتي هستيم. به هر حال دولت بايد به صورت جدي و شبانه روز نسبت به رصد كردن مسائل جامعه و بهره‌گيري از مجموعه كارشناسان اعم از موافق و مخالف، برنامه‌اي براي گذر از شرايط ناپايدار فعلي تدوين كند.

البته در شرايط كنوني تضعيف و فشار به دولت نه تنها كارساز نخواهد بود بلكه مي‌تواند به آشفتگي بيشتر تصميمات دولت و نا اميدي مردم دامن بزند. اين به معناي نفي ارتباطات و ارائه پيشنهادهاي سازنده و اصرار فعالان سياسي و مطبوعاتي نسبت به پاسخگو بودن دولت نخواهد بود. دولت نيز بايد همانگونه كه بارها گفته شده، نسبت به تقويت تيم اقتصادي خود اقدام كند.

اكنون درچنين شرايطي كه بايد بخش رسانه‌اي و ارتباطي دولت فعال‌تر از گذشته باشد، همچنان شاهديم كه دولت فاقد سخنگو جهت ارتباط با اصحاب رسانه و مردم است و اين يكي از مشكلاتي است كه دولت با آن مواجه است.