رئیسی در انتخابات بی‌رقیب خواهد ماند؟

بالاخره پس از ماه‌ها بحث و گمانه‌زنی درباره چند و چون ترکیب نهایی کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم و صحبت از اینکه صفحه شطرنج انتخابات ۱۴۰۰ درنهایت چگونه صحنه نبردی است و کدام چهره‌ها از کدام اردوگاه‌های سیاسی کنار هم و کدام‌یک رودرروی یکدیگر مستقر شده و کاندیداهای نهایی چگونه آرایش انتخاباتی را برخواهند ساخت، ناگهان فهرستی ۷نفره روی خروجی یک خبرگزاری اصولگرا رفت و اگرچه دست‌کم تا ساعاتی، زمزمه‌هایی از احتمال خطای کلی و جزیی درمورد آن مطرح بود اما از همان دقایق ابتدایی باور غالب بر این پایه استوار بود که احتمالا آنچه خبرگزاری فارس منتشر کرده، همانی است که شورای نگهبان به عنوان خروجی جلسات بررسی صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست‌جمهوری در اختیار وزارت کشور قرار داده است؛ آن‌هم در شرایطی که هنوز پس از ۲۴ ساعت، «شگفتی» و بلکه «بهت‌زدگی» دست‌کم ازجمله چند عنصر ثابتی هستند که در اغلب واکنش‌ها به تصمیم شورای نگهبان دیده می‌شود. چه آنکه سعید جلیلی، محسن رضایی، سیدابراهیم رییسی، علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، محسن مهرعلیزاده و عبدالناصر همتی آن ۷ مرد موردتایید شورای نگهبان برای شرکت در مهم‌ترین رقابت سیاسی سال ۱۴۰۰ یعنی انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم بودند و نه‌تنها در این فهرست، خبری از اصلاح‌طلبانی چون مصطفی تاجزاده نبود و چهره‌هایی چون مسعود پزشکیان غایب بودند، بلکه حتی اسحاق جهانگیری که فارغ از گرایش اعتدالی‌اش در تحرکات جناحی از گذشته تا به امروز، همین حالا معاون اول رییس‌جمهوری است و مطابق قانون، مسوول اداره مملکت، در غیاب احتمالی شخص رییس‌جمهور، موفق به عبور از سد شورای نگهبان نشدند.

  قصه اما این‌بار حتی تلخ‌تر از ادوار قبل بود و موضوع این نوبت به هیچ عنوان تنها این نبود که اصلاح‌طلبان بیرون از دایره تاییدصلاحیت‌شدگان مانده و جایی در مناسبات حاکمیتی نداشتند. این‌بار این دایره چنان تنگ و مرز خودی‌ها چنان تنگ بود که حتی علی لاریجانی، رکورددار ریاست بر قوه مقننه، منصوب رهبری راس سازمان صداوسیما با سابقه دبیری شورای عالی امنیت ملی که هم‌اکنون مشاور رهبری است و به دستور ایشان مسوول پیگیری قرارداد ۲۵ ساله ایران و چین هم بیرون خط ماند تا چهره‌هایی چون علیرضا زاکانی، امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی و البته سعید جلیلی و محسن رضایی کنار سیدابراهیم رییسی ۵ گزینه جناح راست در انتخابات ریاست‌جمهوری پیش ‌رو باشند. 

رویه‌ای که حالا باعث شده عملا ۴ طیف مختلف از رقابت انتخابات ۱۴۰۰ بیرون بمانند و نه ‌فقط «اصلاح‌طلبان» و «اعتدالیون و طیف دولت»، بلکه حتی «اصولگرایان معتدل و میانه‌رو» نیز خارج از دایره خودی‌ها باشند. آن‌هم درحالی که علاوه بر نزدیکان دولت روحانی، یاران «دولت بهار» و طیف نزدیک به «احمدی‌نژاد» هم از این دایره بیرون افتاده است.

اینها و مواردی از این دست بود که باعث شد موضوع اصلی رسانه‌ها، یک روز پس از اعلام فهرست نهایی کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم، نه هویت و گرایش سیاسی این ۷ سیاستمرد ایرانی و مدعی «پاستور ۱۳»، بلکه آن ۱۲ مرد عضو شورای نگهبان باشد و اینکه آن ۶ فقیه و ۶ حقوقدانی که خروجی جلسات‌شان در شورای نگهبان، این فهرست ۷ نفره بوده، کیستند و چه کرده و می‌کنند.

نیمروز دوشنبه، وقتی هنوز خبرگزاری فارس از فهرست ۷نفره کاندیداهای انتخابات حدود ۱۲ ساعت پیش از اعلام رسمی خبر نداده بود و آخرین خبر از شورای نگهبان، نقل‌قولی از عباسعلی کدخدایی، سخنگوی این شورا بود که از عدم برگزاری جلسه روز دوشنبه پرده برمی‌داشت، خبری دیگر در فضای انتخابات، بیش از اخبار دیگر موردتوجه قرار گرفت؛ خبری که از دیدار سیدابراهیم رییسی، گزینه اصلی اصولگرایان با اعضای ارشد جامعه روحانیت مبارز حمایت داشت. همان تشکیلاتی که به ‌نحوی در جایگاه هدایت جناح راست سیاسی ایران فعالیت می‌کند و همین حالا در همین انتخابات ریاست‌جمهوری پیش ‌رو نیز راس مهم‌ترین نهاد اجماع‌ساز اصولگرایان یعنی شورای وحدت، از ماه‌ها پیش در تلاش برای ایجاد اجماع در میان اصولگرایان است و به این منظور، پیگیر رییسی برای حضور در انتخابات.

آنچه اما بر اهمیت آن خبر می‌افزود، این بود که رییسی برخلاف میل و انتظار اصولگرایان، وقتی برای نام‌نویسی در انتخابات در وزارت کشور حاضر شد، صراحتا خود را کاندیدایی «مستقل» معرفی کرد که اهل این دسته‌بندی‌های جناحی نیست. مشی و مرامی که طبیعتا چندان به مذاق اصولگرایان در شورای وحدت که از مدت‌ها پیش، از حمایت تام و تمام از رییسی گفته‌ بودند، خوش نیامد. همین بود که وقتی عصر یکشنبه رییسی به دیدار با روحانیون عضو جامعه روحانیت مبارز رفت و به‌دعوت موحدی کرمانی در دفتر این تشکیلات سیاسی- مذهبی حاضر شد، منوچهر متکی، سخنگوی شورای وحدت خبری را در اختیار رسانه‌ها قرار داد تا به‌ نحوی بر همراهی رییسی با اصولگرایان تاکید کرده باشد. آنچه اما سوی دیگر این دیدار حایز اهمیت بود، آن بود که این روحانیون چه کسانی هستند. نکته‌ای که حالا در شرایطی که صحبت از بیوگرافی و هویت ۱۲ عضو شورای نگهبان موضوع بحث فضای سیاسی است، می‌تواند به ‌نحوی نامستقیم محل‌توجه قرار گیرد.

آن‌طورکه در قانون آمده شورای نگهبان نهادی است متشکل از ۱۲ عضو شامل ۶ نفر فقیه منصوب رهبری و ۶ حقوقدانی که به‌طور غیرمستقیم با رای نمایندگان مجلس انتخاب می‌شوند. آنچه اما در بررسی سوابق و سلایق سیاسی و گرایش جناحی فقیهای شورای نگهبان جالب توجه است، این است که هر ۶ فقیه عضو شورای نگهبان از اعضای جامعه روحانیت مبارز هستند. چنانکه بر این اساس، آیات احمد جنتی، دبیر شورای نگهبان، سیدمحمدرضا مدرسی یزدی، صادق آملی لاریجانی، مهدی شب‌زنده‌دار، علیرضا اعرافی و همچنین سید احمد خاتمی که در این جمع تازه‌واردتر است، همگی ازجمله اعضای جامعه روحانیت مبارز هستند.

ترکیب شورای نگهبان وقتی کامل می‌شود که علاوه بر آن ۶ فقیه، به ۶ حقوقدان عضو این نهاد نیز بپردازیم. ۶ حقوقدانی که به ‌نوبت تغییر کرده و در هر دوره، ۳ نفر یعنی نیمی از آنان تغییر می‌کند. به این ترتیب درحالی‌که عباسعلی کدخدایی، سیامک ره‌پیک و سید فضل‌الله موسوی حقوقدانانی هستند که در زمان ریاست صادق آملی لاریجانی بر قوه قضاییه، از جانب او و البته به ‌همراه ۲ چهره دیگر به مجلس دهم معرفی شده و با رای نمایندگان به عضویت شورای نگهبان درآمدند و ۳ نفر دیگر یعنی محمد دهقان، محمدحسن صادقی‌مقدم و هادی طحان‌نظیف که جوان‌ترین عضو این شورای ۱۲ نفره نیز هست، در زمان ریاست سیدابراهیم رییسی و با طی همین روال در مجلس دهم به عضویت در شورای نگهبان درآمده‌اند. حقوقدانان شورای نگهبان البته معمولا سابقه سیاسی و جناحی ندارند. هرچند گاهی اوقات چهره‌هایی چون محمد دهقان نیز در این جمع قرار گرفته و می‌گیرند که دارای گرایش‌های آشکار جناحی هستند. 

چنانکه دهقان در همین انتخابات پیشین ریاست‌جمهوری، ریاست ستاد محمدباقر قالیباف را برعهده داشت و زمانی که با رای نمایندگان مجلس دهم به عضویت در شورای نگهبان درآمد نیز عضو پارلمان و البته نایب‌رییس فراکسیون سیاسی اصولگرایان ولایی بود. او البته پیش‌تر به ‌همراه چهره‌هایی چون علیرضا زاکانی فعالیت رسمی حزبی نیز داشته اما آن‌طورکه به ‌تازگی هادی طحان‌نظیف در گفت‌وگوی تفصیلی خود گفته، از وقتی به عضویت شورای نگهبان درآمده در هیچ جلسه سیاسی مشابه آن سال‌های پیش از عضویت در شورای نگهبان شرکت نکرده است.

همه این موارد اما برای آنکه صدای انتقاد نسبت به فهرست ۷نفره کاندیداهای نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم، از درون شورای نگهبان هم بلند شود، کافی نبود و با وجود تمامی این موارد، بعدازظهر دیروز و ساعتی پس از اعلام رسمی فهرست  نفره، صادق آملی لاریجانی که هم‌اکنون علاوه بر عضویت در شورای نگهبان، ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام را نیز برعهده دارد، در رشته توییتی نوشت: «از اولین حضور اینجانب در شورای ‌نگهبان در سال ۱۳۸۰، قریب به بیست سال می‌گذرد.

 در تمام این مدت، از شورای نگهبان دفاع کرده‌ام، حتی در سال‌هایی که در قوه قضاییه بودم اما هیچگاه تصمیمات شورا را تا این حد غیر قابل دفاع نیافته‌ام؛ چه در تایید صلاحیت‌ها و چه در عدم احراز صلاحیت‌ها. سبب این نابسامانی‌ها تا حد زیادی دخالت‌های فزاینده دستگاه‌های امنیتی از طریق گزارش‌های خلاف واقع، در تصمیم‌سازی برای شورای نگهبان است؛ به ویژه اگر عضو مسوولی که باید گزارش‌های محققانه به شورا ارایه کند خود، عامدانه چیزی بر آن بیفزاید! چنان که از وزارت اطلاعات با قاطعیت تمام مطلبی نقل می‌کنند، حال آنکه با پرسش از معاونت مربوطه در وزارت اطلاعات به صراحت این مطلب تکذیب می‌شود. 

گلایه بنده از سر دغدغه‌ای است برای حفظ شأن و اعتبار شورای نگهبان. این فقیر وقتی با چنین وضعیتی مواجه شدم و استدلال‌هایم را بی‌تاثیر یافتم؛ این کلام حق متعال را بر همکاران عزیزم در شورا تلاوت کردم: «یا ایها الذین آمنوا اتقوا‌الله و لتنظر نفس ما قدمت لغد و اتقوا‌الله ان‌الله خبیر بما تعملون» در میانه این زمانه غریب و رفتارهای عجیب به خدا پناه می‌بریم و به محضر او عرضه می‌داریم: اعوذ بک مما استعاذ منه عبادک المخلصون.»