شوشان - شاهپور زندی / روان شناس :
پیش درآمد :
«اندیشه ی سازمان یافته»* یا تفکرسیستمی (سازمان یافته) یا توجه به پدیده ها به عنوان یک *سازمان به هم پیوسته* و نه مجزا ، در سالهای اخیر و به موازات تجربی شدن روان شناسی ، به مدیریت و بخش های دیگر مرتبط با حوزه علوم اجتماعی وارد شده است.
این اصطلاح ، به افزایش چشم انداز تحلیل یا افزایش محدوده اثر یا افق دید اشاره و تاکید دارد.
در مشاوره وهنگام خانواده درمانی ، داشتن این چشم انداز موجب وسعت وپهنای دید مشاور در دیدن علت ها و سپس پیامدها در تحلیل خانواده درمانی می شود.
تازه ترین و نوین ترین الگوی درمان در زوج درمانی یا خانواده درمانی بر خانواده به عنوان یک سازمان توجه دارد و نه بر افراد خانواده .
یک تجربه ی جالب! :
در زمان استعمار و نفوذ فرانسویان بر ویتنام و به علت نبودن ساختار نظام مند دفع فاضلاب به شیوه امروزی و پس از زیاد شدن موش های فاضلاب (گِرزه RAT) و برای دفع آنها ، دولت مستقر ؛ برنامه ای تدوین و به شهروندان ارایه کرد:
شهروندان پس از کشتن گرزه ها ، دُم آنها را بریده و پیش از دفن ، دم ها را تحویل دولتیان داده و به اندازه دم های بریده و تحویل شده پاداش بگیرند!*
برنامه ای بهتر از این ؟
به نظرتان نتیجه ی دلخواه بدست آمد ؟
خیر !
اما پس از مدتی تعداد بی شماری گرزه ی دم بریده در شهر دیده شد که امان مردم را بریده بودند !
چرا ؟!
بخاطر پاداشی که در ازای تحویل دم گرزه داده می شد !
به نظرتان کدام عاقل منبع این پاداش را نابود می کند؟
مردم ضمن حمایت از گِرزه ها ، به پرورش و زیاد کردن آنها رو آورده بودند تا پس از بریدن و تحویل دم هایشان ، دوباره گرزه ها را رها و زحمت کشتن و دفن آنها را هم نمی کشیدند!
البته هدف مهمتری هم بود:
*زاد آوری گرزه ها و تکرار دوباره ی دم بریدن و تحویل دادن و پاداش گرفتن و ادامه ی این زنجیره !*
تجویز راهبردی :
هرگاه مدیر یک سازمان با هر اندازه و پهنا ، مسئولی در یک کشور با هر وسعت وجمعیت ؛ مصمم به اتخاذ یک تصمیم برای مخاطبان و کارکنان و شهروندان خود باشد ، تنها به *«نخستین و در دسترس ترین اثر تصمیم خود»* توجه نکنند و به پیامدهای زنجیر وار ناشی از این تصمیم بیشتر بیندیشند.
برای انجام بهتر و مطلوبتر تصمیمات ، لازم است که گستره و افق دید را گسترده تر کرد و چشم انداز بیشتری برای تصمیمات طراحی نمود چون هر تصمیمی ، زنجیری از اتفاقات و پیامد ها را در پی خواهد داشت و بی توجه به این زنجیره نمی توان اثرات ناشی از یک تصمیم را تحلیل کرد.
مثال:
انواع طرح های آببَر در مرکز ایران در پنجاه سال اخیر و بی توجه به پیامدهای زنجیر وار آنها .
اجازه حفر هزاران چاه آب در مرکز و شمالغرب ایران و پیامدهای آن .
ایجاد انواع کارخانه و پتروشیمی در مناطق مختلف و بی توجه به جانمایی آنها .
برداشتن یارانه از برخی کالاهای اساسی ، افزایش قیمت حامل های انرژی ، حذف یارانه در برخی اقلام دارویی ، بی توجه به زنجیره رفتاری پیش بینی شده آن ، همین حالی ست که بر بازار حاکم است.
در کدام کالای خوراکی تولیدی در کارخانه ها ، ردی از روغن و یا آرد و یا فرآورده های شیری وجود ندارد ؟
افزایش قیمت شیر و در نتیجه افزایش قیمت فرآورده های شیری و در ادامه ، کاهش قدرت خرید و مشکلات بهداشتی و پزشکی ناشی از کمبود ریز مغذی ها در مردم .
آرد و روغن و فرآورده های غذایی ارزان قیمت متاثری که دیگر ارزان نیستند !
خشک کردن تالاب هورالعظیم برای برداشت نفت و با اندیشه صرفه جویی با چینی ها ! و مشکلات ناشی از آن .
قانون جامع حمایت از خانواده و بی توجه به برخی عوارض آن .
ممنوعیت ومحدود و مشروط کردن مراحل پالایش بارداری و سقطجنین.
آیا به میزان کودکان نارس و ناتوان و گرفتار انواع مشکلات ژنتیکی و ناشی از این قانون و هزینه های پس از آن که بر سبد خانواده و ولت و جامعه می افزاید ، اندیشیده اند ؟
گرفتاری های خود افراد نیازمند به حمایت چه می شود؟
و گویا این حکایت همچنان باقیست !
مشابه این تجربه را انگلیسی ها در هند و برای دفع مارهای کبرا داشتندکه به اثر کبرا معروف است