قصه پردازی سیاستمدار

 در طی حدود سی سال گذشته،برای کنشگران سیاسی - فرهنگی اهواز یا خوزستان دکترمحمدکیانوش راد(کربلایی) نامی آشنا بوده و هست. وی که زاده سال 1338 اهواز از یک خانواده متدین سنتی بازاری اهوازی است،هم متعلق به فعالین جوان مسلمان گمنام پیش از پیروزی انقلاب بوده،و هم در دوره پس از پیروزی انقلاب در زمینه های گوناگونی نقش آفرینی کرده است؛حضور در نهادهای انقلاب اسلامی سال های آغازین انقلاب،حضور در جبهه و جنگ،فعالیت در سطح رهبران انجمن های اسلامی دانشجویی دهه های 60  دانشگاه شهیدچمران اهواز،عضویت در جهاد دانشگاهی خوزستان/تهران،قرار گرفتن در رده رهبران جنبش اصلاحات از دهه 70 تا کنون،نمایندگی مردم اهواز در دوره ششم مجلس شورای اسلامی،عضوهیات علمی گروه آموزشی علوم اجتماعی/سیاسی دانشگاه شهید چمران اهواز،معاون دانشجویی- فرهنگی دانشگاه چمران در دوره اصلاحات،استادبازنشستانده!همان دانشگاه،و اکنون نیز سال ها ساکن تهران و از اعضای ارشد یکی از احزاب شناخته شده اصلاح طلب. 

با این پیشینه فکری- فرهنگی و گفتمانی است که کیانوش راد برای بازگویی بخشی از خاطرات عمدتا پیش از انقلاب خود دست به نوعی نوآوری زده و کوشیده تا نه در قالب مرسوم خاطره نویسی محض، بلکه در مقام یک "سیاستمدار-قصه نویس" طبع آزمایی کند. دلیل/دلایل انتخاب این گزینه را تشریح نکرده،اما تا حدودی قابل درک است که چرا این قالب را برگزیده است؛شاید مثلا آماده ندیدن فضای گفتمانی حوزه سیاست استان برای بیان صریح و بی پرده رویدادهای گذشته و بویژه حضوری برخی کنشگران مورد اشاره دراین روایات که اکنون دهه هاست در ساختار قدرت خوزستان و کشور هستند و وی در بازگویی(انتقادی) برخی نکات با آنان محذوراتی دارد،وشاید هم آگاهی از جذبه قالب داستان و قصه برای نسل جوان فرهنگی یا سیاسی امروز،و یا شایددلایلی دیگر. 

"حاج آقا خرمگس" (نگاهی به مبارزات انقلابی دهه ی پنجاه در خوزستان، تهران: نسل روشن  )که 134 صفحه حجم دارد شامل ده فصل مختصر است و عناوین هرفصل با عدد مشخص شده است؛فصل اول،فصل دوم و غیره .

کتاب،روایت داستانی- مستند کیانوش راد از مبارزات سیاسی/فرهنگی گروه هایی از جوانان مسلمان خوزستانی در دهه 1350 خورشیدی است؛جوانانی از چهارگوشه استان مانند اهواز، آبادان، خرمشهر، دزفول، بهبهان، مسجدسلیمان، شوشتر، ماهشهر، اندیمشک و غیره.حلقه اتصال این جوانان،اعتقادات اسلامی نوعا نوگرایانه آن زمان(گرایش به اندیشه های اسلام سیاسی از نوع دکتر شریعتی،سازمان مجاهدین خلق، و خط مشی مرحوم امام خمینی و یاران ایشان )بود . این جوانان، عمدتا از خانواده های سنتی مذهبی و از لحاظ اقتصادی بیشتر متعلق به خانواده های طبقه متوسط یا زیرمتوسط جامعه آن عصر بوده اند؛ شخصیت هایی مانند(سرلشگر) محسن رضایی،(دریادار) علی شمخانی، (سرلشگر) غلامعلی رشید، اسماعیل کروشاوی، محمدفلاح کرمانی، شیخ هادی کرمی، برادران فروزنده، حمیدخاکسار، غلامعلی رجایی، محمودخادمی، شهید حسن هرمزی، اسماعیل زمانی، شهید شاه صفدری، شهید عزیز صفری، شهید حسین علم الهدی، برادران نعمت زاده و ده ها نفر دیگر که در هسته هایی مبارزاتی و عمدتا بی ارتباط ارگانیک با یکدیگر پیگیر اهداف خود بودند.بسیاری از اینان دانشجویان دانشگاه ها یا دانشسراهای خوزستان و کشور بودند، و در میان شان  به ندرت شماری دختر و  اندک تر دختران چپگرای مسلمان یا مارکسیست. در این میان،تعدادی افراد دانشجوی غیرخوزستانی شاغل به تحصیل در اهواز یا آبادان نیز با این مجموعه های گسسته مرتبط بودند؛دانشجویان رشته های پزشکی و غیره از گیلان، مازندران،بوشهر،اصفهان،شیراز ، تبریز و غیره. همچنین است اشاره به تاثیرگذاری عمیق دوسه شخصیت غیربومی ساکن در خوزستان، مانند محمدکیاوش(دبیرزنجانی الاصل آموزش و پرورش آبادان)،عبدالحسین محمدزاده (بازاری اهوازی اصالتا بوشهری و بنیانگذار مکتب قرآن اهواز در قبل از انقلاب اسلامی)، و یا کاظم شفاعت (دانشجوی پرشوراصالتا تبریزی). 

کیانوش راد(کربلایی) در جای جای کتاب از تفاوت روحیات فردی این مبارزان،تفاوت دیدگاه های این افراد و بگومگوهای گه گاهی آنان در کوران مبارزات مانند گرایشات اسلامی روشنفکرانه در مقابل گرایشات سنتگراتر حوزوی، روابط عاطفی- عشقی برخی از این جوانان مبارز، عملیات های تخریبی انقلابی ایشان علیه دستگاه های حکومی یا حتی فرهنگی غیرحکومتی، و نیز اوضاع اهواز و دانشگاه جندی شاپورآن زمان سخن ها می گوید، همچنانکه از کانون های اصلی مبارزه در خوزستان ،شکل گیری گروه های مذهبی منشعب از مجاهدین خلق در خوزستان مانند گروه منصورون،گروه مهاجرین خلق، گروه موحدین،گروه حزب الله، گروه حجت الاسلام سبحانی در دزفول و غیره. 

داستانی سازی روایت ها توسط کیانوش راد به گونه ای است که مثلا برای بیان انواع خرده روایت های گوناگون خود،کوشیده تا برای فضاسازی تاثیرگذار کلیت کلان روایت خویش خرده روایت ها را از زاویه دید" دانای کل"  بیان کند و یا اطلاعات تخصصی موردی خود را به خواننده منتقل کند،یا صحنه های وقوع هررویداد،شخصیت های دخیل در ماجرا،فضای خاص محیط را با توصیفاتی نسبتا جاندار عرضه کند. بخصوص، توصیفات روانشناختی راوی از روابط مبارزین دوجنس مخالف در این کار از برجستگی خاصی برخوردار است که در سنت روایت های انقلاب اسلامی چندان رایج نبوده و نیست. 

وام گیری کیانوش راد در بیان روایات، از مطالب کتاب دوجلدی"تاریخ انقلاب اسلامی در اهواز"(دکترمحمدرضاعلم، 1386) در این اثر مشخص است و البته مذکور در متن، همچنانکه تعدادی اشتباهات تایپی نیز کمی  برای خواننده آزاردهنده است. اما، قدرت کیانوش راد در ایجاد کشش در خواننده بسیار آشکار است و از لحاظ سبک خاص روایت گری تاریخ انقلاب اسلامی، کاری است نو،متفاوت،و اثرگذار.