شوشان ـ شهرام گراوندی :
کمتر کسی در خوزستان زندگی می کند که با منابع و کانون های آلاینده ی محیط زیست این استانِ مادرخرجِِ کشور آشنا نباشد!
چند روز پیش همراه با شش تن دیگر از قدیمی¬های رسانه¬های استان مهمان جناب پیرامون، مدیرعامل جدید شرکت ملی مناطق نفتخیز جنوب بودیم. دوستان مباحث متعددی را مطرح کردند و وقتی نوبت به من رسید، اشاره کردم در سال 1382 یعنی یکسال بعد از معرفی علمدار متولی به عنوان مدیر روابط عمومی شرکت ( که امسال نیز برای بار چندم با همین عنوان مشغول به کار شدند) ، با هماهنگی ایشان مطلبی در هفته نامه تولید که بعدها در دولت فخیمه ی احمدی نژاد به محاق تعطیلی رفت، نوشتیم که تیتری که برای آن مطلب زدم، برای ما چالش آفرین شد! چون در خبر قید شده بود قرار است فلرها جمع آوری شود؛ و می دانستم فلرها در تداول عامه¬ی مردم اهواز یادآور آتیش¬ها! و بخشی از نوستالژیای جمعی خوزستانی هاست، تیتر زدم " آتیش ها جمع آوری می شوند! ".
آتیش ها امّا جمع آوری نشد که نشد! نزدیک به 10 مدیرعامل تازه نفس به مناطق نفتخیز جنوب آمدند و رفتند و برخی از مدیران از دار دنیا رهیدند و آتیش ها ماند که ماند!
جناب پیرامون البته حرف درستی زد. ایشان گفت که همه ی مشکل آلودگی هوای اهواز ناشی از آتیش ها ( فلرها ) نیست. ولی چون فلرها شعله ی بزرگی دارند و شب و روز به چشم می آیند، همه فکر می کنند، تمام آلودگی هوای اهواز ناشی از فلرهاست.
در ادامه نیز نگارنده افزود که اولن، مسدود کردن فلرها از نظر علمی امری محال است؛ چون منفجر می شوند! دوم اینکه استحصال انرژی از گازها نیز نیاز به صنایع تبدیلی و صرف هزینه های گزاف دارد که شاید از همین روست که مورد بی توجهی قرار می گیرد.
مدیرعامل جدید شرکت، ضمن تایید این موضوع گفت که این مساله را با برون سپاری به شرکت های بخش خصوصی تا حدودی می توان حل و فصل کرد و از تجارب جدید شرکت در این زمینه نیز سخن به میان آورد.
اما همه ی این حرف ها به کنار. مساله این است که آلودگی اهواز و خوزستان امری تازه نیست. هم تازه نیست و هم به سادگی با برخی سخنرانی ها و یا دستورات معمول اداری و یا مشارکت یک شرکت یا دو سازمان قابل حل نیست! هیچ مدیر و هیچ دولتی هم نمی تواند با این حجم از بروکراسی ناسالم و دست های پنهان و پیدای آغشته به رانت و بی مسوولیتی، از پس حل این پدیده برآید.
تا واقعیت ها را نپذیریم و شفاف و صادقانه با مردم حرف نزنیم و شایستگان و صالحان و متخصصان را بر مصادر امور نگماریم، اوضاع همین است که هست و از این هم بدتر می شود.
در ماجرای اخیر و بحث ترند شده ی مازوت سوزی، دیدیم که به محض اعلام افزایش 38 درصدی نرخ برق، همه چیز فراموش شد! دیگر کسی پیگیر مازوت سوزی نیست! انگار از یک کانونی و از یک اتاق فکری، گفتند شلوغش کنیم و نرخ ها را که افزایش دادیم، فتیله ی موضوع را بکشیم پایین!
به شدت بر این باورم که این مساله هم در اتاق های رانت و مافیای انرژی شکل گرفته است و نه چیز دیگر!
شاید هم راهی بوده برای تامین بودجه برای دولتی که عملن پولی برای تامین هزینه ها و یا پرداخت حقوق این میزان از کارمند و نیروی فراوان در ساختار معیوب اداری کشور را ندارد!
باری، بگذارید چند کلیشه برای پایان این موضوع مطرح کنم. کلیشه هایی که همه با آن آشنا هستند و شاید تکرار آنها برای برخی از مسوولان و منجمله استاندار تازه نفس خوزستان محلی از اعراب پیدا کند!
برای کاهش آلودگیهای زیست محیطی در خوزستان، میتوان از چندین راهکار استفاده کرد که در تحقیقات مختلف پیشنهاد شدهاند. این راهکارها شامل مدیریت بهینه منابع، کاهش آلودگیهای صنعتی و کشاورزی، و بهبود مدیریت پسماندهاست.
یعنی مساله ی ما فقط فلرها نیست، از شهرداری و شرکت های فولادی گرفته تا توسعه نیشکر و حتا کشتارگاه های اهواز نیز در این بحران رو به فزونی و آلودگی تصاعدی نقش آفرینی می کنند.
مدیریت منابع آب و خاک
• استفاده از روشهای مدیریت بهینه کشاورزی و تغییر شیوه های کشت.
• : کاهش استفاده از کودها و سموم شیمیایی در کشاورزی و برخورد با شرکت ها یا کشاورزانی که بقایای کشت و کاه و کلش بی مصرف محصولات را آتش می زنند، میتواند به کاهش آلودگیها کمک کند.
مدیریت پسماندهای صنعتی و بیمارستانی
• توسعه برنامههای جامع مدیریت پسماندهای صنعتی با استفاده از تکنیکهای تصمیمگیری چندمعیاره برای رتبهبندی واحدهای صنعتی و تعیین سهم هر واحد در آلودگی محیط زیست میتواند به بهبود مدیریت پسماندهای صنعتی کمک کند.
• استفاده از روشهای بهینه مدیریت پسماندهای بیمارستانی و کاهش آلودگیهای ناشی از این پسماندها از طریق تکنیکهای تصمیمگیری چندمعیاره
کاهش آلودگیهای هوا
• کاهش انتشار گازهای گلخانهای با استفاده از سناریوهای بهینهسازی تأمین برق و مدیریت مصرف انرژی میتواند به کاهش انتشار گازهای گلخانهای کمک کند .
• کنترل ذرات معلق در هوا: پیگیری پروتکلهای کنترل آلودگی هوا برای کاهش ذرات معلق PM10 و PM2.5 در مناطق شهری خوزستان امری حیاتی و ضروری است.
توضیح : یک PM10 ( ذرات درشت قابل استنشاق مانند ذرات معلقی که در مجاورت جادهها یا صنایع مولد غبار یافت میشوند و قطرشان بزرگتر از 2.5 میکرون و کوچکتر از 10 میکرون است.
دو- PM2. 5 (ذرات ریز مانند ذرات معلقی که در دود و مهدود یافت میشوند و قطرشان 2.5 میکرون یا کمتر است.
مدیریت پسماندهای شهری
• استفاده از تکنولوژیهای هضم بیهوازی و گازیسازی برای تولید برق از پسماندهای شهری میتواند به کاهش آلودگی و تولید انرژی پاک کمک کند . با وجود تمام تلاش هایی که برای مدرن سازی سایت های زباله صورت پذیرفته، هنوز این رویکرد رویکردی کامل و بهینه نیست و بخشی از آلودگی های خطرناک زیست محیطی ناشی از عملیات ناقص سایت های دفن و نابودسازی زباله است.
کاهش آلودگیهای ناشی از تولید هیدروکربنها
• استفاده از روشهای جامع برای ارزیابی و کاهش اثرات زیست محیطی تولید هیدروکربنها، از جمله کاهش نشت نفت و مدیریت بهتر زلزلههای ناشی از استخراج نفت. این بخش متوجه صنعت نفت و صنایع تبدیلی نفت است که می تواند با ارتقای کیفی پتروپالایش ها به رفع آلایندگی شدید فراورده های نفتی منجمله رهاسازی دود غلیط فلرها منجر شود .
بهبود سیستمهای تصفیه فاضلاب شهری با جذب منابع و ترمیم سیستم فرسوده ی دفع فاضلاب اهواز ، تقویت سیستم مکانیکی و مدرن سازی امکانات آب و فاضلاب.
• تصفیه فاضلاب کشتارگاهها . استفاده از سیستمهای تصفیه بیولوژیکی برای کاهش آلودگیهای ناشی از فاضلاب کشتارگاهها و جلوگیری از ورود این فاضلابها به منابع آبی.
برای کاهش آلودگیهای زیست محیطی در خوزستان، باید از ترکیبی از راهکارهای مدیریتی و تکنولوژیکی استفاده کرد. این راهکارها شامل مدیریت بهینه منابع آب و خاک، کاهش آلودگیهای صنعتی و کشاورزی، بهبود مدیریت پسماندها، و استفاده از تکنولوژیهای نوین برای تولید انرژی پاک و کاهش انتشار گازهای گلخانهای باشند.
و در پایان، خوزستان چنان که در سالهای جنگ تحمیلی با ایثار و از خودگذشتگی زیباترین و شریف ترین مردان روزگار از سراسر کشور عزیزمان ایران، اجازه ی اسارت را به دشمن خیره سر نداد؛ امروزه نیز به مدیرانی در تراز ملی و نخبه و متخصص و شایسته و بی اعتنا به حدیث زیانبار بومی؛غیربومی! و فارغ از رانت و سودجویی و منفعت طلبی شخصی نیاز دارد. افرادی که بتوانند به مال اندوزی و ثروت بی حساب و کتاب و رانت جویی و رانت خواری پشت پا بزنند.