شوشان ـ عادل عکرش ، پژوهشگر مدیریت شهری :
توسعه منطقهای به عنوان یک فرآیند پیچیده و چندوجهی، به تغییرات ساختاری در توزیع فضایی منابع اقتصادی و اجتماعی در یک منطقه خاص اشاره دارد. این مفهوم نه تنها به بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی در یک منطقه کمک میکند، بلکه هدف آن ایجاد تعادل و همگونی در توسعه مناطق مختلف است. توسعه منطقهای به معنای ارتقاء سطح رفاه اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی در یک ناحیه خاص است که میتواند شامل شهرها، روستاها و مناطق حومهای باشد. این فرآیند معمولاً با همکاری نهادهای دولتی، خصوصی و جامعه محلی انجام میشود و شامل برنامهریزیهای استراتژیک برای شناسایی نیازها و پتانسیلهای منطقهای است. توسعه منطقهای همچنین به مفهوم ایجاد زیرساختهای لازم برای رشد اقتصادی و اجتماعی اشاره دارد که شامل سرمایهگذاری در آموزش، بهداشت، حمل و نقل و سایر خدمات عمومی میشود. این نوع توسعه باید با توجه به ویژگیها و نیازهای خاص هر منطقه طراحی شود تا بتواند به بهترین شکل ممکن پاسخگوی چالشها و فرصتهای موجود باشد. در این راستا، توجه به مزیتهای نسبی هر منطقه و بهرهبرداری از منابع محلی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. توسعه منطقهای به عنوان یک رویکرد جامع، نیازمند همکاری بین بخشی و مشارکت فعال تمامی ذینفعان است. این رویکرد میتواند به کاهش نابرابریهای اجتماعی و اقتصادی کمک کند و زمینهساز ایجاد جوامع پایدار شود. در واقع، توسعه منطقهای نه تنها بر اساس معیارهای اقتصادی بلکه بر اساس معیارهای اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی نیز ارزیابی میشود.
توسعه منطقهای از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا میتواند به تحقق اهداف کلان اقتصادی، اجتماعی و زیستمحیطی کمک کند. یکی از مهمترین دلایل اهمیت این نوع توسعه، کاهش نابرابریهای اقتصادی بین مناطق مختلف است. با توجه به اینکه بسیاری از کشورها با مشکلات نابرابری در توزیع منابع مواجه هستند، توسعه منطقهای میتواند به ایجاد فرصتهای برابر برای تمامی مناطق کمک کند. این امر نه تنها موجب افزایش کیفیت زندگی در مناطق کمتر توسعهیافته میشود بلکه باعث تقویت انسجام اجتماعی نیز خواهد شد. علاوه بر این، توسعه منطقهای میتواند به افزایش رقابتپذیری اقتصادی کمک کند. با ایجاد زیرساختهای مناسب و جذب سرمایهگذاریهای جدید، مناطق مختلف قادر خواهند بود تا در بازارهای جهانی بهتر عمل کنند. این موضوع به ویژه برای کشورهای در حال توسعه که نیازمند رشد سریع اقتصادی هستند، حائز اهمیت است. همچنین، توسعه منطقهای میتواند به حفظ محیط زیست کمک کند. با توجه به اینکه بسیاری از چالشهای زیستمحیطی ناشی از عدم تعادل در توزیع منابع است، برنامهریزی صحیح برای توسعه مناطق میتواند منجر به استفاده پایدار از منابع طبیعی شود. این امر نه تنها موجب حفظ محیط زیست خواهد شد بلکه کیفیت زندگی ساکنان مناطق مختلف را نیز ارتقا خواهد داد. از نگاهی دیگر، توسعه منطقهای میتواند به تقویت هویت محلی کمک کند. با توجه به اینکه هر منطقه دارای ویژگیها و فرهنگ خاص خود است، تمرکز بر روی توسعه محلی میتواند موجب تقویت حس تعلق افراد به جامعه خود شود. این امر نه تنها منجر به افزایش مشارکت اجتماعی خواهد شد بلکه موجب ایجاد جوامع پایدارتر نیز خواهد گردید.
استراتژیهای توسعه منطقهای (RDS) شامل مجموعهای از رویکردها و ابزارهایی هستند که با هدف ارتقاء کیفیت زندگی در مناطق مختلف طراحی شدهاند. هر یک از این استراتژیها باید با توجه به شرایط خاص هر منطقه طراحی شوند تا بتوانند بهترین نتایج را ارائه دهند. این استراتژیها معمولاً بر اساس نیازها و پتانسیلهای خاص هر منطقه طراحی میشوند و شامل استراتژی مبتنی بر منابع، استراتژی مبتنی بر نوآوری، استراتژی مشارکتی، استراتژی پایدار، استراتژی یکپارچه و استراتژی مبتنی بر زیرساخت هستند.
بر این عقیده ایم که بهترین استراتژی برای ایجاد توسعه منطقهای در خوزستان، تدوین و اجرای یک برنامه استراتژیک جامع و یکپارچه با تمرکز بر مزیتهای خاص این استان است. خوزستان با وجود منابع طبیعی و پتانسیلهای اقتصادی بالا، با چالشهای جدی نظیر نرخ بالای بیکاری و نابرابریهای توسعهای مواجه است. بنابراین، لازم است که برنامهریزیها بهگونهای انجام شود که با نگاهی همه جانبه به اولویتبندی نیازها و ظرفیتهای هر منطقه پرداخته شود. این برنامه باید شامل شناسایی کلیه فرصتهای سرمایهگذاری در بخشهای مختلف، از جمله کشاورزی، صنعت و خدمات باشد تا بتواند به رشد اقتصادی پایدار منجر شود. همچنین، توجه به مشارکت همگانی در فرآیند تصمیمگیری و اجرای پروژهها میتواند به تقویت احساس تعلق و مسئولیت اجتماعی در میان ساکنان کمک کند.