دولت‌ها و خطبه های جمعه، از تعارض تا توافق!

۱ـ موقعیت و جایگاه امام جمعه و نماز جمعه:
  یکی از دستاوردهای پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، برگزاری و اقامه نماز جمعه در تمام شهرهای سراسر کشور است. امام جمعه، بطور مستقیم یا غیر مستقیم از سوی ولی فقیه و رهبری یا شورای دفتر مرکزی ائمه جمعه منصوب می شوند. امامان جمعه مراکز استان ها و شاید برخی از شهرهای مهم، نمایندگی ولی فقیه در استان را نیز بر عهده دارند.
    در همه شهرها، دفاتر امام جمعه، مورد رجوع مردم است و معمولا نامه ها و درخواست های مردم و مشکلات عمومی و شهری مردم با دستگاه های اجرایی را پیگیری می کند.
در همه شهرها، ستادهای نماز جمعه، وظیفه اداره نماز جمعه را به کمک دستگاه های دیگر بر عهده دارند.
   امامان جمعه تقریبا در همه شهرها، به جهت مقبولیت، دارای نفوذ در دستگاه های اجرایی هستند و مدیران با رعایت احترام معمولا رابطه مثبت و خوبی با امامان جمعه دارند.
    نماز جمعه و نهاد نماز جمعه و مجموعه و محل برگزاری آن در همه روزهای جمعه، محل گردآمدن مردم و انجام راهپیمایی ها و برای ایراد سخنرانی های خاص در طول هفته مورد استفاده قرار می گیرد. معمولا یکی از اماکن بزرگ و فراخ برای تجمعات مردم، اماکن و محل های اقامه نماز جمعه است.
  از آغاز انقلاب، نماز جمعه و خطبه های آن، محل و مکان رخدادهای مهم کشوری بوده است.اعزام نیرو به جبهه و اعلام مواضع مهم استانی و کشوری و انجام سخنرانی های پیش از خطبه ها بالاخره نقش مهم و بی بدیلی در تحولات سیاسی و فرهنگی ایران داشته است.
  امامان جمعه، و به ویژه در مراکز استان ها، بطور نانوشته و عملا مقام اول را در استان برعهده دارند و استانداران، در جایگاه دوم قرار دارند. در تعارضات احتمالی میان امام جمعه و نماینده ولی فقیه در استان ها، تجربه نشان داده است که منجر به برکناری و تغییر استاندار و جابجایی او شده است. ثبات و دوام ماندگاری امام جمعه در شهرها معمولا دراز مدت و دائمی بوده و کمتر شاهد برکناری و جابجایی آیشان بوده آیم مگر بطور استثنایی و نادر.
گستره و دامنه موضوع و تذکرات امامان جمعه در همه شهرها، دربردارنده مسائل کشوری و خرده گیری بر عملکرد دولت و قوه مجریه و شخص رئیس جمهور می تواند باشد و این‌گونه نیز است. امامان جمعه، معمولا و بنا به تجربه، کمتر به انتقاد بر مجلس شورای اسلامی می پردازند و اصولاً ورودی به قوه مقننه ندارند. گر چه فرآیند انتخاب رئیس جمهور و هیئت دولت در همه ادوار یکسان و برابر با قانون بوده است ولی تجربه نشان داده است که در انتخابات رقابتی میان دو نامزد از دو جریان فکری، امامان و نهاد نماز جمعه با طیف خاص و گرایش خاص سیاسی بیشتر دمخور و هماهنگ بوده اند و کمتر به خرده گیری و انتقاد از آن می پرداختند بلکه مردم را هم به همراهی و پشتیبانی از آن دولت دعوت می کنند.

۲ـ موقعیت و جایگاه دولت:
  روسای جمهور طی یک فرایند یکسان و برابر با قانون، با دریافت بیشترین آرای ماخوذه از سوی مردم برگزیده و انتخاب می شوند. همه آنان حکم تنفیذ را از سوی رهبری دریافت می کنند. صلاحیت آنان، پیش از انتخابات، بالاخره از سوی شورای نگهبان تأیید شده است. هیئت دولت، پس از تایید صلاحیت آنان و تایید ضمنی و شفاهی و غیررسمی رهبری به مجلس معرفی می شوند و از نمایندگان، رای اعتماد می گیرند. بودجه سنواتی دولت، از سوی مجلس تصویب می گردد و رووس و اصول سیاست های اجرایی دولت بطور عرفی زیر نظر رهبری به اجرا در می آید. دولت ملزم به اجرای قانون مصوب مجلس شورای اسلامی و شوراهای عالی است که مصوبات آن، باید به تایید رهبری برسد. دستگاه های نظارتی وابسته به مجلس و قوه قضاییه، بر عملکرد مالی دولت نظارت و پایش دارند. دولت عملا در پاره ای از امور حاکمیتی مانند نیروهای مسلح و سیاست های نظامی و انتظامی، امنیتی، سیاست های خارجی و روابط بین المللی و سیاست های فرهنگی کلان، در میان دیگر نهادهای حاکمیتی و در شوراها، دارای کمترین عضو و رای تاثیرگذار است و عملا اختیار اندکی دارد. این در حالی است که هر یک از وزارتخانه ها، استانداران سراسر کشور که زیر مجموعه دولت هستند، محدودیت های قانونی خاص خود را دارند و امور داخلی دستگاه های اجرایی نیز تحت تاثیر عواملی است که دیده نمی شوند و مسئولیتی متوجه آنان نیست.

۳ـ تعارض و توافق میان دولت و امامان جمعه:
  گر چه این دو نهاد، در زیر یک چتر فراگیر حاکمیتی قرار دارند و عملا نباید تعارضی داشته باشند و رفتار دولت ها و عملکرد آنها نباید با مفاد خطبه های سیاسی امام جمعه شهرستان ها و استان ها ، در تعارض باشد ولی در زمان استقرار برخی دولت ها حتی در اموری که واقعا دولت ها نقش چندانی ندارند مانند سیاست خارجه و دولت ها در امور مهم آن مانند مذاکره با برخی کشورها بدون اذن و اجازه رهبری ورودی پیدا نمی کنند چرا شاهد سیل انتقادات هماهنگی میان همه امامان جمعه خطاب به عملکرد و تصمیم دولت هستیم؟ در حالی که همه روسای جمهور با رای اکثریت مردم روی کار می آیند چرا مواضع امامان جمعه در خطبه های نماز، دولت به دولت متفاوت است؟ آیا این ناهماهنگی موجب تضعیف دولت نمی شود؟ آیا امامان جمعه، رسما مسئولیتی در قبال وضعیت کشور دارند؟ آیا امامان جمعه پاسخگوی شرایط و وضعیت های نامطلوب اقتصادی و فرهنگی و سیاسی کشور هستند؟  چرا میزان اختیارات و وظایف دولت ها برابر با میزان پاسخگویی آنها نیست؟