نقش شوراها در تحقق حقوق شهروندی

شوراها به صورت کلان در جامعه و به صورت خرد در قالب شورایاری ها در محله ها، می تواند به تحقق اهداف مردم سالاری در جامعه بینجامد. پیشینه تاریخی فارسی زبانان در برگیرنده هزاران سال فرمان فرمایی شاهانی است که برخی خود را شاه شاهان می خواندند و گذر فرمان فرمایی از شاهی به شاه دیگر یا از خاندانی به خاندان دیگر از راه جنگ و کشتار بوده است، پس چیزی که در پیشینه تاریخی ما بوده جنگ سالاری، خان سالاری و خاندان سالاری بوده است و نه مردم سالاری.

با پیروزی انقلاب اسلامی در فرمایشات امام خمینی(ره) می بینیم که نظام مردم سالاری در قالب شکل گیری جمهوری اسلا می و نظام شوراها در دستور کار قرار می گیرد به گونه ای که امام خمینی برای استقرار حکومت مردمی در ایران وحاکمیت مردم بر سرنوشت خویش که از ضرورت های نظام جمهوری اسلامی است لازم می دانند بی درنگ به تهیه آیین نامه اجرایی شوراها برای اداره امور محلی شهرها و روستاها در سراسر ایران اقدام و پس از تصویب، به دولت ابلا غ کنند تا دولت بلافاصله به مرحله اجرا درآورد که این عمل نشان دهنده جایگاه پراهمیت شوراها در اداره امور کشور از دیدگاه ایشان است.

در کشورهای توسعه یافته نیز تحقق حقوق شهروندی و مشارکت شهروندان برای دست یابی به اهداف خود در مسائل مختلف از طریق اجتماعاتی که منتخب مردم هستند و در قالب شوراها، انجمن ها و حزب ها عمل می کنند انجام می گیرد و یکی از عواملی که می تواند به تحقق و پایداری نظام مردم سالاری در جامعه از طریق اجتماعات مردمی، بینجامد توجه به حقوق شهروندی است که می توان دستیابی به این هدف را از سوی شوراها دنبال کرد.

شهروند مرکب از دو کلمه است که عبارت است از شهر به معنای جامعه انسانی و وند به عنوان عضوی وابسته به جامعه انسانی. افراد زمانی به عنوان شهروند شناخته می شوند که حقوق و وظایف خود را بشناسند و به آن عمل کنند و بدانند که باید به مطالبه چه حقوقی بپردازند و راههای دستیابی به این حقوق چیست.

بی شک دستیابی به این توانمندی در سایه آگاهی و عملکردهای فردی و جمعی مردم و وجود نظام مردم سالا ری دست یافتنی خواهد بود.  هریک از ما به عنوان یک شهروند عضو رسمی شهر و کشور عزیزمان ایران هستیم و این مفهوم دربرگیرنده حقوق و مسئولیت هایی است که در قبال این عضویت داریم.

در واقع حقوق شهروندی وظایف و مسئولیت های شهروندان را در قبال یکدیگر، در قبال شهر و دولت تعیین می کند و همچنین حقوق و امتیازاتی را که وظیفه تامین آن برعهده مدیران شهری، دولت یا قوای حاکم است مشخص می نماید. حقوق شهروندی از جمله دستاوردهای مثبت بشری است که مورد تایید دین مبین اسلا م و جمهوری اسلامی است.

شوراها به صورت کلان و شورایاری ها به صورت خرد حلقه میانه ای هستند که می بایست مردم و خواسته های مردم را به تصمیم گیریهای مدیران شهری و دولت در مقام اجرایی و حتی مجلس در مقام قانونگذاری پیوند دهند، مطالبات مردم را خواستار شوند و پیگیری کنند. دستیابی به چنین هدفی وقتی انجام خواهد شد که جایگاه شوراها به عنوان کانونهای منتخب مردمی به بالندگی و استحکام برسد.

استحکام این نظام بستگی به آگاهی، شناخت و احساس مسئولیت مردم در قبال حقوق شهروندیشان دارد. شهروندانی که خود را ارزشمند می پندارند و حق تصمیم گیری و اظهارنظر کردن را از حقوق مسلم خود می دانند می بایست شهروندان پویا و فعال باشند که برای دستیابی به حقوق شهروندی خود تلاش کنند، این افراد با احساس مسوولیتی که در مورد حقوق شهروندی دارند به دنبال پیشرفت وضعیت اجتماعی هستند و حتی پیشرفت اجتماعی را بر پیشرفت فردی مقدم می دانند و در امور اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و عمرانی در جامعه بی وقفه تلاش می کنند. در چنین جامعه ای است که روح تفکر و تصمیم گیری جمعی بر جامعه سایه می افکند و راه بر هر گونه زیاده خواهی و تصمیم گیری های یک جانبه را می بندد.

شوراها به عنوان نهادهای مردمی کانون های موثری برای آموزش وظایف شهروندی هستند و به عنوان حلقه واسط میان مردم و مدیران اجرایی و شهری نقش موثری در پیگیری مطالبات مردم دارند. یکی از عوامل گسترش آسیب های اجتماعی در جوامع شهری محدودیت فعالیت شوراها در ابعاد فرهنگی و آموزش حقوق  شهروندی است.

امروزه گسترش آسیب های اجتماعی در جامعه رو به فزونی است و بخشی از این مشکل به دلیل توسعه زندگی شهری و عدم آشنایی انسان ها با وظایف و حقوق خود به عنوان شهروندان است. ما به عنوان افرادی که در این جامعه زندگی می کنیم دارای حق بهره مندی از بهداشت، آموزش، رفاه اجتماعی، امنیت اجتماعی، اشتغال، تفریح، درمان و آزادی هستیم و در مقابل برآورده شدن این نیازها می بایست به وظایف اجتماعی خود به عنوان یک شهروند متعهد باشیم.

آسیب های اجتماعی زمانی محقق می گردند که در دو طیف ابعاد شهروندی خللی حاصل شود، به طور مثال امروزه مشکل بیکاری در سطح کلان جامعه منجر به بی تعهدی گروهی از شهروندان به وظایف اجتماعی خود شده یا فقر اقتصادی در خانواده ها منجر به بروز مشکلاتی همچون کار کودکان در خیابان یا محرومیت از درس خواندن و عدم دستیابی به امکانات بهداشتی و درمانی شده است و همچنین ناآشنایی شهروندان با وظایف و مسوولیت های خود در مواردی منجر به تخطی از قانون و بروز آسیب های اجتماعی می گردد، بنابراین به نظر می رسد وظیفه تک تک ماست که نسبت به آنچه که باید بدانیم تا بهتر زندگی کنیم تلاش کنیم و نسبت به آنچه که برای جامعه پیرامون خود باید انجام دهیم تا جامعه سالم و پویایی داشته باشیم، متعهد گردیم و در این بین شوراها می توانند نقش موثری داشته باشند.