مرگ 31 گوزن زرد ایرانی

از 70 رأس گوزن زرد موجود در خوزستان تاکنون 31 رأس به واسطه هجوم بیماری مگس میاز جان داده‌اند و این آسیبی جدی برای انقراض این گوزن نادر در کشورمان است.

میاز بیماری است ناشی از حضور لارو مگس‌ها در بافت‌های زنده و یا مرده بدن که این ورود و حضور لارو ممکن است از طریق زخم و جراحات پوستی و یا از طریق حفرات طبیعی بدن مثل دهان، گوش، چشم و دستگاه تناسلی ـ ادراری صورت گیرد.

*مگس‌های مولد میاز

کرایزومیا بزیانا

این مگس در سراسر آفریقا و اکثر نقاط آسیا از جمله ایران وجود دارد و در سال‌های اخیر در مناطق جنوبی، جنوب غربی و غرب کشور ایجاد خسارات زیادی در دام‌ها کرده است. موارد انسانی میاز ناشی از آن نیز گزارش شده است. حشرات بالغ به طول هشت تا 12 میلی متر و به رنگ سبز متالیک، سبز مایل به آبی تا آبی متمایل به بنفش هستند. حشرات ماده بارور تخم‌های خود را در دسته‌جات 150 تا 200 عددی و گاهی بیشتر درون زخم‌های سطحی و یا مخاط اندام‌های عفونی مثل چشم یا دستگاه تناسلی قرار می‌دهند. گاهی میاز در چشم یا گوش رخ می‌دهد و باعث کوری یا کری و انهدام ساختمان چشم و گوش می‌شود.

لوسیلیا سریکاتا

این مگس اغلب به رنگ سبز متالیک و یا سبز مسی بوده و انتشار جهانی دارد. مگس ماده معمولاً تخم‌های خود را بر روی گوشت، ماهی، لاشه و اجساد در حال تجزیه و فساد قرار می‌دهند. همچنین آن‌ها تخم‌های خود را در نزدیکی یا بر روی جراحات و زخم‌های بدبوی انسان یا حیوانات و بر روی مدفوع و مواد گیاهی در حال پوسیدن نیز قرار می‌دهند. این حشرات بیشتر در مناطق غیر بهداشتی و در محل‌هایی که گوشت و لاشه‌های در حال پوسیدن وجود دارند یافت می‌شوند و تقریباً همیشه در نزدیک قصابی‌ها و کشتارگاه‌ها به طور فراوان وجود دارند. گزارش‌هایی از وجود این لاروها در زیر پانسمان و لباس بیماران به‌ویژه هنگامی که با خون و ترشحات آغشته باشد وجود دارد. این آلودگی‌ها معمولاً آزار و خسارت مهمی را ایجاد نمی‌کند زیرا لاروها عمدتاً از چرک و بافت مرده تغذیه می‌کنند.

سارکوفاگا هموروئیدالیس

بدن به رنگ خاکستری روشن تا تیره است و صفحات کوچک تیره و روشن شبیه به صفحه شطرنج در پشت شکم دارند و به همین علت به آن‌ها مگس‌های شطرنجی نیز گفته می‌شود. این مگس پراکندگی وسیع جهانی دارد. اکثراً از چرک و بافت‌های مرده تغذیه کرده و خسارت چندانی ایجاد نمی‌کند. در صورت ایجاد میاز گوارشی عوارض قابل توجه و دل دردهای شدید به وجود می‌آورد.

ولفارسیا مگنیفیکا

مگس‌های خاکستری رنگ و بزرگتر از مگس خانگی بوده که طرح شطرنجی در پشت شکم این مگس‌ها واضح و مشخص نیست. مگس‌های ماده بارور لاروهای خود را در دستجات 50 تا 70 تایی روی زخم‌های چرکین، اندام‌های عفونی و خراش‌ها، جراحات سطحی و حتی پوست به ظاهر سالم انسان و حیوانات قرار می‌دهند. میاز ناشی از این مگس می‌تواند باعث کوری و کری فرد و ندرتاً موجب مرگ (به خصوص در نوزادان) شود.

استروس اویس

این مگس در بسیاری از حیوانات اهلی و گاهی در انسان ایجاد میاز می‌کند. در مناطق مختلف ایران شایع است و باعث خسارات اقتصادی فراوانی نیز در دامپروری می‌شود. به این مگس، مگس سینوس بینی گوسفند یا مگس سسپو نیز گفته می‌شود. مگس‌های ماده در زمان مناسب تعداد زیادی لارو و مجموعاً تا 500 لارو بر روی بینی گوسفندان رها می‌کنند. موارد میاز انسانی بیشتر در چشم و گلو ایجاد می‌شود که در چشم ایجاد التهاب و آماس ملتحمه می‌کند. کوری بر اثر میاز ناشی از این گونه نیز گزارش شده است. موارد میاز گلو باعث التهاب حلق و تارهای صوتی و اشکال در تنفس و تکلم می‌شود.

هیپودرما بوویس

این مگس به ندرت تخم‌های خود را به پای انسان می‌چسباند و لاروها به زیر پوست نفوذ و ایجاد تونل‌های مارپیچ می‌کنند که گاهی با ایجاد برآمدگی یا آبسه ممکن است فلج موضعی ایجاد کنند.

گاستروفیلوس اینتستینالیس

این گونه تقریباً انتشار جهانی دارد و معمولاً در اسب ایجاد میاز می‌کند. این مگس ندرتاً ممکن است در انسان میازی مشابه میاز ناشی از هیپودرما بوویس به وجود آورد. در موارد نادری دست، پا یا صورت انسان به علت تماس نزدیک با اسب به لاروهای گاستروفیلوس آلوده می‌شود.

*گوزن زرد ایرانی و ابتلا به بیماری میاز

گوزن زرد گونه‌ای سم‌دار است که در اروپا و آسیا پراکندگی دارد؛ اما گوزن اروپایی از نوع آسیایی کوچک‌تر است. گوزن زرد ایرانی از نظر اتحادیه جهانی حفاظت از گونه (IUCN ) در معرض تهدید اعلام شد که شکار بی‌رویه و از بین رفتن زیستگاه‌ها در طول 50 سال گذشته منجر به کاهش شدید این جمعیت شده بود؛ به طوری که در سال 1335 تصور می‌شد کاملا منقرض شده است.

در سراسر دنیا و به طور کل دو گونه گوزن زرد وجود دارد، گوزن زرد ایرانی و گوزن زرد اروپایی. گوزن زرد ایرانی گونه خاصی است که فقط در ایران زندگی می‌کند اما این گونه امروز در معرض خطر انقراض قرار گرفته است. حدود سال‌های 38 - 1337 به قبل تصور می‌شد که نسل این حیوان کاملا منقرض شده و از میان رفته است اما بر حسب اتفاق چند نفر در دز و کرخه تعدادی گوزن زرد دیدند و به ماموران محیط زیست آن زمان اطلاع دادند.

در سال 1365 اولین انتقال از دشت ناز ساری به جزیره اشک دریاچه ارومیه صورت گرفت که در حال حاضر جمعیتی حدود 300 راس گوزن زرد (یعنی 80 درصد کل تعداد موجود در کشور) در آنجا وجود دارد که بیشترین جمعیت گوزن زرد را تشکیل می‌دهند.

اما انتشار خبر هجوم نوعی مگس به منطقه حفاظت شده کرخه در شهرستان شوش و نیش زدن و از پای درآوردن این گوزن‌های زرد، یک خبر شوک‌آور در بخش محیط زیست کشور به شمار می‌رفت زیرا گونه‌ای که به شدت از آن مراقبت می‌شد در عرض 12 ساعت بر اثر نیش مگسی به نام میاز از پای درمی‌آمد.

این گونه از مگس که عامل شیوع بیماری به نام «میاز» در جانوران است در این زیستگاه بخش سر و گردن حیوان را مورد هدف قرار داده است. مگس میاز در مدت سه روز باعث مرگ جانور میزبان  می شود و تاکنون حدود نیمی از جمعیت 70 راسی این گونه جانوری در این منطقه را به کام مرگ کشانده است.

*هزینه چند میلیون تومانی برای درمان حیوانات آلوده

مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان خوزستان در این زمینه اظهار کرد: علت افزایش این مگس‌ها خشکسالی مناطق جنگلی حفاظت شده در اثر آبگیری سد کرخه است که باید در این خصوص چاره‌ای جدی شود.

احمدرضا لاهیجان‌زاده خاطرنشان کرد: تاکنون 15 مورد تلفات در گونه جانوری گوزن زرد داشتیم که البته یک مورد از مرگ یک خرگوش در آن منطقه نیز گزارش شده است.

وی همچنین عنوان کرد: متاسفانه این بیماری اخیرا در بین حیوانات وحشی در پارک ملی حفاظت شده کرخه در شوش شیوع پیدا کرده است.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان خوزستان با بیان اینکه برای جلوگیری از شیوع این بیماری در بین حیوانات وحشی، گروهی از کارشناسان از مرکز کشور برای رسیدگی به منطقه اعزام شده‌اند، گفت: هم‌اکنون نیز یک اکیپ 10 نفره متشکل از دامپزشکان منطقه و مرکز نیز در پارک حفاظت شده کرخه در شهرستان شوش حضور دارند.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان خوزستان تصریح کرد: با اقدامات صورت گرفته در این خصوص تاکنون چندین میلیون تومان برای تهیه دارو برای درمان حیوانات آلوده پرداخت شده است.

وی با اشاره به اینکه داروهای مورد نیاز برای درمان این بیماری بسیار کمیاب است، افزود: پارک جنگلی کرخه فاصله زیادی با مناطق مسکونی اطراف دارد و ما هیچ گزارشی در این خصوص دریافت نکرده‌ایم ضمن اینکه برای جلوگیری از سرایت این بیماری، اجساد این حیوانات جمع آوری و سپس سوزانده می‌شوند.

مدیرکل حفاظت از محیط زیست استان خوزستان در پایان عنوان کرد: امیدواریم با تلاش‌های در دستور کار و حمایت مسئولان ملی بتوان هر چه سریع‌تر این ریشه معضل را در منطقه خشکاند.

*مجرب‌ترین گروه‌ها تشکیل شده است/ در تلاش هستیم تلفات را به حداقل برسانیم

مدیرکل حوادث غیرمترقبه استانداری خوزستان نیز در همین راستا در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اهواز اظهار کرد: زنده‌گیری گوزن‌های زرد ایرانی موجود در جنگل‌های خوزستان به مشکلی اساسی برای برخورد با بیماری مگس میاز تبدیل شده است و به این دلیل مشکلات روز به روز در این زمینه افزایش می‌یابد.

محمدرضا آملازاده با اشاره به مشکلات موجود در این زمینه گفت: گوزن‌های زرد ایرانی از نوع گریزپا هستند و به دام انداختن آن‌ها برای واکسینه کردن بسیار سخت است.

وی با اشاره به برخی حالت‌های گوزن زرد ایرانی خاطر نشان کرد: این نوع گوزن حالت اختفای بسیار نامحسوسی دارد و به این دلیل پیدا کردن و به دام انداختن این نوع گوزن بسیار دشوار است.

آملازاده با اشاره به اینکه آمارها از میزان تلفات این گوزن‌ها نمی‌تواند دقیق باشد، تصریح کرد: به دلیل وسعت محل زندگی این گوزن‌ها نمی‌توان از تعداد تلفات این گونه نادر آمار دقیقی داد ولی در تلاش هستیم تا این تلفات را به حداقل برسانیم.

مدیرکل حوادث غیرمترقبه استانداری خوزستان تاکید کرد: گشت‌زنی‌ها و کمین‌هایی برای به دام اندازی گوزن‌ها از مجرب‌ترین گروه‌های کشوری تشکیل شده است ولی این گروه‌ها توفیق زیادی نداشته‌اند.

این مقام مسئول با اشاره به تلفات گزارش شده تا کنون خاطر نشان کرد: تاکنون 31 تلفات از 70 راس گوزن زرد موجود در خوزستان گزارش شده است.

وی ابراز امیدواری کرد که در اسرع وقت این مشکل و بیماری در خوزستان برطرف شود، گفت: باید برای رفع این مشکل از همه توان خود استفاده کنیم و در این زمینه از همه نهادهای مرتبط نیز امداد رسانی شده است.

با توجه به اینکه تاکنون نزدیک به نیمی از گوزن‌های ایرانی نادر به واسطه هجوم بیماری میاز تلف شده‌اند و فرصتی اندک تا انقراض این نوع حیوان باقی نمانده است باید راه‌حلی جدی‌تر برای کمک به زنده ماندن گوزن زرد ایرانی در پارک حفاظت شده کرخه کرد.