نیکپور : مشکل استان ما این است که افراد سیاسی در حوزه های علمی و تخصصی نظر میدهند / حیدری : مهمترین عوامل ایجاد گرد و غبار عدم مدیریت صحیح منابع آب است

شوشان خرمشهر : چندسالی است که مشکل ریزگردها به یک معضل ملی تبدیل شده است . مشکلی که تا پیش از این که فقط شهرهای استان خوزستان را درگیر کرده بود زیاد مورد توجه نبود ولی همینکه وارد مرزهای شهرها و استانهای بالادستی  شد تبدیل به یک پدیده ی ملی شد .

مشکلی که هرساله تعداد زیادی از کلاسهای درس را تعطیل و شهروندان را راهی بیمارستانها میکند در سخنان مسولین وقت رو به بهبودی و کاهش است ولی در حقیقت نه رو به کاهش که رو به افزایش است .

از گوشه کنار شاهد اخبار فعالیت های سازمانهای مختلف باهدف کاهش این پدیده هستیم در صورتی که هنوز نتیجه ی محسوسی از بهبود این روند مشاهده نشده است . از این رو و برای آگاهی از علت این پدیده و پیش بینی علمی آینده ی این فرایند زیست محیطی پای صحبتهای دوتن از چهره های علمی متخصص در این زمینه نشستیم .

دکتر یدالله نیکپور قنواتی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر و موسس رشته ی شیمی دریا در کشور با سابقه ی 15 سال عضویت در هیئت های علمی و مجید حیدری استاد زمین شناسی و دانشجوی دکتری همین رشته و عضو بنیاد نخبگان استان که بتازگی طرحی ملی در این زمینه را به پایان رسانده است درباره ی منشا این پدیده بطور اختصاصی به شوشان خرمشهر چنین میگوند :

نیکپور : بنده در سالهای اخیر مکررا توضیح دادم که علت اساسی این پدیده تغییر اقلیم جهانی ست . بشر طی 150 سال گذشته از سوخت های فسیلی استفاده کرده که نتیجه ی آن تغییر سیکل کربن بود و پسماند استفاده از این انرژی ها بصورت دی اکسید کربن وارد اتمسفر میشد .

میزان دی اکسید کربن از 280 ملکول در یک میلیون مولکول هوا در آوریل سال 2017 به 412 ملکول دی اکسید کربن در یک میلیون مولکول هوا رسیده است . زمانی که انرژی خورشید به زمین تابیده میشود ، مازاد آن باید به جو برگردد که بعلت ازدیاد دی اکسید کربن در جو این اتفاق نمی افتد و نتیجه گرمایش زمین است . دانشمندان این پدیده را اثر گلخانه ای می نامند .

در اثر این پدیده میانگن دمای کره ی زمین طی سه دهه ی اخیر حدود 2 درجه افزایش یافته که در خاورمیانه بیشتر بوده . این افزایش دما باعث افزایش تبخیر و تغییر فاز میشود (قبلا برف زیاد بود اما حالا اب فرصت انجماد ندارد و بیشتر بصورت باران نازل میشود)

از همه مهمتر اینکه گرما باعث شده رطوبت بین ذرات خاک از بین رفته و ذرات خاک با کوچکترین بادی به شکل گردوغبار بلند میشوند . گفته میشود علت اصلی این ریزگردها سدهایی ست که ما ساختیم که چنین نیست ، باید بگویم مهم نیست منشا این خاک ها داخلی ست یا خارجی ، مهم این است که در اثر تغییر اقلیم ایجاد شده است که هیچگونه راه حلی در کوتاه مدت ندارد .اغلب دانشمندان معتقدند بشر باید میزان ورورد گاز دی اکسید کربن به اتمسفر را کاهش دهد به عبارتی دیگر باید از سوخت فسیلی کمتر استفاده کند اما هنوز جایگزینی که صرفه ی اقتصادی داشته باشد یافت نشده .

نیکپور درباره ی فعالیتهای صورت گرفته برای مقابله با این پدیده افزود : ما باید از مالچ پاشی صرف نظر کنیم چون هم اثرا زیست محیطی دارد هم نتیجه بخش نیست . قرار است 30 هزارهکتار از اراضی استان به زیر کشت برود که این گام مثبتی است اما ما در ایجاد ریزگردها نقشی نداشته ایم  و تقصیر این دولت با دولتهای قبل نیست . علت آن جهانی ست .این بی نظمی جهانی در هر نقطه به نحوی آشکار میشود. طوفان ، آتش سوزی جنگلها ، خشکسالی و......

ماباید بپذیریم دمای استانمان اصلا کاهش پیدا نخواهد کرد و باید خودمان را برای شرایط گرم تر آماده کنیم و این تغییر اقلیم را بپذیریم . باید خودمان را با این شرایط وفق دهیم . آبی نیست که بخواهد تالابها را پر کند . اگر همین امروز کل سدهای استان را باز کنند به یک ماه نمیرسد تمام آبهای رها شده تبخیر میشوند .

مسائل باید تفکیک شده و علمی بررسی شوند ، اغلب مسائل زیست محیطی استان خوزستان کاملا علمی و با هزینه های کمتر قابل حل هستند . مشکل استان ما این است که افراد سیاسی در حوزه های  علمی و تخصصی نظر میدهند و باعث مخدوش شدن جهره ی علمی استان میشوند .هرکسی بخودش اجازه میدهد درمسائل علمی نظر دهد و گمان میکند نظرش صحیح است .

مجید حیدری در بخشی دیگر نتیجه ی کار تحقیقاتی ش در این زمینه را اینطور بیان کرد : 

وقوع پدیده­های گرد و غبار از جمله وقایع طبیعی معمول در نواحی خشک و نیمه­ خشک و مناطق بیابانی هستند. این طوفان­ها قادرند، مقدار بسیار زیادی از ذرات معلق را با خود حمل کنند که غلظت این ذرات ممکن است میزانی بین 100 تا µg /m3 100000 داشته باشند. ناحیه­ ی واقع در حدفاصل شرق اقیانوس اطلس تا شرق بیابان ساهارا تا عربستان و جنوب غرب آسیا، بزرگترین مرکز مولد ریزگردهای بیابانی است. 

با توجه به این­ که کشور ایران در منطقه­ ی خشک و نیمه خشک قرار دارد و تقریباً تنها یک سوم از بارش­های جهان را دریافت می­کند و دارای شرایط بیابانی است، به طور مستمر با طوفان­های ماسه و خاک مواجه می­باشد. این طوفان­ها عمدتاً در نواحی ایران مرکزی و جنوب شرق ایران نظیر طوفان های 120 روزه سیستان، دارای سابقه ­ی طولانی هستند ولی درمقابل، وجود طوفان­های گرد و خاک در جنوب، جنوب غرب و غرب ایران، موضوع تازه ­ای است که در چند سال اخیر کشور را تحت تأثیر قرار داده و استان­های غرب و جنوب غربی نظیر خوزستان را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.

 طوفان های گرد و غبار در استان خوزستان را می­توان دارای دو منشأ دانست. طوفان­های با منشأ خارجی که ناشی از کانون­های بیابانی نظیر صحرای ساهارا، صحرای عربستان و اقلیم­های خشک واقع در کشور عراق هستند. در مقابل براساس مطالعات مختلف بین %11 تا %40 طوفان­های غباری در خوزستان نیز دارای منشأ داخلی می­باشند که معمولاً توسط کانون­های بیابانی-فرسایشی درون استانی ایجاد می­شوند. 

حیدری در ادامه به شوشان خرمشهر گفت : اگرچه تغییر شرایط اقلیمی در مقیاس جهانی یکی از مهمترین عوامل ایجاد طوفان­های گرد و غبار در خوزستان می باشد؛ اما عوامل انسانی متعدد نیز نقش مهمی در ایجاد کانونهای بیابانی و بروز گرد و غباربا منشأ داخلی در استان خوزستان دارند. 

مهمترین عوامل ایجاد گرد و غبار در استان خوزستان را می­توان عدم مدیریت صحیح منابع آب، خشکی تالاب­ها در نتیجه نبود راهبردهای تخصص محور، کاهش کیفیت و افزایش شوری آب­های سطحی به دلیل پساب­های ناشی از واحدهای تولیدی از قبیل صنایع نیشکر، نبود الگوهای کشت تابستانه، دورریز پساب­های صنعتی در محیط زیست، عدم نگرش زیست محیطی در بهره­ برداری از منابع هیدروکربنی و همچنین منابع معدنی، عدم انجام مطالعات زیست محیطی در فعالیت­های عمرانی نظیر راه­سازی و.... و نهایتاً نبود برنامه مدون و پایدار در راستای تقویت منابع طبیعی و کشت گونه­های گیاهی در مناطق فرسایش پذیر دانست.