«جنگ شهرها در استان خوزستان»؛ ادای حق کامل مطلب

متن زیر نوشته دکتر عباس امام، نویسنده، مترجم، خوزستان‌پژوه و عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز در معرفی کتاب «جنگ شهرها در استان خوزستان» است که از جنبه خوزستان‌شناسی و تاریخ‌نگاری دفاع مقدس اهمیت دارد.

در ادامه این متن را می‌خوانید:

"آن‌ها که در دوران جنگ تجاوزکارانه عراق علیه ایران (۱۳۵۹- ۱۳۶۷) زندگی کرده‌اند صحنه‌های دردناکی مانند رویدادهای زیر را خوب به یاد می‌آورند.

غرش دهشتناک هواپیماهای میگ، سوخو و سوپراتاندار نیروی هوایی ارتش عراق بر فراز مناطق مسکونی و غیرنظامی ایران و خوزستان. شکستن دیوار صوتی و بمباران منازل و مناطق غیرنظامی و به شهادت رساندن ده‌ها زن، مرد و کودک در عرض چند ثانیه و چند دقیقه مرگبار. بمباران هوایی ده‌ها نقطه شهر اندیمشک در چهارم آذر ۱۳۶۵ و به خاک و خون کشیدن صدها نفر غیرنظامی توسط ۵۴ فروند هواپیمای ارتش بعثی عراق در عرض یک ساعت و ۴۵ دقیقه بمباران هوایی وحشیانه ۵۲ نقطه غیرنظامی شهر اهواز (بازار، کارخانجات فولاد، شرکت نفت، پل‌ها، پارک‌ها و...) در ۱۵ آذر ۱۳۶۵ و ایجاد فضای ترس، وحشت و تنفر از پرنده‌های صدام که مرگ را بر فراز گوشه‌گوشه شهر می‌پراکندند. انفجار موشک‌های ۹ متری اسکاد (و نیز توپ و خمپاره ) که ده‌ها بار در خواب و بیداری بر سر مردم دزفول فرود آمدند و در پاره‌ای موارد خانواده‌هایی را از صفحه روزگار محو کردند و موشکباران ساعت پنج عصر روز چهارم آبان ۱۳۶۲ مدرسه راهنمایی «پیروز» بهبهان که طی آن ۶۹ دانش‌آموز نوجوان (در کنار  ۹ معلم) در مدرسه و کلاس درس به شهادت رسیدند. بمباران اداره آموزش و پرورش شهرستان آبادان در ۲ مهر ۱۳۵۹ و شهادت ده‌ها دبیر و کارشناس و مدیر آموزش و پرورش در منطقه بوارده. بمباران ایستگاه راه‌آهن هفت تپه و به شهادت رساندن ده‌ها مسافر قطار. بمباران پل و ایستگاه تل زنگ در بالادست اندیمشک و دیگر صحنه‌های دردناک مشابه. البته این گونه صحنه‌های فجیع محدود به استان خوزستان نبود و گهگاه شهرهای دیگری از کل ایران نیز آماج این گونه ددمنشی‌های صدامیان قرار گرفتند (مجموعا ۱۲۷ شهر کشور) اما مرکز ثقل آن‌ها قطعا خوزستان بود.

کتاب "جنگ شهرها در استان خوزستان"، راوی ـ تحلیلگر ابعاد گوناگون این جنبه دهشتناک جنگ و در عین حال فداکاری‌ها، ایثارگری‌های و رنج‌های این خطه از کشور ما در طول هشت سال دفاع مقدس است. اهمیت چنین کتابی در «تاریخنگاری دفاع مقدس» به این دلیل است که این «موضوع» تاکنون به صورت مستقل مورد کندوکاو مستند، مستدل و علمی قرار نگرفته بوده است. این کتاب در اصل پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد مؤلف آن هاشم رییسی (دانش‌آموخته دوره تاریخ ایران اسلامی در دانشگاه شهید چمران اهواز) بوده که زیر نظر استاد راهنما دکتر محمدرضا علم (استاد تاریخ در دانشگاه شهید چمران اهواز) تهیه و تدوین شده بوده است و اکنون در روزهای پایانی اسفند ماه ۱۳۹۸ به همت بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس استان چهارمحال و بختیاری و توسط نشر سامان دانش، روانه بازار کتاب شده است.

«جنگ شهرها در استان خوزستان» در ۲۵۰ صفحه و در چهار فصل و ۲ پیوست تنظیم شده است. مطالعه این حجم صفحات است که به خواننده نشان می‌دهد در طول «جنگ شهرها در استان خوزستان» تعداد 2 هزار و 8 مورد حمله به شهرها صورت گرفت، ۵ هزار و ۴۳۵ تن از شهروندان خوزستانی غیرنظامی به شهادت رسیدند، ۲۲ هزار و ۹۷۸ شهروند دچار مجروحیت‌های متفاوت شدند، شهر آبادان در طول هشت سال دفاع مقدس، یک هزار و 17 بار مورد بمباران و موشکباران قرار گرفت و سهم مردمان شریف دزفول نیز یک‌هزار و ۱۷۳ شهید و ۴ هزار و ۱۵۳ مجروح بود (فقط و فقط در شهر نه در جبهه‌ها). همچنین مرور و حتی تورقی کلی در بخش‌های چهارگانه کتاب نشان می‌دهد که چگونه با آسیب دیدن زیرساخت‌های اقتصادی، آموزشی، فرهنگی، درمانی ـ بهداشتی، کشاورزی استان از جنبه مالی میلیاردها تومان خسارت به خوزستان وارد شد که گاه هیچ‌گاه آنچنان که شایسته بود به وضعیت گذشته خود برنگشتند! به عنوان نمونه ۲۳ هزار واحد مسکونی تخریب شد که ۶۰ درصد آن قابل تعمیر نبود (ص. ۱۸۲)! ۱۲۰ مسجد، ۱۰۰ مدرسه، ۲ دانشکده و چهار بیمارستان نیز آسیب‌هایی جدی دیدند. از نظر مسایل  زیست محیطی نیز هزاران اصله درخت نابود شد، هزاران حیوان از میان رفت، پهنه‌های وسیعی از زمین‌های استان دچار آلودگی‌های گوناگون تسلیحاتی و شیمیایی شد، به تاسیسات شهری استان زیان‌های جبران‌ناپذیری وارد شد (که هنوز که هنوز است ۴۰ سال پس از جنگ همچنان درگیر آن‌ها هستیم)، رودخانه‌ها و هورها دچار آلودگی شدند (و در نتیجه مردمان بومی محل دچار صدها مشکل معیشتی)، بیماری‌های تنفسی و بعضا ژنتیکی حاصل از جنگ شهرها گسترش یافت. از لحاظ اقتصادی نیز در جریان جنگ شهرها، ده‌ها شرکت، کارخانه، واحد تولیدی (دولتی و بخش خصوصی) در سراسر استان یا به صورت نسبی تخریب یا کلا نابود شدند. نام و مشخصات کامل این مجموعه‌های اقتصادی و میزان دقیق خسارات وارده بر آن‌ها در قالب چندین جدول آماری (به تفکیک شهرهای آسیب دیده خوزستان) به خواننده ارایه شده‌اند (صص. ۱۴۵- ۱۷۰). همچنانکه ابعاد گوناگون اجتماعی ـ فرهنگی پیامدهای منفی این بخش از جنگ نیز با توضیحات مفصل و مستند در صفحات ۱۷۱ تا ۱۸۵ کتاب بازگو شده‌اند.

شاید کنجکاو باشید که به راستی علت یا علل این همه کینه‌توزی و گسترش شراره‌های مرگبار جنگ انگیخته چه بود! کتاب پاسخ می‌دهد( ص. ۵۴):

۱- تضعیف روحیه مردم ایران و ترغیب آن‌ها برای فشار به مسؤولان برای خاتمه جنگ

۲- تلاش برای کشاندن پای قدرت‌های بزرگ در جنگ

۳- خنثی کردن عملیات موفق‌آمیز ایران یا جبران ضعف و شکست ارتش عراق

۴- پایین آوردن توان اقتصادی جمهوری اسلامی ایران

۵- کاهش حرکت نیروهای رزمنده مردمی به جبهه‌ها

۶- تحمیل صلح در شرایط فشار

۷- تغییر موازنه‌ جنگ

۸ – ایجاد فشار بر دولت‌مردان و مسؤولان

۹- به هم زدن نظم اجتماعی

۱۰- ایجاد ازهم‌گسیختگی در مردم و مجبور نمودن آن‌ها به مهاجرت از شهرها

۱۱- ایجاد نارضایتی در مردم و جامعه

۱۲- نگران ساختن رزمندگان نسبت به اوضاع پشت جبهه‌ها

۱۳- از بین بردن آستانه‌ مقاومت عقبه‌های شهری و پشتیبانی از جبهه

«جنگ شهرها در استان خوزستان» در بررسی همه جانبه ابعاد و زوایای گوناگون موضوع مورد تحقیق خود چیزی را از قلم نینداخته و از این جهت شایسته است به هر دو مولف کتاب برای تهیه و تدوین آن تبریک گفت چراکه به راستی در این زمینه سنگ تمام گذاشته و حق مطلب را کاملا ادا کرده‌اند. بیایید از خداوند بخواهیم تا استان ما و کشور عزیزمان را برای همیشه از پدیده شوم و پرآسیب «جنگ شهرها» دور بدارد. آمین."