توجه کمتر برخی دستگاه‌های اجرایی به پدافند غیرعامل / آسیب‌پذیری در حوزه سایبری

سعید فیوضی در نشست خبری که امروز (سوم آبان‌ماه) به مناسبت هفته پدافند غیرعامل در استانداری برگزار شد، با اشاره به برگزاری هفته پدافند غیرعامل از پنجم آبان‌ماه به مدت یک هفته و با شعار "مقاومت فعال، تاب‌آوری حیرت‌انگیز و ایران قوی"، اظهارکرد: پدافند غیرعامل سیاست امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران برای مقابله با تهدیدات غیرنظامی و به تعبیری دفاع بدون به کارگیری از سلاح است. پدافند غیرعامل در واقع به کارگیری کلیه مجموعه اقدامات برای مقابله با تهدیدات غیرنظامی دشمن با هدف کاهش آسیب‌پذیری و مصون‌سازی است.

وی ادامه داد: سازمان پدافند غیرعامل نیز از سال ۸۱، ۸۲ به دستور مقام معظم رهبری و با همکاری سازمان پدافند غیرعامل و وزارت کشور تدوین شد و اکنون حدود ۱۸ سال از عمر پدافند غیرعامل که جایگاه آن حاکمیتی است و هم وزارت کشور و هم سازمان پدافند متولی آن هستند، می‌گذرد.

مدیرکل پدافند غیرعامل استانداری خوزستان گفت: اقدامات پدافند غیرعامل به نوعی از حوادث پیشگیری می‌کند. البته پدافند غیرعامل اصلا قرار نیست جلوی جنگ و انفجار را بگیرد، بلکه یعنی دستگاه های مربوطه از قبل اقداماتی را انجام دهند که با فرض بر این‌که اگر اتفاقی رخ داد، آن حادثه به حداقل برسد. شاید مهم‌ترین ویژگی جنگ غیرمسلحانه، بحث فناورانه بودن آن است. در این تهدیدات عمدتا از علوم و فنون تکنولوژی پیشرفته استفاده می‌شود و شاید مهم‌ترین مولفه پدافند غیرعامل برای مقابله با تهدیدات نیز حملات سایبری و اقداماتی است که به نوعی در سیستم‌های صنعتی یا عمرانی کشور اختلال ایجاد کنند.

وی خاطر نشان کرد: در گذشته دشمن از بمباران استفاده می‌کرد ولی اکنون از حمله سایبری استفاده می‌شود. پس اگر قرار باشد حمله سایبری صورت بگیرد، باید اقداماتی انجام دهیم که با فرض بر این‌که اگر دشمن به تاسیسات ما حمله کرد، هم به نوعی کاهش آسیب‌پذیری را داشته باشیم و هم به نوعی مصون‌سازی کنیم. به طور مثال در بحث سیل، پدافند غیرعامل با اقداماتی پیشگیرانه نظیر مکاتبه با فرمانداران، مدیران دستگاه‌های اجرایی و شهرداران، جهت تقویت سیل‌بندها، هوشیاری مردم و  عدم ساخت و ساز کنار رودخانه‌ها می‌تواند در این زمینه کمک کند.

فیوضی با بیان این‌که ریاست شورای پدافند غیرعامل با استاندار است و ۱۲ کارگروه نیز با دستگاه‌های زیرمجموعه ایفای نقش می‌کنند، افزود: پدافند غیرعامل در واقع نگاهی برای ایمن‌سازی مراکز و دستگاه‌هایی است که دارای زیرساخت هستند، زیرا هدف اصلی دشمن برای ضربه‌زدن به سیستم‌های اقتصادی کشور به شرکت‌ها و دستگاه‌های دارای زیرساخت است که از جمله می‌توان به شرکت نفت، مخابرات، بنادر، کشتیرانی و توانیر اشاره کرد. خوشبختانه قانون هم وزارتخانه را برای انجام اقدامات پدافندی مکلف کرده است.

وی با اشاره به برنامه‌های هفته پدافند غیرعامل در استان خوزستان، گفت: نزدیک به ۵۸ برنامه برای استان خوزستان به مناسبت این هفته در دستور کار است که شامل ۱۷ مانور توسط دستگاه‌های اجرایی است. همچنین برگزاری هشت کارگاه آموزشی، چهار ویدئو کنفرانس و برگزاری مسابقات ورزشی و ... از دیگر برنامه‌های مدنظر هستند. مهم‌ترین مانورهایی که در این هفته انجام خواهد شد، مانور دریایی در آبگاه خورموسی است که مجری آن بندر امام است. مانور قطع برق با مدیریت شرکت توزیع برق استان، مانور واکسیناسیون دام‌های سبک و سنگین با مدیریت دام‌پزشکی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی پدافند غیرعامل برای کارکنان شرکت گاز با هدف آشنایی با مفاهیم و اصول پدافند غیرعامل و راه‌های مقابله با حوادث احتمالی در زیرساخت‌های گاز از دیگر برنامه‌های مهم هفته پدافند غیرعامل در استان هستند. همچنین ویدئو کنفرانس نشست مشترک استانداران با وزیر کشور با حضور سرلشکر باقری رییس ستادکل نیروهای مسلح کشور و نشست مشترک معاون عمرانی وزیر کشور با معاونین اداره‌کل استانداری‌ها، مدیران کل پدافند و شهرداری‌ها از دیگر برنامه‌های مهم به شمار می‌روند.

مدیرکل پدافند غیرعامل استانداری خوزستان عنوان کرد: یکی از موضوعات مهم در انجام برنامه‌های ما در هفته پدافند غیرعامل، تجلیل از کادر درمان و مدافعان سلامت در بیمارستان‌های اهواز است که مجری آن اداره‌کل صنعت، معدن و تجارت استان است. همچنین برگزاری مانور توزیع ماسک در سطح بازار با همکاری همین اداره‌کل انجام خواهد شد. مانور امداد و نجات توسط هلال احمر، مانور دورمیزی با هدف ایجاد آمادگی برای اجرای مانور شرایط اضطراری در فرودگاه‌های بندر ماهشهر توسط فرودگاه ماهشهر و مانور دورمیزی با موضوع تهدیدات سایبری توسط منطقه ویژه اقتصادی پتروشیمی نیز برگزار خواهند شد. همچنین همایش افتتاح اولین دیسپاچینگ بومی آب و فاضلاب استان با رعایت الزامات پدافند غیرعامل و با مشارکت بخش خصوصی و با محوریت آبفای خوزستان در دستور کار است. ضمن این‌که انجام تبلیغات محیطی در دستور کار دستگاه‌های اجرایی برای این هفته است. همچنین امسال برنامه‌های هفته پدافند عمدتا به دلیل شیوع کرونا از طریق فضای مجازی انجام خواهند شد اما اگر قرار باشد برنامه‌ای در قالب رزمایش و دوره آموزشی هم به انجام برسد، حتما بر مبنای رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی خواهد بود.

وی با اشاره به پروژه‌های پدافند غیرعامل در استان، گفت: طرح انتقال آب الغدیر که به نوعی نگاه پدافند غیرعامل در آن دیده شده است و بحث احداث جاده ساحلی از سمت کوروش به باوی از پروژه‌های پدافند غیرعامل محسوب می‌شوند. همچنین پیگیری جهت وارد مدار شدن مخزن ۵۰ هزار مترمکعبی آب شرب به تصفیه‌خانه شماره ۲ اهواز از طرح‌های در دستور کار بوده که قرار است در آینده انجام شود.

فیوضی خاطر نشان کرد: علی‌رغم این‌که حدود ۱۸ سال از عمر پدافند غیرعامل می‌گذرد و با وجود تاکیدات مقام معظم رهبری، به نظر می‌آید برخی دستگاه‌های اجرایی استان آن‌طور که باید و شاید کمتر به پدافند غیرعامل توجه می‌کنند. وقتی مقام معظم رهبری تاکید می‌کند که پدافند غیرعامل برای همیشه یک اصل است، به این معنا است که مسئولان باید آن را به صورت جدی در دستور کار خود قرار دهند. ضمن این‌که قانون‌گذار برای هر دستگاه اجرایی، مسئول مربوطه در این زمینه را مشخص کرده است که باید پاسخگوی موضوعات پدافند غیرعامل باشد. همچنین صدا و سیما در این موضوع می‌تواند ایفای نقش کند. سعی شده است آحاد مردم، مسئولان و پرسنل ادارات دستگاه‌های اجرایی که شامل مدیران می‌شوند را با اصول پدافند غیرعامل آشنا کنیم، البته این کار طی سال‌های گذشته نیز از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی، کارگاه‌ها و مانورها انجام شده است اما احساس می‌شود فرهنگ عمومی جامعه هنوز با پدافند غیرعامل چندان آشنایی ندارند و باید تلاش بیشتری صورت بگیرد تا مردم با اصول و موضوعات پدافند غیرعامل آشنا شوند.

وی بیان کرد: اگر پدافند غیرعامل در سازمان‌ها و تمام دستگاه‌های اجرایی انجام شود، آسیب‌پذیری و خسارت‌ها به حداقل می‌رسد زیرا قرار است با پدافند غیرعامل اقداماتی را انجام دهیم که خسارت‌های احتمالی به حداقل برسند. در چند سال گذشته از طریق سازمان پدافند غیرعامل از ما طرحی تحت عنوان "طرح جامع مطالعاتی پدافند غیرعامل استان‌ها" خواسته شد که فاز اول آن چهار سال پیش شروع و به اتمام رسید. فاز دوم آن نیز که در واقع تدوین راهکارهای مقابله با تهدیدات احتمالی است در دستور کار قرار گرفت و خوشبختانه این فاز طرح هم به اتمام رسید و از طریق وزارت کشور تایید شده و قرار است در دستور کار قرار گیرد. این طرح به عنوان نقشه راه می تواند به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ شود.

مدیرکل پدافند غیرعامل استانداری خوزستان گفت: خوب است که کارهای کلیه مقامات دستگاه‌های اجرایی تنها به هفته پدافند غیرعامل ختم نشود و انتظار داریم در طول سال به موضوع پدافند غیرعامل توجه ویژه داشته باشند. متاسفانه برای پدافند غیرعامل در کشور اعتبار مشخصی دیده نشده است، در صورتی که داشتن اعتبارات مشخص برای اجرای پروژه‌های پدافند در سطح استان از سوی دستگاه‌های اجرایی می‌تواند مهم باشد. پدافند غیرعامل دستگاه‌ها را مکلف کرده است که برای دستگاه‌های خود طرح‌های پدافند غیرعامل را اجرا کنند اما چون اعتبار مشخصی برای آن وجود ندارد، کمی مخیر شده‌اند و ای کاش مکلف می‌شدند.

وی با اشاره به انفجارهای اخیر در لوله‌های گاز، خاطر نشان کرد: در شش ماه گذشته بیش از ۱۰ انفجار در خانه‌های اهواز داشتیم که آخرین آن مربوط به انفجار خانه‌ای در کوی ملت است که می‌طلبد اداره‌کل گاز استان مناطق آسیب‌پذیر را شناسایی کند و لوله‌های فرسوده را خارج کند که همین پدافند غیرعامل می‌شود. پدافند غیرعامل در واقع اقداماتی انجام می‌دهد که اگر حادثه‌ای رخ داد، آسیب‌پذیری آن به حداقل برسد. به هر حال مسئولان باید برای موضوعات در پدافند غیرعامل پاسخگو باشند. پدافند غیرعامل بخشی از حقوق شهروندی است که شهروند نیز باید پاسخگوی مطالبات خود باشد.

فیوضی در ادامه نیز با اشاره به کارگروه آرامش‌بخشی توسط صدا و سیما که مربوط به پدافند غیرعامل است، افزود: خوشبختانه مدیرکل آموزش و پرورش نیز یکی از رؤسای کارگروه اجتماعی و آموزشی است که برای دانش‌آموزان در فضای مجازی موضوعات پدافند غیرعامل را توضیح می‌دهد که همین منجر به آشنایی دانش‌آموزان با موضوع پدافند غیرعامل و موضوعات اجتماعی همچون "مومو" می‌شود. البته موضوع مومو به صورت مستقیم به پدافند غیرعامل برنمی‌گردد زیرا بحث مسائل امنیتی است که پلیس فتا نیز به آن ورود کرده است اما وقتی که در آموزش و پرورش، مربی ما توجیه می‌شود که در بحث پدافند غیرعامل چه موضوعاتی را به دانش‌آموزان بگوید، می‌تواند به موضوعاتی جهت توضیح درمورد "مومو" ورود کند.

وی با بیان این‌که اکنون جنگ، جنگِ رسانه‌ها است، گفت: می‌توانم ادعا کنم که فضای مجازی مثل یک تیغ دولبه است که می‌تواند هم خوب و هم بد باشد و در واقع بستگی به استفاده کننده دارد. اعتقاد دارم اکنون جنگ، جنگِ رسانه و اراده‌ها است و هر کسی در فضای مجازی از ماهواره‌ها و شبکه‌های اجتماعی به خوبی استفاده کند، می‌تواند نظر خود را بر افکار جامعه غالب کند. در فضای مجازی، بحث القا اهمیت دارد زیرا  فضای مجازی می‌تواند سیاه را سفید و سفید را سیاه جلوه کند.

مدیرکل پدافند غیرعامل استانداری خوزستان همچنین خاطرنشان کرد: یکی از کارگروه‌های سازمان پدافند غیرعامل در استان، کارگروه فناوری و تبادل اطلاعات است که با تهدیدات سایبری مقابله می‌کند. یکی از دستگاه‌هایی که با تهدیدات سایبری مقابله می‌کند، سازمان مدیریت مرکز افتا است که به صورت مستقیم با تهدیدات و حملات سایبری مقابله می‌کند. هم استانداری و هم سازمان افتا آن دسته از دستگاه‌هایی که احتمال دارد از لحاظ آسیب‌پذیری از طریق حمله سایبری، به تعبیری روزنه رسوخ داشته باشد را شناسایی و با آن مقابله می‌کند. هفته گذشته نیز یک حمله سایبری در کشور در بنادر و دریانوردی کشور صورت گرفت که در خوزستان نیز اداره‌کل بنادر استان دچار این حمله شد که خیلی از سیستم‌های‌شان مختل شد که این همان جنگ غیرمسلحانه است. پس به‌روزرسانی و بالابردن ضریب ایمنی دستگاه‌های زیرساخت مثل زیرساخت‌های مخابراتی، توانیر، آب و برق و گاز از الزامات دستگاه‌های مربوطه است که مکلف به شناسایی آسیب‌های احتمالی زیرساخت‌های‌شان و اقدام جهت بالا بردن ضریب ایمنی‌شان هستند. به هر حال یکی از آسیب‌پذیری‌های ما در حوزه سایبری است که دستگاه‌هایی که دارای زیرساخت‌های اطلاعات و فناوری هستند باید دستگاه‌های خود را به‌روز کنند.