شوشان - امید زمانی:
باز هم اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، شعر گفت. بسیاری از ایرانی ها بهت زده در فضای مجزی علیه او موضع گرفته اند. برخی اما در بهت مانده و زبان شان بند آمده است. من اما متعجبم نه از اردوغان، که از خودی ها. دلیل بهت برخی ها، از سیاستمدار گرفته تا مردم کوچه و بازار، را از این یاوه گویی اردوغان نمی فهمم. اصولا چرا نباید همچین موضع گیری را انتظار داشته باشیم؟
یکی از دلایل این حرکت اردوغان رفتار من و شماست.
این حرکت رئیس جمهور ترکیه غیرقابل پیش بینی نبوده، چنانچه تکرار همین حرکت از سوی روسای دیگر دول هم قابل تصور است.
واضح تر بگویم، در روابط بین الملل و سیاست خارجی اصل اساسی منافع ملی است. مفهوم منافع ملی برای ما ایرانی ها به نسبت دیگر ملل از درجه اهمیت کمتری برخودار است. ما ایرانی ها به طور عام و سیاستمداران ما بطور خاص در عرصه بین الملل کمترین اهمیت را برای منافع ملی قائل هستیم.
اغلب در مباحث مختلف منافع فردی، حزبی و جناحی را بر منافع ملی ارجح می دانیم. ساده تر بگویم، همه خود را متخصص مسائل سیاسی بویژه سیاست خارجی می دانیم. هر کدام از ما تا کنون در خصوص برجام در محافل خصوصی و دوستانه و شاید رسمی اظهار نظر کرده و بدون کمترین تخصصی در این باره تحلیل ارائه کرده ایم.
در این موضع گیری ها هم اولویت را نه به مفاهیم و مولفه های تخصصی بلکه به نظرات و جبهه گیری های هم جناحی ها داده ایم. ساده انگارانه است اگر گمان کنیم این نوع نگرش در خارج از مرزها رصد نمی شود.
همه که مثل ما درگیر مسائل درون گروهی و جناحی نیستند. انصافا تا کنون چند فرد غیر متخصص (از دوست و رفیق گرفته تا راننده تاکسی و ائمه جمعه و جماعات) را دیده اید که مباحث مربوط به سیاست خارجی و روابط بین الملل موضعگیری کرده و اظهار فضل کرده اند. این موضعگیری های غیر تخصصی نشانه عدم همبستگی داخلی در مواجه با مسائل بین المللی است.
همبستگی داخلی در مذاکرات و روابط بین الملل از اهمیت بسزایی برخوردار است. چنانچه طرف مقابل هنگام مذاکره می داند که با نماینده ای به گفت و گو نشسته که یک ملت را پشت سر خود دارد. در کشور ما اما عالی ترین مقام دستگاه دیپلماسی را در مجلس خائن و از تریبون های غیر رسمی وطن فروش خطاب می کنند.
همین اقدامات است که امثال اردوغان را متوهم ساخته و گستاخ می کند. اردوغان سیاستمداری خام و ناپخته نیست، بدون تحلیل و بررسی هم سخنی به زبان جاری نمی کند. کارشناسان و نخبگان روابط بین الملل آن کشور متوجه چند صدایی ما در حوزه سیاست خارجی شده اند که چنین مستانه رجز می خوانند.
علاوه بر این تعلل و استیصال دستگاه دیپلماسی ما را هم رصد کرده اند. در مناقشه میان آذربایجان و ارمنستان دستگاه دیپلماسی ما که از درون جامعه و از سوی رقبای سیاسی داخلی مدام تضعیف و تخریب می شد به شدت کوتاهی کرده و منفعلانه عمل کرد. همین امر باعث شد تا ترکیه میدان را تهی از رقیب ببیند و پا را از گلیم اش فراتر نهد.
در این بین برخی دیگر از همسایگان طمع کار هم منتظر واکنش دستگاه سیاست خارجی هستند تا حساب کار دست شان بیاید. گزافه گویی اردوغان فرصت مناسبی است تا جامعه ایرانی در برخی رفتارها تجدید نظر کند، حوزه سیاست خارجی را از سیاست داخی تفکیک کند و در موضعگیری ها جناح بندی ها را کنار بگذارد. شاید در ادامه راه به تخصص گرایی و شایسته سالاری هم برسیم.