میراث فرهنگی در جنگ تحمیلی

داود سالمی : حماسه هشت سال دفاع مقدس به عنوان گنجینه ای ارزشمند فرهنگی برای تمامی نسل ها و جوامع بشری ماندگار می باشد لذا پرداختن به زوایای مختلف جنگ تحمیلی خصوصا لایه های پنهان آن می تواند دریچه ی تازه ای برای ارائه به جامعه و نسل جوان باز کند.
هرگاه لایه پنهان جدیدی از جنگ تحمیلی  آشکار می شود بدلیل جذابیت و تازگی آن می تواند بستر فرهنگی تازه ای را در جامعه محیا کند لذا نیاز پرداختن به موضوع دفاع مقدس بصورت فراگیر و همه جانبه با درنظرگرفتن موضوعات مختلف جنگ از طریق کنکاش ،تحقیق و پژوهش میتوان روز به روز  زوایای دیگری از دفاع مقدس را برهمگان آشکار نمود.
میراث فرهنگی در جنگ تحمیلی
یکی از مهمترین لایه های پنهان جنگ "میراث فرهنگی در جنگ تحمیلی" می باشد که این موضوع کمتر مورد توجه همگان قرار گرفته است در این تحقیق ما بصورت مجمل به این امر مهم و اساسی می پردازیم .
در جریان جنگ تحمیلی ، رژیم عراق به ویرانی کشاندن ده ها شهر و هزاران روستا با خصومت آشکار نسبت به همه مواریث فرهنگی بشری ،میراث کهن هزارساله و منحصر به فرد ایران را مورد هجوم وحشیانه حملات خود قرار داد .
برخی از این آثاری که مورد هجوم گرفتند در فهرست میراث فرهنگی جهانی به ثبت رسیده است که از آن جمله میتوان زیگورات چغازنبیل ومیدان امام اصفهان نام برد که این آثار به لحاظ ارزش ها و ویژگی های هنری تاریخی بی همتا و منحصر به فرد می باشند .
خسارات و صدمات فراوانی که به آثار میراث فرهنگی ،بناهای تاریخی ومحوطه های باستانی ما وارد شده است بعنوان مهمترین جنایت تاریخی ،فرهنگی در قالب لایه پنهان جنگ قابل طرح است .
در ذیل گوشه ای از این فجایع تاریخی در دوران جنگ تحمیلی که بر ابنیه تاریخی کشورمان آمد را مختصرا ارائه میدهیم
تخریب بافت ها و هسته تاریخی شهرهای ایران از جمله هسته تاریخی شهر شوشتر ،دزفول ، خرمشهر ، بهبهان و دیگر شهرهای مرزی ایران آنچنان مورد هجوم و یورش قرار گرفت که موجب ویرانی و دگرگونی چهره شهرهای تاریخی سنتی شده است که این از اقدامات ضدفرهنگی رژیم عراق در طول دوران 8 سال جنگ تحمیلی می باشد .
موزه آبادان
بیشترین آمار حملات موشکی هوایی و توپخانه دشمن به شهر آبادان می باشد بطوری که در برخی مناطق تنها تلی از خاک به جا مانده است . موزه آبادان یکی از موزه های کهن ایران است و ساختمان این موزه با الهام از معماری سنتی ایران شکل گرفته است.
قسمت عمده ای از بنای این موزه با شروع جنگ تحمیلی و حملات موشکی دشمن ویران شد.
 
مسجد جامع خرمشهر
مسجد جامع خرمشهر (شماره ثبت30000) نماد پیروزی و مقاومت دفاع مقدس رزمندگان اسلام در 8سال جنگ تحمیلی می باشد و محلی برای سازماندهی و اعزام نیروها بوده است که در جریان جنگ تحمیلی بنای این مسجد گلدسته ها و مناره آن بشدت آسیب دیده است.
 
شهر هویزه
 شهر هویزه از دوره صفویه از وسعت زیادی برخوردار بود بازارها ،مساجد ،مدارس و عمارات زیبا در آن شهر وجود داشت که آثار و بقایای آن بصورت حصارهای چهارگانه و کاخ تا قبل از حملات رژیم عراق باقی بود .
آثار زیادی از مساجد نظیر مسجد جامع و بقاع مقدسه چون بقعه ابراهیم خلیل با گنبدی مخروطی شکل و مقرنس کاری زیبا باقی بود که در اثر جنگ بکلی نابود شد
بافت قدیمی این شهر تاریخی بر اثر جنگ تحمیلی طی حملات توپخانه و هوایی بصورت ویرانه ای در آمده است.

 
بافت قدیم دزفول
دزفول که نمونه ای ارزشمند از شهرهای دوره اسلامی ایران است متاسفانه در جریان جنگ تحمیلی به دفعات مورد اصابت موشک های عراق قرار گرفت و بیش از نیمی از بافت حفاظت شده مرکز تاریخی شهر که نمونه منحصر به فرد و ارزشمند تاریخ معماری شهرسازی دوره اسلامی ایران است بشدت آسیب دیده است و مراکز تاریخی دچار دگرگونی و گسیختگی شده بودند .
 
مسجد جامع دزفول
مسجد جامع دزفول (به شماره ثبت 287) بخش های شمالی و شمال شرقی آن و بافت تاریخی مجاور،  بر اثر حملات موشکی عراق ویران گردیده است .
 
شوشتر
شهر شوشتر در عصر اسلامی به دارالمؤمنین مشهور است و بعلت موقعیت ممتاز جغرافیایی و سازه های آبی شوشتر بعنوان اثر ثبت شده در فهرست آثار جهانی و بسیاری از آثار تاریخی دیگر از اهمیت وجایگاه خاصی برخوردار است .
متاسفانه این شهر به دفعات مکرر مورد هجوم حملات هوایی دشمن قرار گرفت که بر اثر آن ابنیه بسیاری از شوشتر متحمل خسارات شدیدی شده است.
مسجد جامع شوشتر
مسجد جامع شوشتر (شماره ثبت 286) بر اثر اصابت بمب به مناطق مسکونی حول مسجد و داخل محدوده بافت قدیمی شهر ،موج انفجار نیز به قسمتی از دیوار شرقی مسجد ضایعاتی رسانیده است .
قلعه سلاسل شوشتر (شماره ثبت 311117) و بقعه امام زاده عبدالله ( شماره ثبت 364) در جنگ تحمیلی از جمله آثار تخریب شده شهر شوشتر می باشند.
 
شوش
کهن دیار شوش نامی مشهور در جهان باستان بوده و و سابقه تاریخی و آبادانی شوش به قرون سوم و چهارم هجری می رسد.
محوطه باستانی و موزه شوش که دربرگیرنده بخش بزرگی از آثار و اشیاء باستانی می باشد درطول جنگ تحمیلی درزیر آتش توپخانه و حملات مکرر هوایی رژیم عراق متحمل زیان های سنگینی شده است
 
 
بقعه دانیال نبی
بقعه دانیال نبی در شوش یکی از مهمترین آثار تاریخی می باشد که بمباران های عراق به این بقعه خصوصا محوطه داخلی آن آسیب بسیاری رسانده است.
 
قلعه شوش
قلعه شوش بعنوان قرارگاه باستان شناسی یاد می شود در دوران جنگ تحمیلی صدمات بسیاری بر دیواره آن وارد شده  است . موزه شوش و آثار ارزنده ای که از تمدن های دوران های مختلف تاریخی شوش و ایلام نگهداری می شود در اثر موج انفجار به برخی اشیاء صدمات زیادی رسیده است .   

هفت تپه
هفت تپه بعنوان یکی از میراث های فرهنگی بشری بعلت تهاجمات مکرر هوایی عراق به تأسیسات صنعتی طرح نیشکر و براثر پرتاب راکت و حفر سنگر و ایجاد مواضع دفاعی بر سطح آن متحمل آسیب های فراوانی شده است.
 ایوان کرخه
ایوان کرخه (شماره ثبت 47) به فاصله حدود 22 کیلومتری شمال غربی شوش قرار دارد که بنظر بسیاری باستان شناسان فرم معماری آن الهام بخش و الگوی بسیاری از بناهای ایران  می باشد آخرین بقایای این اثر تاریخی بخشی از رواق های کوشک سه ایوانی بوده است که در ضلع شرقی ویرانه های شهر به ارتفاع 10 متر برپا بوده که متاسفانه بر  اثر حملات وحشیانه عراق به این میراث فرهنگی باارزش به تلی از خاک مبدل شد.