مشکل میلیون‌ها دانشجو و فارغ‌التحصیل رشته مترجمی زبان انگلیسی

دکتر عباس امام در یادداشت حاضر که آن را در اختیار ایسنا گذاشته، به وضعیت تحصیل و بازار کار دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته مترجمی زبان انگلیسی پرداخته است.

وی می‌نویسد:

«گسترش بی‌رویه و شتابناک رشته «کارشناسی مترجمی زبان انگلیسی» از حدود ۳۵ سال گذشته در دانشگاه‌های دولتی، آزاد، پیام نور و غیرانتفاعی‌ها باعث شده تاکنون چند میلیون فارغ‌التحصیل این رشته ـ مقطع در این بازه زمانی طولانی طعم تلخ بیکاری و سرخوردگی را چشیده و هیچ مرجع قانونی نیز پاسخگوی هرز رفتن نیروی جوانی این فارغ‌التحصیلان، هزینه‌های تحصیلی گزاف تحمیل شده بر خانواده‌هایشان و نیز هزینه‌های تحمیلی وارد بر آموزش عالی کشور نباشد. در شرایطی که در این ۳۵ سال، بزرگترین و مهمترین عامل اشتغال‌زایی این رشته یعنی گردشگری، تحت تاثیر تصمیمات سیاسی حاکمیتی، تقریبا به نازل‌ترین حد رسیده و در همبستگی با همان تصمیمات سیاسی از حضور دفاتر تجاری شرکت‌های انگلیسی زبان اروپایی، آمریکایی، آسیایی، استرالیایی، آفریقایی، حتی خاورمیانه‌ای و نیز شعب بانک‌های خارجی در ایران اثری دیده نمی‌شود، رقمی دردناک (شاید تنها در حد یک تا ۲ درصد) از فارغ‌التحصیلان این رشته در مشاغل مرتبط با تحصیلات دانشگاهی خود مشغول به کار هستند. گروه اندکی از فارغ‌التحصیلان این رشته نیز به ناچار درگیر آموزش زبان انگلیسی در آموزش و پرورش و یا زبانکده‌های خصوصی‌اند که این نوع مشاغل هیچ ارتباط منطقی با مهارت‌های اصلی آموخته شده دانش‌آموختگان رشته مترجمی زبان انگلیسی ندارد.

از سوی دیگر، در همین دوره زمانی بس طولانی ۳۵ ساله، دانشجویان رشته مترجمی زبان انگلیسی مجبور هستند تا برخلاف تمامی اصول علمی برنامه‌ریزی آموزشی ۲۲ واحد عمومی (بی‌ربط با مترجمی زبان انگلیسی) شش واحد مرتبط با آموزش زبان انگلیسی (بی‌ربط با مترجمی زبان انگلیسی) و گاه ۱۰ واحد زبان فرانسه (بی‌ربط با مترجمی زیان انگلیسی) بگذرانند؛ واحدهایی که هیچ گونه نقشی در موفقیت یک مترجم کتبی زبان انگلیسی (translator)، یک مترجم شفاهی زبان انگلیسی (interpreter) و یا یک مترجم زبان انگلیسی دست‌اندرکار ترجمه شنیداری ـ دیداری انگلیسی (AVT translator) ندارند. آنچه در سرفصل جدید (ابلاغی سال ۱۳۹۶) نیز رخ داده ضربه دیگری است بر دروس پایه ضروری مرتبط با افزایش «توانش» (competence) و «کنش» (performance) دانش‌آموختگان رشته مترجمی زبان انگلیسی؛ حذف ۱۲ واحد از ۲۴ واحد قبلی «گفت‌وشنود انگلیسی»، «خواندن متون انگلیسی»، «دستور زبان انگلیسی»! به این ترتیب، پیداست که شوربختانه تقریبا ۵۰ واحد از ۱۳۶ واحد درسی این رشته، کل سرفصل‌ها را از «کارآیی آموزشی» (educational efficacy) انداخته و دچار اختلال بنیان‌کن کرده است.

اکنون با توصیف کلیات جانگزای بالا که بنده با حدود ۳۰ سال سابقه تدریس دروس رشته مترجمی زبان انگلیسی، ترجمه ده‌ها مقاله از انگلیسی به فارسی، تالیف چندین کتاب دانشگاهی مرتبط با آموزش مترجمی کتبی و شفاهی به آن دست یافته‌ام، بعد از هشدارهای ۱۰ سال پیش خود در همین زمینه در مطلبی تحقیقی و مستند با عنوان «ادامه سیاست یک بام و دو هوا کار درستی نیست» (خبرگزاری ایسنا، ۲۷/۷/۱۳۹۰؛ فصلنامه مترجم، ۱۳۹۰، شماره‌های ۵۲-۵۳، صص. ۲۱۳-۲۱۴)، به ناچار بار دیگر با یادآوری این ستم آشکار بر فارغ‌التحصیلان رشته مترجمی زبان انگلیسی و نیز دانشجویان فعلی این رشته، از همگان و به ویژه مدرسان گرامی این رشته در سراسر کشور تقاضا دارم به داد این همه نیروی فارغ‌التحصیل بیکار این رشته که معطل تصمیمات سیاسی کلان کشور شده‌اند، برسند. تردیدی نیست که حل زیربنایی این مشکل جانسوز از حیطه اختیارات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خارج است و نهادهای «عتف» (علوم، تحقیقات و فناوری) در برابر مصوبات الزامی شورای‌عالی انقلاب فرهنگی مسلوب الاراده و مسلوب الاختیار!

از سوی دیگر، بر همگان کاملا آشکار است که در صورت رفع موانع سیاسی ـ فرهنگی ورود گردشگران به کشور و نیز راه‌اندازی دفاتر شرکت‌ها و بانک‌های خارجی در سراسر ایران هیچ گونه مشکلی برای اشتغال فارغ‌التحصیلان رشته مترجمی زبان انگلیسی وجود نخواهد داشت. فراموش نکنیم کشورهای بسیاری در جهان و از جمله جهان اسلام اصولا با درآمدهای گردشگری در شکل‌های بسیار گوناگون آن اداره می‌شوند؛ از جمله ترکیه، مصر، مالزی، لبنان، تونس، اندونزی، سنگاپور، قطر، هند، چین و غیره و این واقعیت را باید پذیرفت که جان رشته مترجمی عمدتا در گرو خدمات‌رسانی به این حوزه‌ها است.

از این رو، وظیفه و حق همه ما مدرسان رشته مترجمی زبان انگلیسی و نیز دانشجویان این رشته است تا از مسوولان ارشد نظام جمهوری اسلامی بخواهیم نسبت به حذف ۵۰ واحد درسی بی‌ارتباط با تقویت دانش و توانش ضروری برای موفقیت در شغل مترجمی کتبی، مترجمی شفاهی و مترجمی شنیداری ـ دیداری اقدام عاجلانه کنند و واحدهای نامرتبط را با واحدهای مرتبط مستقیم با الزامات منطقی ـ آموزشی این رشته جایگزین سازند تا زمینه خدمت مولد فارغ‌التحصیلان این رشته به کشور فراهم شود. همچنین از گروه‌های آموزشی مجری دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری مترجمی زبان انگلیسی در کشور نیز انتظار می‌رود تا فقط خود را درگیر پایان‌نامه‌ها و چاپ مقالات نکرده و با درک وظیفه اخلاقی، آموزشی و تاریخی خویش به این خیل عظیم سرخوردگان از تحصیل در رشته مترجمی زبان انگلیسی یاری رسانند.

آیا از پس این همه سال گوش شنوایی پیدا خواهد شد؟ امیدواریم که بشود. اما تا آن زمان ضروری است فارغ‌التحصیلان و دانشجویان فعلی رشته مترجمی زبان انگلیسی در قالب کارزارهایی تبلیغاتی این خواسته‌های حرفه‌ای به‌حق خود را به شکلی مدنی و متمدنانه ولی صریح و جدی پیگیری کنند چراکه گفته‌اند «حق، ستاندنی است». ان الله لا یغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم (قرآن مجید). از تو حرکت، از خدا برکت!»