درس آموزی شبه نخبگان سیاسی، زیر سایه نیکولو ماکیاولی

«امروز وقتی هنگام تخلیه آب اطراف ریه، سوزن 5 سانتی را بدون بی حسی از پشت قفسه به بدنم فرو می کردند و دچار کمپلکس درد و تنگی نفس،...میشدم، فکر کردم از چه کسی باید حلالیت بطلبم، جز جواد ظریف که در اوج خدماتش برای توسعه ایران، ناجوانمردانه به او زخم زدم و بارش کردم، امیدوارم حلالم کند. »  

سطور فوق نقل عینی توئیت عبدالرضا داوری سرمقاله نویس سابق روزنامه کیهان و  قائم مقام اسبق خبرگزاری ایرناخطاب به محمد جواد ظریف است، 

به بیان دیگر توئیت وی بر اقدامات مخرب و هدفمند حزبی وی در دوره وزارت ظریف صحه می گذارد. این امر مبین اعتقاد حزبی به بی اخلاقی و نهادینه شدن مسلک ماکیاولی در احزاب نشانه دار است که منجر به چنگ زدن به هر وسیله ای برای رسیدن به هدف می گردد. 

بی  شک کارآمد شدن نظام سیاسی به اخلاق وابسته است. این اخلاق، هم باید در وجود افراد و هم در سطح  نهادها و نخبگان سیاسی وجود داشته باشد.جامعه ایران مانند هر جامعه بزرگ دیگری تلفیقی از نیروهای اجتماعی گوناگون است که زیستن و تداوم حیات آن ها در یک جامعه مشروط به حفظ کمینه ای از فضای اشتراک است؛ از این رو، تصویری که نیروهای اصلی اجتماعی جامعه از رقبای خود به جامعه هدف عرضه می کنند، دارای اهمیت فراوان و تعیین کنده است، زیرا تصویرسازی و ارائه این تصور از دیگری، نمایانگر چشم اندازها و چالش های تفاهم در کشور می باشد.در جامعه سیاسی پس از انقلاب بعد از منازعات ابتدای دهه شصت و پالایش انقلابی صورت گرفته به تدریج دو جناح سیاسی شکل گرفتند که هر یک بخش قابل توجهی از نیرو های اجتماعی کشور را نمایندگی می کنند دو جناحی که که امروزه جبهه اصلاحات و اصول گرایان خوانده می شوند ، برحی از عمده ترین دوگانگی های اجتماعی و فرهنگی کشور را بازتاب می نمایند انگاره ای که این دو جناح نسبت به هم تصور می کنند دارای اهمیت بسیار زیادی است زمانی که یک جناح، گروه مقابل را به مثابه یک دشمن بالقوه تصویر نماید امکان خشونت اجتماعی افزایش خواهد یافت، عکس این فرضیه نیز صادق است.

بی شک جامعه پیچیده و چند لایه امروز همزمان هم نیازمند رقابت است و هم توافق، بقاء هر نحله فکری در جریان های سیاسی / اجتماعی جهان امروز مستلزم عرضه گفتمان خود و نقد همراه با ارائه طرح اصلاح از جریان های رقیب است. پویایی اجتماعی بدون چنین رقابتی ممکن نیست و جامعه بدون آن در سکون و فترت مرگباری فرو خواهد افتاد حال اگر این رقابت گفتمانی میان نیروهای سیاسی تبدیل به هیولاسازی از دیگری شود ، با تشبیه دیگری به دشمن، بنیان همزیستی در درون جامعه را به مخاطره خواهد افتاد. 

اگر با این دیدگاه به نحوه تعریف بلوک های عمده سیاسی کشور از یکدیگر نگاهی تاریخی بیندازیم، می توان روندی نگران کننده را تشخیص داد، تمیز دادن رقابت های سیاسی با دشمنی آشکار و عدم تحمل دیگری را به وضوح میتوان بازشناخت.

 از آوان انقلاب هر چه به سمت زمان حال نزدیک تر شده ایم تصویری که دو جناح سیاسی بر اساس شاخصه ها و باورهای درون گروهی، از هم ترسیم و به سمپات ها و جامعه ارائه می نمایند، منفی تر ، منفور تر، و غیر قابل تحمل تر شده است. 

شرایط و چگونگی تعامل نیروهای سیاسی رقیب در جامعه و چگونگی کنترل سطح منازعات تاثیر بی بدیلی در سرنوشت یک جامعه دارد. بر همگان روشن است اکنون که پیچیدیگی جوامع جدید امکان برتری کامل یک نیروی سیاسی و حذف  سایر جریان ها در دراز مدت را نمی دهد، تعامل مهم ترین مولفه و حیاتی ترین موضوع می باشد.

همچنان که وحدت و یکپارچگى ملت و مسئولین باعث پیروزى ‏مُلک است، اختلاف ملت و یا اختلاف مسئولین‏ که قهراً سبب دو دستگى مردم نیز خواهد شد، موجبات شکست کشور و در نتیجه‏ نابودى زیر ساخت های سیاسی و اجتماعی آن را فراهم خواهد ساخت. بنابراین حفظ وتداوم ساختار سیاسی در گرو ریشه یابى منشا اختلافات و تلاش در جهت‏ رفع آن است.دشواری راه در این است  نخبگان هر دو سو روش معاشرت و همزیستی سیاسی را یا نیاموخته اند یا نمی دانند و یا اینکه تظاهر به ندانستن می کنند. زیرا اکثراً حداکثرگرا و تمامیت خواه هستند. 

به بیان عامیانه حاضر به " کنار آمدن" نیستند چون در فرهنگ سیاسی جاری، کنار آمدن را عقب نشینی از موضع و نوعی ضعف و درماندگی تفسیر می کنند و تحمل و تعامل با رقیب‏ را زیر سئوال رفتن هویت سیاسی می دانند. این سویه فکری منجر به دوری از ارزش های دموکراسی و نزدیک شدن به نگاه تمامیت خواهانه خواهد شد.زمانی که اعتماد به یک حزب، گروه و جناح سیاسی افزایش یابد، درصد مشارکت سیاسی افراد و به ویژه نخنگان بیش تر می شود. رضایت از عملکرد احزاب در دوره حاکمیت حزبی، منجر به ایجاد اطمینان خاطر ملی می گردد و احزاب بدون نیاز به تبلیغات پوشالی، گزافه گویی و فریب، میتواند اعتماد محکم شهروندان را به دست آورد.

مادامی که کنشگران سیاسی صداقت داشته باشند و به این شیوه با مردم مواجه شوند، تبلیغات آنها از خدماتی انجام می دهند، بر جایگاه و ارزش آنها در انظار شهروندان افزوده خواهد شد؛ این ویژگی به ویژه در زمان بروز بحران ها ، سبب تداوم حمایت شهروندان از حکومت و جلوگیری از فروپاشی خواهد شد.