اولویت‌های حمل‌ونقل عمومی در شهر اهواز

هدف اين نوشتار کوتاه معرفي الويت هاي حمل‌ونقل عمومي است تا بتوان تا حدودي مشکلات ترافيک شهر اهواز را کاهش داد، در ابتدا لازم است به‌اختصار به دو راهکار اصلي کاهش بار ترافيک شهري يعني مديريت تقاضاي سفر و مديريت عرضه مدهاي حمل‌ونقل اشاره کرد. به‌طورقطع اولين سد و راهکار کاهش تقاضاهای غيرضروري است که در دنياي مدرن با توسعه فن‌آوری‌های نوين می‌توان بسياري از سفرها را کاهش داد، به‌طور مثال ارائه کامل خدمات اداري به شهروندان که می‌توان حجم بالايي از سفرها را کاهش داد که مثلاً شهرداري اهواز بهتر است از خدمات خود در اين زمينه شروع کند زيرا بخش زيادي از سفرهاي روزانه شهري همين مراجعات به ادارات شهرداري، دارايي و سازمان‌های خدمات رسان برق و آب و ... است که متأسفانه در اين زمينه ايرادهاي اساسي وارد است. البته موضوعات ديگري مانند بررسي دقيق کاربري اراضي، ساماندهي صنوف، ايجاد محدوده‌های ترافيکي، ايجاد پارکینگ‌های مناسب و ... از اين قبيل اقدامات است.
اما درزمینه مديريت عرضه که موضوعي بسيار مهم است می‌توان به تعريف و استفاده از انواع مدهاي حمل‌ونقل اشاره کرد و بنا به‌ضرورت مهم‌ترین مدها آن‌هایی که داراي پرظرفیت‌ترین امکان جابجايي باشند که در شهر اهواز فعلاً اتوبوس است. اما آمارهاي نشان می‌دهند که تعداد اتوبوس‌های فعال فعلي در سطح شهر به‌هیچ‌عنوان تناسبي با ميزان جمعيت ندارند و شايد اين تعداد سرويس فقط جوابگوي یک‌پنجم جمعيت شهر و محله‌های اهواز باشند، لذا اولين گزينه برنامه‌ریزی براي تأمین تعداد متناسب اتوبوس‌های فعال است که با توجه به شرايط فعلي شبکه معابر و امکانات موجود نمی‌تواند بيشتر از چهارصد دستگاه در بالاترين ميزان ظرفيت خود باشد.
اخيراً در خصوص راه‌اندازی خطوط بي آرتي اظهارنظرهایی شده است که براي روشن شدن مطلب بايد مطالبي عنوان شود، ه عنوان مثال اداره مرکزي سيستم حمل‌ونقل آمريکا درزمینهٔ تعريف اين سامانه می‌گوید که نوعي سيستم حمل‌ونقل سريع است که هم واجد کيفيت حمل‌ونقل ريلي بوده و هم از انعطاف‌پذیری اتوبوس برخوردار است. درواقع اين سامانه بايد ترکيبي از تأسیسات، سامانه‌های الکترونيکي کنترل خطوط، اتوبوس‌های واجد شرايط با ظرفيت حمل بالا باشد تا درنتیجه فعاليت آن سرویس‌های متداول اتوبوس‌رانی به سرویس‌های با حمل‌ونقل کيفيت بالا و بازدهي بيشتر و مناسب‌تر براي شهروندان تبديل شود.
حال سؤال اين است که در مدت کوتاه معرفی‌شده تا ايجاد خطوط پرسرعت کدام‌یک از اين زیرساخت‌ها فراهم‌شده است، به‌طور مثل قرار است اين سامانه در کدام خطوط ويژه با لایه‌های جداکننده حرکت کند، کدام ایستگاه‌های متناسب با اين سامانه طراحي و اجرايي می‌شود، کدام اتوبوس‌های پرظرفيت قرار است براي اين خطوط تهيه شود؟ و ده‌ها سؤال ديگر که فعلاً مجال عرضه آن‌ها نيست.
اما در شرايط فعلي چه بايد کرد تا شايد بتوان با افزايش عرضه و بهینه‌سازی سامانه‌های اتوبوس‌رانی فعلي خدمات‌دهی با شهروندان را بالا برد و مطلوبيت ايجاد کرد تا سهم حمل‌ونقل عمومي از جابجایی‌ها بالا رود و خودروهاي کم‌ظرفیت از گردونه سرویس‌دهی خارج شوند و تا حدودي از مشکلات ترافيکي شهر کاست؟ قطعاً اولين قدمت تلاش براي تأمین تعداد اتوبوس‌های فعال و متناسب و باکیفیت براي شهر است که بايد به جد دنبال شود و شايد بهتر باشد از طريق نمايندگان موضوع تأمین اتوبوس حتي اتوبوس‌های کارکرده از خارج کشور پيگيري شود و همچنين مطالعات دقيق درون‌سازمانی براي نحوه نگهداري و سرویس‌دهی مناسب که بسيار مهم و جز موارد زیرساختی است که بايد حل شود.
در مرحله دوم بايد خطوط فعلي و شبکه‌ها موردبازنگری اساسي قرار گيرند که حتي اگر قرار باشد در آينده خطوط تندرو فعال شوند بتوان در جنب معابر اصلي شبکه‌های سرویس‌دهی آنتني به نواحي را اجرايي کرد به‌طور مثال اگر قرار است در بلوار گلستان و پاسداران خطوط تندرو با استانداردهاي لازم طراحي و اجر شوند بايد بتوان نواحي جوار آن‌ها که از عمق جمعيت بالايي سرشار هستند را سرویس‌دهی کرد و کنترل کرد.
درنهایت و به‌اختصار این‌که در شرايط فعلي مقصد تقریباً اکثر خطوط هسته مرکزي شهر است که مساحت بسيار محدودي با معابر کم‌عرض درات لذا بايد براي سرویس‌دهی مطلوب و افزايش سرعت جابجايي درزمینه ايجاد خطوط ويژه يا ايجاد محدوديت ديگر خودروهاي شخص برنامه‌های دقيق تدوين و اجرايي شوند زيرا بدون اولويت دادن به حمل‌ونقل عمومي مانند تمام دنيا نمی‌توان انتظار کارايي مطلوب را داشت.
متأسفانه طي يک دهه گذشته در شهر اهواز سهم جابجايي اتوبوس‌رانی بسيار کاهش داشته که منجر به تغيير رفتار مسافرين هم شده است مثلاً در بعض مناطق مانند بنی‌هاشم، کوي ابوذر، منبع آب، باهنر، گلستان، کوي ملت و... تا هفتاد درصد جابجایی‌های خطوط کاهش داشته که در بعد افزايش بار ترفیع معابر رقم‌های معناداری است.
اميد است مسئولان امر به اين موضوعات اساسي توجه ويژه داشته باشند و نهادي مانند شورا اگر قرار است به رسالت خود عمل کند يا شوراي ترافيک شهرستان و استان که جايگاه قانوني دارند نبايد نسبت به مسائل مديريت ترافيک و جابجايي آن‌هم در مرکز استان بی‌تفاوت باشند زيرا آنچه امروز مشاهده می‌شود بي ناهنجاري ترافيکي و جابجايي است. البته مطالب بسيار و تخصصي است که گفتن بسياري از مسائل از حوصله اين نوشتار خارج است.