تحلیل ریشه مشکلات خوزستان

استان خوزستان، با وجود برخورداری از منابع عظیم طبیعی و انسانی و موقعیت راهبردی و منطقه‌ای، همواره با چالش‌ها و مشکلات متعددی روبرو بوده است. درک عمیق و علمی ریشه‌های مشکلات، گامی اساسی جهت یافتن راه‌حل‌های پایدار و اثربخش برای رفع مشکلات خوزستان خواهد بود.
شاید بتوان خلاصه ریشه مشکلات را در چند بخش تقسیم‌بندی کرد، اولین عامل شامل مواردی همچون سوءمدیریت و عدم برنامه‌ریزی و تمرکز بر استخراج و بهره‌برداری از منابع طبیعی بدون توجه به توسعه پایدار و رفاه مردم، عدم وجود برنامه‌ریزی جامع و بلندمدت برای حل مشکلات اساسی استان، بوروکراسی پیچیده و گاهی ناکارآمد و گاهی فسادزا و ضعف در نظارت و ارزیابی عملکرد دستگاه‌های اجرایی است.
دومین عامل مشکلات زیست‌محیطی است که بیشتر این مشکلات انسان‌ساخت و ناشی و سوء تصمیم‌گیری‌ها و مدیریت‌ها بوده که منجر به تغییرات اکوسیستمی در استان شده است و سبب روز مواردی چون خشکسالی و کم‌آبی، ریزگردها و آلودگی هوا، آلودگی رودخانه‌ها و تالاب‌ها، در بعضی موارد نابودی و تخریب و ضعیف‌سازی تالاب‌ها، تخریب جنگل‌ها و مراتع شده است.
سومین عامل نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی که این عامل هم می‌تواند سبب تأثیرهای ناشی از عملکردهای ضعیف مسئولان ادوار گذشته در تمام قوا باشد که سبب بروز بیکاری و فقر، عدم دسترسی به خدمات رفاهی و آموزشی مناسب و در و گاهی در شأن مرد،  نابرابری‌های جنسیتی و قومی و پدیده اجتماعی حاشیه‌نشینی در استان خوزستان است.
چهارمین عامل تنش‌های سیاسی و امنیتی است که به دلیل مرزی بودن استان و نزدیک بودن به کانون‌های ناامن منطقه مسائل استان با حوادثی همچون جنگ (در دوره 8 سال دفاع مقدس) ، حضور گروه‌های تروریست و معاند که گاهی مشکل ساز بوده اند و ایجاد ناامنی کرده اند و قاچاق کالا و مواد مخدر در این حوزه قرار دارند.
پنجمین عامل فقدان مشارکت مردم و مطالبه‌گری عام خصوصاً در سنوات اخیر است که به دلیل عدم اعتماد مردم به دولت و مسئولان، ضعف در نهادهای مدنی و جامعه مدنی، عدم وجود فرهنگ مطالبه‌گری مناسب و نظام‌مند بروز کرده‌اند.
برای برون‌رفت از مشکلات استان خوزستان که زندگی اکثر مردم را متأثر کرده است راهکارهای پیشنهادی ذیل شاید گره‌گشا باشد که البته باید در کارگروه‌های تخصصی مورد بررسی قرار گیرند، تدوین و اجرای برنامه جامع و بلندمدت برای توسعه پایدار استان که نسخه‌هایی تهیه شده اما باید بازنگری و عملیاتی شوند، توجه به اصل عدالت اجتماعی و رفع نابرابری‌ها که به دلیل چند قومیتی بودن استان نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است، حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی که می‌تواند ارزش‌افزوده بالایی برای استان تولید کند، تقویت زیرساخت‌ها و خدمات رفاهی به‌عنوان یک استان راهبردی، ایجاد فرصت‌های شغلی و رونق اقتصادی با اولویت مردم بومی تا بتوانند تولید ثروت نمایند و منطقه را در مسیر توسعه قرار دهند، افزایش مشارکت مردم در تصمیم‌گیری‌ها و حل مشکلات، ارتقای سطح سواد و فرهنگ عمومی جامعه که باید برای آن برنامه‌ریزی جامع و مطالعات اجتماعی دقیق داشت.
برای حل اساسی مشکلات گفته شده باید تحلیل عمیق‌های دقیق علمی مبتنی بر داده‌های معتبر داشت که توسط کارشناسان خبره در چندین بخش شامل بررسی دقیق و علمی هریک از عوامل ذکر شده، با استفاده از آمار و داده‌های معتبر، ریشه‌یابی و تحلیل علل و عوامل زمینه‌ای هر مشکل، بررسی تجارب سایر کشورها و استان موفق کشور در حل مشکلات مشابه و پیش‌بینی پیامدهای احتمالی هر راهکار تحلیل و برنامه‌های عملیاتی برای آن‌ها تدوین شود که در قالب چشم‌انداز و برنامه کلان باشد و برای اجرایی‌شدن دقیق آن‌ها را در شورای برنامه‌ریزی استان مطرح و پیگیری و اجرایی کرد.
در نهایت حل مشکلات خوزستان نیازمند عزمی ملی و همگانی است. با اتکا به دانش و تخصص نخبگان، همراهی مردم و تعهد مسئولان، می‌توان به آینده‌ای روشن برای این استان پهناور و ثروتمند امید داشت و اگر این عوامل تأثیرگذار در کنار هم و در یک راستا قرار نگیرند به‌راحتی نمی‌توان این مشکلات ریشه‌ای را برطرف کرد. البته این تحلیل صرفاً یک چارچوب کلی است و نیازمند تکمیل و جزئیات بیشتر است مبتنی بر داده‌های قابل‌اعتماد خواهد بود و برای ارائه یک تحلیل دقیق‌تر و علمی‌تر مبتنی بر جزئیات کاربردی، لازم است از نظرات متخصصان و صاحب‌نظران در حوزه‌های مختلف استفاده شود.