چگونه گاهی آمار و ارقام دروغ می‌گویند؟

آمار و ارقام ابزاری قدرتمند برای ارائه اطلاعات و متقاعدکردن مخاطبان هستند. بااین‌حال، در صورت استفاده نادرست، می‌توان برای فریب و گمراه‌سازی مردم از آنها استفاده کرد. در این یادداشت، به برخی از روش‌های رایج که در آن برای گمراه کردن مخاطبان از آن ها استفاده می‌کنند، می‌پردازیم.
در انتخاب‌های گزینشی آمار منتشرکنندگان اغلب فقط داده‌هایی را که روایت موردنظر آنها را تأیید می‌کنند، ارائه می‌کنند و سایر اطلاعات مرتبط را نادیده می‌گیرند. به‌عنوان‌مثال یک روزنامه یا مخالف سیاست‌های دولت‌ها ممکن است فقط بر روی افزایش جرم و جنایت در یک شهر خاص تمرکز کند، درحالی‌که به کاهش نرخ جرم در سایر نقاط کشور اشاره نکند، یا در زمینه آمارهای رشد اقتصادی فقط بر مولفه‌های خاص توجه شود و کلیت عوامل رشد اقتصادی مورد بررسی قرار نگیرد.
استفاده و روایت میانگین‌ها می‌توانند گمراه‌کننده باشند، به‌خصوص اگر نمونه‌ای که از آن محاسبه می‌شوند، نماینده کل جمعیت نباشد. به‌عنوان‌مثال ممکن است از میانگین درآمد برای نشان‌دادن اینکه سطح زندگی در شهر یا یک منطقه است استفاده کند، اما این آمار ممکن است  توسط تعداد کمی از افراد ثروتمند که در آن منطقه زندگی می‌کنند، به‌شدت متأثر شده باشد.
نمودارها و گراف‌ها می‌توانند برای تأکید بر یک نقطه خاص یا کوچک جلوه‌دادن داده‌ها طراحی شوند. به‌عنوان‌مثال ممکن است از نموداری با محور ویژه یا بلد شده استفاده کند تا افزایش جزئی را بزرگ‌تر نشان دهد.
همچنین همیشه مهم است که منبع آمار و ارقام ارائه شده را بررسی کنید. اگر منبع ذکر نشده باشد، ممکن است اطلاعات قابل‌اعتماد نباشد، گرچه دسترسی به منابع مختلف و عدیده مورداعتماد باید در بررسی‌ها مدنظر باشد.
همبستگی ارقام و رویه‌ها به معنای علیت نیست. فقط به این دلیل که دو چیز با هم اتفاق می‌افتند، به این معنا نیست که یکی باعث دیگری می‌شود. گاهی اوقات از این مغالطه برای القا  ارتباطی بین دو یا چند عامل که در واقع وجود ندارد، استفاده می‌کنند، درصورتی‌که عوامل مؤثر در مولفه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی و..... می‌توانند بسیار زیاد و گاهی غیر قابل کمی‌سازی یعنی تبدیل به ارقام باشند.
اما اگر بخواهیم خواننده و درک‌کننده واقعی ارقام و تحلیل‌ها باشیم به‌ناچار باید به عوامل مهمی توجه داشت که به‌اختصار به مواردی اشاره می‌شود. با درک ترفندهایی که می‌توانند از آنها برای فریب‌دادن شما با آمار و ارقام استفاده کنند، می‌توانید به یک خواننده یا بیننده آگاه‌تر تبدیل شوید.
همیشه منبع آمار را بررسی کنید که آمار و ارقام از کجا آمده‌اند. آیا از یک منبع معتبر مانند یک سازمان دولتی یا یک مجله علمی معتبر هستند؟ آیا منتشرکنندگان و گویندگان آمار تمام اطلاعات مرتبط را ارائه می‌دهد یا فقط داده‌هایی را که روایت موردنظر آنها را تأیید می‌کنند، انتخاب می‌کند؟ به مقیاس محورها و نحوه نمایش داده‌ها توجه کنید. آیا چیزی مشکوک می‌بینید؟ آیا روایت‌کنندگان دیدگاه‌های مختلف در مورد این موضوع را ارائه می‌دهد یا فقط یک طرف داستان و موضوع را بیان می‌کند؟ لازم است کورکورانه به آنچه می‌خوانید و می‌بینید ایمان نیاورید. در مورد صحت و دقت اطلاعات با خود فکر کنید.
تنها با پیروی از این نکات و البته داشتن سواد رسانه‌ای و پیگیری موضوع‌های مختلف به‌صورت تخصصی است که می‌توانید از فریب‌خوردن توسط آمار و ارقام گمراه‌کننده دوری کنید و آگاهانه‌تر تحلیل و تصمیم بگیرید.