چرا کشاورزان کاه و کلش مزارع خود را آتش می‌زنند؟

کشاورزان دلایل آتش زدن مزارع خود را این‌چنین بازگو می‌کنند: اولین دلیل برای آتش‌‏سوزی ‏زمین کشاورزی، نابود کردن بقایای غیرقابل استفاده ناشی از محصول برداشت شده در مزرعه است که در صورت وجود، عملیات شخم و آماده‌‏سازی مزرعه را برای کشت بعدی مختل می‏کند و درصورتی‌که سوزانده شود، این مشکلات را نخواهد داشت یا کم‌تر خواهد داشت.

دومین دلیل این آتش زدن‌ها به کنترل حشرات مزاحم و آفاتی برمی‏گردد که در غلات وجود دارند و در صورت عدم کنترل این آفات گیاه به‌طور صحیح جوانه نمی‏زند و نه‌تنها برداشت اولی وجود ندارد، بلکه حتی در برداشت‏‌های دوم به بعد نیز مقدار محصول بسیار کم خواهد بود.

سومین دلیل مهم کشاورزان برای سوزاندن مزارع خود به کنترل بیماری‏‌های گیاهی و عوامل بیماری‌زا برمی‏گردد که فکر می‌کنند با سوزاندن بقایای محصولات عوامل بیماری‌زای گیاهان از بین می‏رود. این موضوع برای کنترل بیماری‏‌هایی همچون سیاهک گندمی، بیماری لکه چشمی گندمی و پوسیدگی ساقه برنج و گندم بسیار مؤثر گزارش شده است.

اما کارشناسان کشاورزی، منابع آب، خاک و محیط‌زیست؛ آتش زدن بقایای گیاهی را زیان‌بار دانسته و می‌گویند: نابودی موجودات مفید خاک، افزایش مصرف کودهای شیمیایی و کاهش بازدهی زمین، فرسایش خاک در بلندمدت، کاهش رطوبت خاک و افزایش مصرف آب در طول دوره رشد، آلودگی محیط‌زیست و بروز بیماری‌های تنفسی بخصوص برای کودکان و سالمندان و سفت شدن لایه‌های خاک و کاهش نفوذپذیری آن از مهم‌ترین عوارض جبران‌ناپذیر سوزاندن کاه و کلش در مزارع است.

به گفته کارشناسان در شرایط بهینه، خاک از ۴۵ تا ۵۰ درصد ماده معدنی، ۲۵ درصد هوا، ۲۵ درصد آب و تا ۳ درصد ماده آلی تشکیل می‌شود و همین مقدار ماده آلی نقش بسیار مهمی در روابط آب، خاک و گیاه دارد و وجود کاه و کلش در خاک به‌مرورزمان سبب می‌شود که ماده آلی به خاک کامل تبدیل و سپس تحویل گیاه داده شود.

نبود این موجودات، خاک را تبدیل به بستری ضعیف و غیرفعال می‌کند درنتیجه به آتش کشیدن مزارع سبب سوختن مواد آلی و از بین رفتن خاک می‌شود، همچنین با نابودی میلیون‌ها حشره از گونه‌های مختلف که غذای بسیاری از موجودات زنده دیگر ازجمله پرندگان هستند، چرخه حیات منطقه نیز تخریب می‌شود.

همچنین بررسی‌های این کارشناسان نشان می‌دهد؛ سوزاندن کاه و کلش باعث افزایش دی‌اکسید کربن و افزایش اثرات گلخانه‌ای در جو می‌شود و پراکندگی ذرات معلق و سموم شیمیایی در هوا، آسیب به لایه ازن، به وجود آمدن باران‌های اسیدی، افزایش انتقال و انتشار بیماری‌های واگیردار و بروز تنگی نفس (آسم) و برونشیت و سایر بیماری‌های تنفسی، سرطان ریه، به هم خوردن تنظیم ضربان قلب، اختلال در فشارخون، آسیب‌رسانی به سلول‌های استخوان، تخریب گلبول‌های قرمز و سوزش چشم در کودکان مناطق نزدیک کانون آتش از آلودگی‌های زیست‌محیطی و انسانی ناشی سوزاندن کاه و کلش است.

از طرفی سوزاندن هرگونه کاه و کلش مزارع توسط بهره‌برداران کشاورزی بر اساس ماده ۲۰ قانون هوای پاک مصوب سال ۹۶ ممنوع است و طبق ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی متخلفان محکوم ‌به پرداخت ۲ تا هشت میلیون تومان جزای نقدی می‌شوند.

همچنین بر اساس مواد ۴۵ و ۴۷ قانون حفاظت جنگل‌ها و مراتع برای متخلفان جزای حبس نیز در نظر گرفته می‌شود: جزای حبس این افراد در ماده ۴۵ بین ۲ ماه تا یک سال و نیم و طبق ماده ۴۷ حدود ۲ تا هشت سال است.

علاوه بر این: بر اساس ماده ۳۰ قانون مدیریت پسماند نیز هرگونه سوزاندن پسماند ممنوع است و مجازات خاص برای متخلفین در نظر گرفته می‌شود.

اما علیرغم همه‌ی تدابیر کارشناسی، قضایی و اجرایی، کشاورزان بر اساس سنت برجای‌مانده از گذشته مزارع خود را پس از برداشت محصول، آتش می‌زنند! دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان با مشارکت سازمان جهاد کشاورزی استان و اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان خوزستان، سومین رویداد از سری رویدادهای کشاورزی بهره‌ور را به مسئله‌ی «رویداد مدیریت بقایای گیاهی، چالش سوزاندن» در روز یکشنبه ۲۰ خردادماه ۱۴۰۳ ساعت ۹ تا ۱۱ اختصاص داده است. ضمن تقدیر و تشکر از مسئولیت اجتماعی این دانشگاه مهم، از کشاورزان پیشرو، روزنامه‌نگاران، فعالان محیط‌زیست، شرکت‌های دانش‌بنیاد، دعوت می‌شود به این موضوع مهم حساسیت کافی داشته باشند.


توضیح: با توجه به اینکه شماره اصلی من (۰۹۱۶۳۱۱۵۶۸۴) از بهمن‌ماه ۱۴۰۲ در واتساپ مسدود شده است و به‌صورت خودکار و غیرارادی از همه گروه‌های واتساپی خارج شدم، موجب امتنان است که شماره (۰۹۳۶۲۵۰۷۳۶۶) را جهت ارتباط در واتساپ ذخیره بفرمایید.