چرا خط و مشی منطقه آزاد اروند از فلسفه وجودی خویش خارج شد

شوشان ـ منصور فاضلی :

مناطق آزاد تجاری و صنعتی در عصر کنونی برای تبادل کالا های تولیدی و صادراتی و ورود به بازار های تجارت جهانی با هدف رشد اقتصادی و توجه به صنایع تولید محور در دنیا احداث گردیدند

اولین منطقه آزاد تجاری و صنعتی در آلمان تاسیس شد ، پیشگام حقیقی مناطق تجارت آزاد در دنیای امروز را می‌توان بندر آزاد هامبورگ دانست که در سال ۱۸۸۸ پایه‌گذاری شد. به این بندر برای تولید ، امتیازات خاصی اعطا شده بود به شرط آنکه با صنایع داخلی کشور به رقابت برنخیزد و به‌ طور مستمر در جهت اشتغال زایی ،  صادرات ، ارز آوری ، تربیت نیروی متخصص ، بالا بردن شاخص های اقتصادی ، کمک به دولت از طریق دریافت ارزش افزوده و.... حرکت کند و پس از موفقیت در روند ایجاد واحد های صنعتی کوچک و متوسط ، تجارت خویش را بسط و گسترش دهد ، کشورهای دیگر نیز با الگو برداری از نگاه موفقیت امیز المان اقدام به تاسیس مناطق آزاد تجاری و صنعتی در شهرهای مختلف خویش نمودند

پس تا اینجای کار متوجه شدیم که هدف و ماهیت فلسفه وجودی مناطق آزاد تجاری و صنعتی در راستای چه اهدافی بنیان گشته است

۱. تولید محور ،  ایجاد واحد های تولیدی به جهت تولید و سپس صادرات و اشتغال مستقیم

۲. ایجاد صنایع کوچک ، متوسط ، بزرگ  ،
به جهت اشتغال ، صادرات ، ارز آوری، تربیت نیروی متخصص، توازن توسعه مناطق کمتر توسعه یافته ، کم نمودن آسیب های اجتماعی بدلیل ایجاد مشاغل پایدار و....
 
۳. تجارت ، صادرات محور و جذب ارز حاصل از صادرات و ایجاد شغل های غیر مستقیم و درآمدهای حاصل از صادرات و بالا بردن شاخص های اقتصادی

اینها مولفه های ایجاد مناطق آزاد تجاری و صنعتی بودن

در کشور ما نیز برای سامان بخشیدن به اقتصاد کشور و در جهت ورود به بازار های تجارت جهانی مناطقی تحت عنوان منطقه آزاد تجاری جهت ایجاد اشتغال و صادرات در قبال ارز اوری بنیان گشت اما دیری نپاید این مناطق از محوریت خویش خارج و اهدافی همچون راه سازی و جاده سازی و پل سازی ورود به زیر ساخت های همچون فاضلاب شهری و فرودگاه و حتی سرازیر نمودن بودجه های هنگفت به امورات فرهنگی و گردشگری و .....را برای هزینه کردهای خویش برگزید و درآمدهای حاصله را به چاه ویل عمران و فرهنگ و گردشگری سرازیر نمودند .

مناطق آزاد در ایران و خصوصا در راس انها منطقه ازاد اروند بجای هزینه کرد در مسیر و اهداف واقعی خودش که همانا صنایع و تولید بوده به مسیر عمرانی و فرهنگی روی آورد و از ماهیت خویش فاصله گرفت ، با نگاهی به مشکلات صنعتگران و شهرک های صنعتی به خوبی میتوان نتیجه گرفت که نقطه مغفوله این مناطق صنایع و تولید است .

البته به این موضوع باید اذعان داشت که ماموریت‌های در نظر گرفته‌ توسط مدیران بالادستی برای مناطق آزاد بر اساس قانون چگونگی اداره مناطق آزاد ، بر مبنای فلسفه تاسیس آن‌ها تدوین نشده است.*"وجود اهداف محلی مانند عمران و آبادانی و ارائه خدمات عمومی، در کنار اهداف ملی مانند جذب سرمایه‌گذاری خارجی، رشد صادرات و حضور در بازارهای جهانی سبب شده است مناطق آزاد عملاً در واکنش به تناقض سیاستگذار، بر ماموریت‌های محلی تمرکز کنند و نتیجتاً در تحقق اهداف ملی و توجه به تولید و صنعت دستاورد قابل توجهی نداشته باشند و عملا ضعف مفرط در عملکرد بر آن گشت تا مناطق آزاد بسیار ضعیف عمل کرده باشند"-*
اگرچه نقش‌آفرینی مناطق آزاد در اقتصاد ملی با اهداف و رویکردهای مختلفی مواجه است، اما عمده ماموریت‌هایی که برای این مناطق در نظر گرفته می‌شود ، تسهیل‌گری شکل‌گیری کسب‌وکارها، توسعه تولیدات صادرات محور و افزایش درآمدهای ارزی، حضور فعالانه تجار در بازارهای جهانی و منطقه‌ای، ایجاد هم‌پیوندی‌های اقتصادی میان کشور مبدا و دیگر کشورهای جهان و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است که عملا محقق نگشته

اما بررسی آمارهای تجارت خارجی و جذب سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد فعال کشور نشان می‌دهد همچنان این مناطق نقش‌آفرینی مطلوب و قابل توجهی در اقتصاد کلان کشور ندارند و درآمد های خویش را بی هدف در مصارفی هزینه می‌کنند که عملا متولی آن نیستند ، موضوعی که در صورت عدم برطرف‌ نشدن چالش‌های آن ، مناطق آزاد را با برچیده شدن مواجه خواهد کرد