کاهش شدید تیراژ روزنامه ها، چرا و چه باید کرد؟

شوشان ـ علی کرد :

یکی از مولفه های توسعه و دمکراسی تیراژ روزنامه ها و مطالعه سرانه در هر کشوری است.روزنامه و روزنامه نگاری قدمتی قریب به چهارصد سال در جهان و قدمتی حدود 150 ساله در ایران دارد.تیراژ بعضی از روزنامه ها در جهان حیرت آور و چشمگیر است. زمانی روزنامه یومیوری شیمبون ژاپن بیش از 15 میلیون نسخه در روز بود و هم اکنون که فضای مجازی و دیگر عوامل رقیب جدی مطبوعات شده اند بیش از هفت میلیون در روز تیراژ دارد و این در حالی است که هم اکنون تیراژ کلیه روزنامه های کشور به یک میلیون در روز نمی رسد که این فاصله فاحش نیز حیرت آور و تاسفبار است. یکی از عوامل کاهش تیراژ روزنامه ها توجه به دیجیتال و فضای مجازی است که با ظهور اینترنت و گوشیهای اندروید و پیشرفته و اقبال عمومی و جهانی به فضای مجازی است که خیلی جای نگرانی ندارد و مردم بخشی از اطلاعات و آگاهیهایی که از طریق روزنامه کسب میکردند سهل و آسانتر و با سرعت بیشتری از طریق فضای مجازی کسب میکنند اما این همه ی علت نیست و شدت کاهش تیراژ روزنامه ها-مثلا" افت 80درصدی یک روزنامه پرتیراژ- و به تبع آن کاهش روزنامه نگاری و روزنامه خوانی در ایران علتهای دیگری دارد که به اختصار به آنها اشاره خواهد شد. دولتها نقش ممتازی در توسعه مطبوعات دارند که به طرق گوناگون میتوانند در افزایش تعداد و تیراژ روزنامه ها که عامل مهمی در آگاهی و اطلاع رسانی و کنشگری مردم و احزاب و تشکلها و در یک کلام افزایش مشارکت سیاسی و توسعه سیاسی نقش ایفا کنند. مهمترین عامل، ایجاد فضای گفتگو وآزادی بیان و امنیت شغلی برای روزنامه نگاران و روزنامه داران است.بر همگان به ویژه فرهیختگان مطبوعاتی روشن است که دولتها به ویژه دولتهای اصول گرا در این زمینه نمره خوبی نداشتند و اگر تیراژ روزنامه ها و تعداد خبرنگاران و روزنامه نگاران و مقالات و سر مقالات روزنامه ها از سال 76 به این طرف را مرور و بررسی کنیم صعود و افول چشمگیر مطبوعات را مشاهده خواهیم کرد که بحث آن در این مقال نمیگنجد.اگر بخواهیم فقط یه یک مورد اشاره کنیم میتوان به تیراژ روزنامه همشهری اشاره کرد که از رقم 180 هزار به 36 هزار سقوط کرد و همین مشتی است نشانه ی خروار.اگر نیک بنگریم عوامل اقتصادی از قبیل گرانی کاغذ و افزایش قیمت تمام شده روزنامه ها و گرانی آن و گرانی سایر کالاها در سبد مردم و کاهش قدرت خرید مردم نیز به عامل سیاسی و دولت بر میگردد و سیاستهای دولت باعث این عوامل شده که نقش منفی در توسعه مطبوعات دارد. درست است که بخش فرهیخته و باسوادی که قیمت روزنامه در سبد کالای آنان خیلی تاثیری ندارد و با توجه به هزینه های گزاف زندگی این رقم روزی 10 تا 15 تومان مبلغ قابل توجهی برای یک معلم یا استاد دانشگاه و پزشک نیست اما بدلیل خود سانسوری مطبوعات و جذاب نبودن کار مطبوعاتی برای روزنامه نگاران و تحلیل گران حرفه ای و استفاده از روزنامه نگاران دست چندم، مطالب روزنامه ها هم چندانی چنگی به دل نمی زنند و تقریبا" حرف تازه ای برای گفتن ندارند ووقتی که روزنامه نگار باید بسیاری از خطوط قرمز که برایش ترسیم شده رعایت کند و بحثهای چالش بر انگیز نداشته باشد و نوشته های روزنامه طوری باشد که به قبای کسی بر نخورد و یا به موضوعات پیش پا افتاده بپردازد معلوم است که چنین روزنامه هایی مخاطب کمتری داشته باشند. امروزه مسایل مبتلابه کشور مانند برق در فضای مجازی پخش و منتشر و در رسانه های دیداری و شنیداری جهان به ویژه تلویزیون و به مدد ماهواره پخش و بازپخش و تحلیل می شود و هر روز مخاطبان بیشتری پیدا میکنند و این افزایش رابطه معکوس با روزنامه خوانی و روزنامه نگاری دارد.و آن همه محدودیت در مورد ماهواره هم کارساز نبود و دولت در مقابل خواست و اراده افکار عمومی عقب نشینی کرد. با وجود ماهواره و فضای مجازی و حتی رفع فیلترینگ، چنانچه دولت عزمش را جزم کند یک فضای مناسبی را برای گردش اطلاعات آزاد فراهم کند و در عمل و نه در حرف به فرهنگ عمومی توجه کند و هزینه کردن در این بخش را هزینه نداند بلکه آن را سرمایه گذاری برای نسلها بداند و دست از یک قرایت خاص از فرهنگ بردارد و به این همه پول پاشی با عناوین مختلف فرهنگی پایان دهد و نگاهی جامع به فرهنگ داشته باشد مایه ی دلگرمی برای روزنامه نگاران باشد و به این قشر فرهیخته و زحمتکش به عنوان یک فرصت بنگرد و نگاه امنیتی را از سر آنان بردارد و از روزنامه نگاران و تحلیلگران واصحاب قلم و رسانه هم از بعد معنوی و هم مادی حمایت کند و از تحلیلهای انتقادی استقبال نماید بطوریکه نه تنها روزنامه نگاران در مضیقه نباشند، بلکه بعنوان سفیران و تلاشگران و جهادگران فرهنگی مورد توجه قرار گیرند و در کنار دهها، صدها و هزاران مطلب خوب و آموزنده و بر انگیزاننده و آگاهی دهنده، نسبت به چند موضوعی که به مذاق دولتمردان و بطورکلی حاکمیت خوش نیاید و یا افراطی صورت گرفته و یا خبط و و خطا و اشتباهی صورت گرفته سعه صدر نشان دهند ، قطعا" حال و هوای روزنامه و روزنامه نگاری خوش تر خواهد شد و این حال خوش به افکار عمومی و مردم فهیم کشورمان سرایت خواهد کرد و گرچه ممکن است که تیراژ روزنامه ها به قبل بر نمی گردد همانگونه که یومیوری و آساهی نیزتیراژشان کاهش یافت اما وضعیت بهتر خواهد شد. انشاالله