نکاتی در مورد روزه داری و بیماران و مصرف کنندگان دارو

شوشان ـ دکتر حسین کاملی :

 ماه رمضان یکی از زیباترین و پربرکت ترین ماه های سال است که از شور و نشاط معنوی ای برخوردار می باشد! در این ماه از کوچک گرفته تا بزرگ همه و همه به دنبال ثواب معنوی ای هستند که در این ماه می توانند به دست آورند اما یکی از موضوعاتی که در این ماه افراد با آن دست و پنجه نرم می کنند، انتخاب مناسب ترین غذاها و نیز تنظیم مصرف دارو در افراد مصرف کننده دارو  است چراکه در این ماه عادات غذایی کمی تغییر کرده و افراد برای مدتی طولانی باید گشنگی و تشنگی را تحمل کنند و از طرفی افراد عموما  جوان و سالخورده و زنان باردار و نیز افرادمصرف کننده دارو و یا دارای بیماریهای خاص بایستی ملاحظاتی خاصی در این ماه داشته باشند. یکی از سوالات بیشمار مردم، روزه گرفتن افراد بیمار است. اینکه کدام یک از آن‌ها می‌توانند روزه بگیرند و برای کدام یک از بیماران، به توصیه پزشک؛ روزه داری مناسب نیست.


 بررسی‌ها و مطالعات پزشکی نشان داده است که روزه داری برای همه بیماران ضرر ندارد  بنابر توصیه پزشکان، افرادی که درگیر بیماری‌های خاص هستند؛ مثل دیابت، پرفشاری خون، بیماری قلبی، کلیوی و…، همواره برای روزه داری می‌بایست با پزشک خود مشورت کنند. زیرا، با توجه به موضوع گرسنگی و تشنگی در ساعات روزه داری؛ بیمار می‌تواند دچار مشکل شود و سلامت او به خطر بیافتد. در ایام روزه داری دریافت متعادل غذا و مایعات بسیار مهم است، کلیه‌ها در حفظ وضعیت آب و املاح بدن مثل سدیم و پتاسیم بسیار کارآمد هستند. برای جلوگیری از تحلیل عضلات، وعده‌های غذایی باید حاوی غذا‌های پر کالری مثل کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها باشد. الگوی غذایی در ماه رمضان باید مشابه روز‌های دیگر باشد و یک رژیم متعادل با همه گروه‌های غذایی را شامل شود. افزایش گلبول‌های قرمز و سفید خون، افزایش پلاکت‌ها، افزایش کلسترول خوب خون (HDL)، کاهش تری گلیسیرید، کاهش کلسترول تام (کلی) و کاهش کلسترول بد خون (LDL) همچنین وزن، دور کمر، نمایه توده بدنی (BMI)، قند خون، چربی خون، فشار خون و همچنین سطح اضطراب نیز کاهش می‌یابند. در افراد سالم هیچ عوارض جانبی ناشی از روزه داری بر مغز، قلب، ریه، کبد، کلیه و عملکرد غدد داخلی بدن مشاهده نشده است، افراد دارای مشکلات جدی از قبیل دیابت، بیماری قلبی، بیماری کلیوی و چشمی باید قبل از اقدام به روزه گرفتن با پزشک خود مشورت کنند.
40  درصد افراد جامعه کبد چرب دارند، روزه داری برای آن دسته از افراد چاق و دارای اضافه وزن، مفید است و می‌تواند به بهبود عارضه آن‌ها کمک کند. پیاده روی بعد از افطار و قبل از سحر، خیلی مهم است که حتماً توجه داشته باشیم. این افراد ممکن است دچار اُفت قند خون شوند، بنابراین روزه داری برای این افراد خطر دارد. روزه داری می‌تواند بهترین فرصت برای پاک سازی بدن از انواع عارضه‌ها باشد.
مبتلایان به کبد چرب که همزمان بیماری دیابت دارند حتماً با پزشک معالج برای روزه‌داری مشورت کنند. روزه داری در بیمارانی که علائم سوءهاضمه مانند احساس پری، تورم و اتساع شکم بعد از مصرف غذا و سیری زودرس دارند، مفید است و سبب تخفیف و کاهش علائم سوءهاضمه می‌شود. مبتلایان به زخم معده یا اثنی‌عشر، با فرم شدید و فعال بیماری، باید از روزه گرفتن اجتناب کنند. افرادی که به فرم‌های خفیف و درمان شده زخم‌های گوارشی مبتلا بوده‌اند، فقط در صورت تأیید پزشک معالج می‌توانند روزه بگیرند.  در بیماری‌های التهابی روده (کرون و کولیت السروز) اگر بیماری در فاز فعال با علائم گوارشی مانند اسهال، درد شکم و خونریزی باشد، روزه گرفتن توصیه نمی‌شود.

در پرفشاری خون که بیمار تحت درمان با امور غیر دارویی مانند کنترل وزن، ورزش کردن، عدم مصرف الکل و سیگار، کم کردن مصرف نمک، گوشت در رژیم غذایی و کاهش استرس‌های زندگی است؛ کاملاً واضح است که روزه‌داری اثرات مثبت دارد. ولی آن دسته از بیماران که فشارخون کنترل نشده دارند نباید روزه بگیرند. شرایط شدید فشارخون با چندین دارو کنترل می‌شود. فواصل دارو‌ها مکرر است. همچنین استرس‌های جسمی‌نظیر گرسنگی و تشنگی دراز مدت سبب تغییرات و افزایش فشارخون می‌گردد. این افراد برای روزه داری باید حتماً با پزشک معالج خود مشورت کنند.
بیماران قلبی و انها که  آنژیوپلاستی شده‌اند و کمتر از یک سال از عمل آن‌ها گذشته است، نباید روزه بگیرند؛ چون احتمال لخته شدن در رگ‌هایشان وجود دارد. کسانی که استنت گذاشته‌اند یا جراحی قلبی شده‌اند و بیش از یک‌سال از عمل آن‌ها گذشته است، با رعایت نکات ضروری می‌توانند روزه بگیرند. اما تشنگی طولانی به دلیل ایجاد اختلال الکترولیتی در بدن برای کسانی که دچار نارسایی‌های قلبی هستند، بسیار خطرناک است و روزه‌داری در این دسته افراد ممنوع است.

بیماران نباید بدون مشورت با داروساز یا پزشک معالج خود اقدام به قطع دارو، تغییر یا کاهش دوز مصرفی و یا تغییر زمان مصرف کنند چرا که رعایت نکردن این اصول می‌تواند منجر به عدم کارآیی دارو، عدم دستیابی به اثرات درمانی، بروز اثرات جانبی و تشدید بیماری شود.
افراد مبتلا به بیماری انسداد ریوی و صرع در معرض خطر تغییر دوز دارو در ایام روزه داری هستند که با قطع دارو دچار بازگشت حملات تشنجی و یا دچار حملات آسمی می‌شوند، بنابراین در صورت داشتن شرایط روزه داری بایدتوصیه‌های لازم را به دقت رعایت کنند تا به سلامت ان‌ها آسیب وارد نشود.مطالعات به عمل آمده روی دارو‌های ضد فشارخون و ضد انعقاد خون نشان می‌دهد که روزه داری تاثیر خاصی بر اثر بخشی این دارو‌ها ندارد البته در مورد دارو‌های مدر (ادرار آور)، برای جلوگیری ازدست رفتن آب بدن، پزشک باید اقام به کاهش دوز این دارو‌ها در بیماران روزه دار کند.برخی از دارو‌های ضد التهاب این قابلیت را دارند که دو بار در طول روز مصرف شوند که مصرف این گونه دارو‌ها را می‌توان با مشورت پزشک و داروساز به زمان افطار یا سحر موکول کرد . جهت درمان عفونت، پزشک معالج می‌تواند اقدام به تجویز آنتی بیوتیک‌هایی کند که به جای چند بار مصرف در طی روز، یک یا دوبار در روز مصرف شود، همچنین پزشک می‌تواند داروی «آهسته رهش» که یکبار در روز تجویز می‌شود، توصیه کند. تغییر نحوه مصرف برخی از دارو‌ها (از شکل خوراکی به شکل پوستی) در این ایام نیز بنا به تجویز پزشک امکان پذیر است و در صورت وجود این شکل دارویی، بجای مصرف برخی از دارو‌های خوراکی، پزشک معالج می‌تواند آن‌ها را به شکل پوستی تجویز کند.درخصوص بیماران دیابتی تغییر خودسرانه دوز دارو و رژیم غذایی می‌تواند بسیار خطرناک باشد، بنابراین بیمارانی که انسولین مصرف می‌کنند قبل از اقدام به روزه داری باید با پزشک معالج خود مشورت کنند چراکه در تمامی بیماران دیابتی، تنظیم و کنترل مرتب قند خون بسیار مهم است. به طور کلی به افراد روزه دار مخصوص کسانی که بیماری زمینه‌ای دارند، توصیه می‌شود بین افطار تا سحر حداقل ۸ لیوان آب بنوشند و از مصرف بیش از اندازه چای غلیظ، قهوه و شیرینی خودداری ومیوه و سبزیجات کافی مصرف کنند