شوشان تولبار
آخرین اخبار
شوشان تولبار
کد خبر: ۱۶۲۵۵
تاریخ انتشار: ۱۴ بهمن ۱۳۹۲ - ۲۰:۱۰
شوشان - دکتر محمدرضا ترکی : 
آنچه از آن مال در این صوفی است
میم دبیر و الف کوفی است
استادانی که این بیت از مخزن الاسرار را شرح کرده اند , اتفاق دارند که نظامی از "الف" و "میم" به مفاهیمی مستهجن نظر داشته است.با توجه به همین برداشت از بیت است که استادان محترم در دانشکده های ادبیات , عموما از شرح و تدریس این بیت شانه خالی می کنند یا با شرم و حیای استادانه خاصی به اجمال از آن در می گذرند!

برای داوری در مورد معنی بیت باید معنی الف کوفی و میم دبیر را با توجه به شواهد توضیح دهیم:
باید دانست که الف ، اعم از کوفی - در برابر شین - که سه نقطه دارد و حرف ثروتمندی محسوب می شود, از خود هیچ ندارد و نماد فقر و تهی دستی است. سنایی سروده است:
ای خواجه اگر قامت اقبال توامروز
مانند الف هیچ خم و پیچ ندارد 
بسیار تفاخر مکن امروز که فردا
معلوم تو گردد که الف هیچ ندارد 
و انوری می گوید:
با کرَم او الف که هیچ ندارد
در سرش اکنون هوای ثروت شین است
و این بیت مثنوی را هم ببینید که به مفهوم الف و میم اشاره ای گویا دارد:
چون الف چیزی ندارم ای کریم
جز دلی دلتنگ تر از چشم میم
مقصود از میم دبیر یا کاتب نیز در اصطلاح خوشنویسان قدیم "میم مطموس" یعنی چشم بسته و کور در خط رقاع است که می تواند یادآور نقطه و صفر باشد. این مفهوم در "میم مطوق" که نسخه بدل دیگر بیت است ، شاید قوی تر به نظر برسد ، چرا که "طوق" با صفر بی مناسبت نیست.خاقانی سروده است :
هست مطوق چو صفر خصم تو بر تخت خاک
در برش آحاد و صفر یعنی: آه از ندم !
و به همین دلیل است که سنایی الف کوفی را به عوری و عریانی موصوف می داند:
معروف به بی سیمی, مشهور به بی نانی
همچون الف کوفی در عوری و عریانی 

بنا بر آنچه گذشت , نظامی به سادگی و با توجه به نمادهای حروف در فرهنگ خوشنویسان و دبیران قدیم، به فقر و ناداری شخصیت قصه خودش (صوفی) و صفر و تهی دست بودن وی اشاره دارد!مقصود شاعر آن است که از مال مورد نظر(اموال به ودیعه نهاده شده حاجی) در دست این صوفی ، تنها الف کوفی و میم دبیر باقی است که این دو نیز معادل صفر و هیچ اند.بنابراین هیچ معنای مستهجن و به دور از ادبی در این بیت وجود ندارد، و نهایت اینکه معنای مورد نظر شارحان محترم را احیانا تنها به عنوان یک مفهوم فرعی و ایهامی می توان پذیرفت که به بیت پرتوی از طنز تابانده است!
نام:
ایمیل:
* نظر:
شوشان تولبار