جاذبه های سیاحتی و زیارتی مسجدسلیمان

هر چند شاید سخن گفتن از جاذبه های توریستی و دیدنیهای مسجدسلیمان در آستانه ایام نوروزی امری تكراری و دوباره گویی باشد , آنهم برای كسانی كه خود بارها و بارها از این اماكن و آثار بازدید كردهاند و از این منظر كه هر كدام خود یك راهنمای مطلع گردشگری از این اماكن می باشد , اما از طرفی خالی از لطف نیز نخواهد بود خصوصا اینكه بسیاری از كسانی كه در ایام خوش آب و هوا و خوش منظر نوروز از مسجدسلیمان دیدن می كنند مهمانان نوروزی هستند كه به دلیل مشغله كاری زندگی و گرفتاری های روزمره و از طرفی عدم آشنایی با كلیه آثار موجود در مركز و حوالی مسجدسلیمان به طور كامل با این آثار آشنایی نداشته و انشا’ الله با مطالعه این معرفی نامه آثار (بی هیچ ادعایی) استفاده بیشتری از اقامت خود در مسجدسلیمان خواهند برد .

جاذبه های سیاحتی و زیارتی و ظرفیتهای توریستی مسجدسلیمان را به واسطه ساختار منحصر به فرد تاریخی, جغرافیایی و صنعتی این شهر می توان در بخش های مختلف آثار تاریخی و باستانی, ابنیه مذهبی, جاذبه های طبیعی آثار صنعتی و قابلیت های قابل تامل در زمینه قوم شناسی و فرلكور بختیاری تقسیم بندی و معرفی نمود كه در ادامه در حد حوصله این مكتوب و بطور خلاصه به معرفی و تشریح هر مورد پرداخته خواهد شد .

1-آثار تاریخی و باستانی : 

چنانچه بخواهیم آثار تاریخی مسجدسلیمان را بر اساس قدمت تاریخی و پیشینه باستانی معرفی نمایم , بدون شك باید در اولین گام از غار پبده نام ببریم در تنگ پبده واقع در اطراف لالی و در كوه های بختیاری كه مصائب رسیدن به این محل برای علاقه مندان و مشتاقان دیدار از آن بدون شك قابل تحمل خواهد بود خصوصا اینكه بدانیم این محل قدیمی ترین و اولین خاستگاه انسان غار نشین است كه در ایران شناسایی شده و در نزد باستان شناسان و دانشمندان دیرینه شناسی محلی شناخته شده و ارزشمند است توضیح اینكه این محل نخستین بار توسط مستشرق معروف پرفسور گیرشمن در بهار 1949 میلادی شناسایی شد و توضیحات تكمیلی پیرامون آنرا می توان در كتاب ایران از آغاز تا اسلام این دانشمند معروف مطالعه نمود .غار پبده سندی بر قدمت سكونت نوع بشر از نخستین ادوار زیستی در این ناحیه از سرزمین ایران می باشد ,كه جایگاه مهم این ناحیه را از دیر باز تاكنون تایید مینماید.

چنانچه بخواهیم معرفی آثار باستانی و تاریخی مسجدسلیمان را بر اساس قدمت زمانی ادامه دهیم باید به كیلومترها دورتر از تنگ پیاده برویم و بخش اندیكا از قدیمی ترین اقامتگاه قوم پارس در جنوب غربی ایران یعنی قلعه بر شكوه (بردی)یاد كنیم . قلعه بردی بنایی است باستانی كه سنگهای روی هم چیده شده ی آن، در گذر ایام شكوه و عظمت خود را حفظ كرده اند و با دیدار از آن به قرنها پیش تر سفر كرد و محل زندگی اقوام آریایی پارس را مشاهده نمود. از دوران نخستین حضور پارسیان در این منطقه (كه به مناسبت حضورشان از این محل تحت عنوان پارسوماش نام برده می شده) آثار و بناهای بسیار زیادی در مركز و حومه مسجدسلیمان وجود دارد كه برخی ثبت شده اند و برخی نیز حتی تا كنون رسما شناسایی و معرف نشده اند .

از این آثار در كوههای بختیاری و مسجد سلیمان بسیار زیادند كه متاسفانه برخی هنوز هم بعلت صعب العبور بودن راهها و نبود امكانات به صورت دقیق مورد تحقیق و پژوهش قرار نگرفته اند.

اما از معروف ترین این آثار در مركز و حومه مسجدسلیمان باید به (( برد نشانده )) در مسیر منتهی به سد شهید عباس پور و همچنین صفحه سر مسجد , تپه ی نمره 2 و كلگله زرین در مركز شهر اشاره نماییم كه نشانی آنها را می توان از اكثر ساكنین مسجد سلیمان كسب نمود . در میان آثار باستانی در مركز شهر صفحه باستانی سر مسجد در جاده ای منتهی به فرودگاه مسجد سلیمان و در محله ای به همین نامم از دیگر آثار مهم تر و ساختار و شكل باشكوه تری نیز دارد و كشفیات به دست آمده از آن نیز نسبت به كشفیات تپه نمره 2 منحصر به سكه های قدیمی و تپه كلگه زرین كه منحصر به سكه های باستانی بوده بیشتر می باشد . توصیف علمی و پژوهشی این آثار نیز توسط پروفسور گیرشمن در كتاب سابق الذكر ایشان و همچنین یادداشتهایی كه از ایشان تحت عنوان گزارشهایی از باستانشناسی جنوب غرب ایران منتشر شده است , بصورت كامل ارائه گردیده و علاقمندان جهت اطلاعات بیشتر میتوانند به این كتب مراجعه كنند . 

از آثار مذهبی این دوران و آئین زرتشتی باید به تصویر حكاكی شده ای از یك صفحه نمایش در منطقه ی لهیری در تنگه ی صعلوك در كوه سیاه ( كوه شه به كویش محلی) اشره نموده همچنین در روستای بتونه نیز آثار و كشفیاتی از دوران باستان بشدت آمده و این روستا نیز یكی از محله های بسیار مهم جهت تحقیقات باستانشناسی و گما نه زنی می باشد كه البته آنچنان كه باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته است . علاوه بر آثاری كه در فوق به آن اشاره شد باید به این نكته نیز توجه داشت كه نواحی اندیكا , بازفت و دشت شیرین بهار هم دارای آثار باستانی بسیاری می باشند كه از جمله آنها می توان به آثار شاهزاده قدیمی دوران هخامنشی و سامانی , تندیسها و مجسمه های دشت شیمبار ,آثار دره كوراب نزدیك قلعه بازفت آثار پل باستانی منطقه گدار منطقه دلا و بسیاری آثار كوچك و بزرگ دیگر كه هر كدام سندی بر قدمت تاریخ این سرزمین می باشند اشاره نموده .

قدمت این آثار به حدی است كه معرفی تمامی آنها و حتی تنها نام بردن از آنها به فرصتی بیش از یك مقاله ژورنالیستی نیاز دارد و انشا’ الله علاقمندان به این آثار با حضور در محل های مربوط از نزدیك با آنها آشنا خواهند شد. ضمن اینكه هنوز راز های سر به مهری در این زمینه وجود دارد كه زمان و مجال بیشتری برای معرفی و ثبت تمامی آنها نیاز است .

اما از آثار مربوط به دوران باستان كه بگذریم مسجدسلیمان و حومه واجد آثار و بناهایی می باشد كه مربوط به دوران متاخر تر بوده و مشخصا در دوران اتابكان و خوانین بختیاری رونق و شهرت داشته اند, از جمله این آثار باید به عمارت (بنه وار) در منطقه لالی و قلعه لیت و قلعه خواجه و چند عمارت دیگر در منطقه اندیكا اشاره نمود كه بخش دیگری از تاریخ این سر زمین را در دل خود نهفته اند.

2-ابنیه مذهبی 
شرایط خاص جغرافیایی و صعب العبور بودن منطقه بختیاری و از سویی رشادت, شجاعت, ایمان, و خدا پرستی و صداقت این اقوام چنان پیشینه تاریخی و باستانی را كه در قسمت قبل به آن پرداخته شد در گذشته خود داشتند باعث گردید سر زمین ایشان در دوران سختی و محنت اولاد پیامبر و اصحاب ایشان خصوصا در زمان عباسیان, پذیرای این بزرگواران باشد كه آرامگاهها, قدمگاهها, و زیارتكده های پراكنده در كل سرزمین بختیاری شاهدی بر این مدعا می باشند , در مركز و حومه مسجدسلیمان نیز این ابنیه مذهبی و بقاع متبركه كم نیستند كه از افتخارات این سرزمین و قوم بختیاری به شمار می رود .

از جاذبه های زیارتی مسجدسلیمان می توان به بقاع متبركه امام زاده سلطان ابراهیم (ع) فرزند سوم امام موسی كاظم(ع) , امام زاده سید صالح(ع) نوه ی امام موسی كاظم (ع) , بقعه متبركه هفت شهیدان, امام زاده احمد یله(ع), امام زاده قطب الدین (ع),و امام زاده بو یر, قدمگاه امام زاده عبدالله , قدم گاه امام رضا(ع) و چند قدمگاه موسوم به امیر المومنین(ع) اشاره نمود كه هر كدام به نوبه خود محل رجوع مردم و نذورات است و توسل بوده و در اعتقادات ساكنین جایگاه ویژه ای را به خود اختصاص دادهاند .

كثرت بقاع متبركه در اطراف مسجدسلیمان و كل سرزمین بختیاری ریشه در اصالت اعتقادات شیعی و صداقت مذهبی را در بین مردم این سرزمین به اثبات می رساند و دیدار از این بقاع متبركه علاوه بر كسب فیض و ثواب از منظر سیاحت و گردشگری نیز با توجه به شرایط خاص استقرار جغرافیایی هر كدام بسیار قابل توجه می باشد , ذكر این نكته ضروری است كه بقاع متبركه اطراف مسجدسلیمان محدود به موارد یاد شده نبوده بلكه از كثرت بیشتری بر خور دارند كه بدلیل خلاصه گویی به همین مقدار بسنده شده است .

3-جاذبه های طبیعی 
برای كسانی كه در ایام نوروز از مسجدسلیمان دیدار می كنند توصیف گرمای بالای پنجاه درجه این شهر در تابستان غیر قابل قبول است , طبیعت سر سبز و زیبای منطقه مسجدسلیمان از اواخر اسفند ماه هر سال به لطف پروردگار بزرگ به طور معجزه آسایی متولد می شود و عجب كه با باز گشت مردم از دامن طبیعت در آخرین روز تعطیلات مرسوم نوروزی (سیزده فروردین) گویی یك باره رنگ می بازد و برای دیدار مجدد آن باید تا نوروز دیگر منتظر بود , دشت های لاله گون و سبزه زارهای زیبا و چشم نواز و درختان كنار و آب ها و چشمه سار های فصلی زیباترین مناظر طبیعت را جلوی چشم میهمانان خواهد گسترد .

چنانچه بخواهیم جاذبه طبیعی مسجدسلیمان را از مسیر اصلی ورودی شهر معرفی نماییم و اگر بخواهیم از بدو ورود به این امر بپردازیم پس از گذشتن از دوراهی شوشتر و ورود به سرزمین اصلی بختیاری (هر چند مرز تعریف شده ای در این زمینه نمیتوان ارائه داد) به پارك آبشار می رسیم كه یكی از جاذبه های زیبای طبعی در مسیر مسجدسلیمان می باشد و خصوصا در فصل بهار و ایام نوروز زیبایی های خاص خود را دارد , از آن پس روستای بتو ند و دشتها و گندم زارهای اطراف آن میهمانان را با سفره ای سبز و گسترده استقبال می شد و عبور جاده كوهستانی باقی مانده به دو راهی لالی می رسد كه پارك جنگلی و منطقه محافظت شده آن زیبایی های دیگری را به نمایش می گذارد . خود لالی این دشت لاله های سرخ از جاذبه ای طبیعی بسیار مهم خصوصا در فصل بهار است , كه حقیقتا حیف است میهمانان نو روزی از آن دیداری نداشته باشند , خصوصا اینكه در مسیر آن میتوان كارون پر خروش را نیز از نزدیك دید و صلابت و ابهت این بزرگترین رودخانه ایران را به نظاره نشست , حد فاصل دوراهی لالی تا دروازه مسجدسلیمان نیز طبیعت بكر و زیبایی دارد كه در سایه درختان آن می توان لحظه ای از نعمتهای خدا لذت برد .

مسیر منتهی به اندیكا از دروازه مسجدسلیمان در حقیقت شاه راه ورودی به طبیعت بكر و سر سبز اندیكا است , شیم بار كه به مناسبت بهارهای زیبا و شیرین و دیدنی اش شیرین بهار و در گویش محلی شیم بار نام گرفته و چنگل های منطقه بازفت از دیگر جاذبه های طبیعی این منطقه می باشد كه توصیف زیبایی های آنها از قدرت قلم خارج است .

از آنجا به سمت مسجدسلیمان نیز كه باز گردیم رودخانه تمبی و تفرج گاه های كنار آن یكی دیگر از جاذبه های طبیعی مسجدسلیمان می باشد .

مسجدسلیمان علاوه بر این جاذبه ها دارای كوههای سر به فلك كشیده ای نیز می باشد كه دیدار آنها نیز خالی از لطف نیست كوه سر به فلك كشیده آسماری در جنوب شرقی مسجدسلیمان و كوههای منار , كینو , ودلا و از جمله كوهها می باشند كه زیبایی های خاص خود را دارند.

4-آثار صنعتی .

مسجدسلیمان علاوه بر پیشینه مهم باستانی خود در قرون جدید نیز نام و آوازه دیگری نه تنها در سطح ایران بلكه در كل جهان دارد , حفر اولین چاه نفت خاورمیانه در این شهرستان در پنجم خرداد ماه 1287 هجری شمسی باعث گردید نام مسجدسلیمان با علامت اختصاری M.I.S در تاریخ صنعت نفت جهان به ثبت برسد.

اولین چاه نفت خاورمیانه كه در مركز شهر و جنب ساختمان شهرداری قرار دارد افتخاری است برای این شهر همچنین آثار صنعتی و جاههای نفت فعال و مترك تقریبا در تمامی سطح شهر پراكنده اند و ردپای صنعت را در جای جای این شهرستان می دهند . به واسطه همین اولین بودن در عرصه صنعت نفت در خاورمیانه بسیاری دیگر از اولین ها در مسجدسلیمان وجود دارد .اولین نیرو گاه تولید برق آبی در منطقه تمبی , اولین واحد های صنعتی تقطیر در منطقه صنعتی بی بی یان و پالایشگاه قدیمی موجود در این منطقه و از دیگر تاسیسات جانبی از جمله این اولین ها می باشد كه برای میهمانان نوروزی جالب خواهد بود چنانچه بدانند بسیاری از امكانات رفاهی و مدنی از مسجدسلیمان آغاز گردیده است همچون اولین استادیوم فوتبال , اولین باشگاه گلف, اولین سینما و باشگاه تفریحی , اولین كارخانه نوشابه سازی و بسیاری موارد دیگر كه فارغ از اینكه بخواهیم از منفعت استعماری و حسن یا قبح بودن قضیه به این ركورد ها بپردازیم به هر حال این موارد بخشی از تاریخ پر فراز و نشیب این شهر بوده و از این منظر جاذبه های خاص خود را دارند كه با دیدار از آنها می توان بسته به نگاهی كه بیننده دارد حسرت خورد به آن همه امكانات و یا افسوس خورد از آنچه به واسطه استعمار به این سر زمین گذشته !

از تاسیسات نفتی كه بگذریم تاسیسات عظیم نیروگاههای آبی مسجدسلیمان كه وزارت نیرو با روشی پسندیده هر سال در ایام نوروز برنامه هایی برای بازدید علاقمندان از این تاسیسات فراهم می نماید از دیگر جاذبه های صنعتی این شهر می باشد , سد شهید عباس پور و فعالیتهای قابل توجه خواهد بود .

5.قوم شناسی و فولكور بختیاری
ساختار منحصر به فرد زندگی عشایری در میان اقوام كوچ و بختیاری كه اتفاقاً در ایام نوروز اندك اندك رحل سفر به ییلاق را می بندند و آماده می شوند تا به سوی مراتع مناطق ییلاقی حركت نماید مجال خوبی است برای كسانی كه علاقمند به شیوه ی زندگی عشایر , پوشاك و لباس و آداب و رسوم ایشان آشنا شوند خصوصاً اینكه میهمان نوازی و سخاوت ایشان مثال زدنی بوده و انسان را ناخواسته جذب آنها خواهد كرد. آشنایی با فرهنگ , آداب و رسوم , افسانه ها , ابنیه ها فولكور بختیاری مجال دیگری است كه علاقمند با مراجعه به روستا های اطراف مسجدسلیمان و همچنین فن و هنرمندان این زمینه و محققین و پژوهشگران آن در مسجدسلیمان بهره های فراوانی فراوانی از آن خواهد برد و به شیرینی های فرهنگ این قوم بزرگ پی خواهد برد .

فرهنگی كه ریشه در اعصار و قرون متمادی دارد و محرومیت , مظلومیت و محدودیت تحمیل شده بر این شهر و این فرهنگ زره ای از آن كم نكرده است .برای آشنایی كتابخانه ای با مسجدسلیمان و فرهنگ آن علاقمندان می توانند در زمینه تاریخ باستان به كتابهای ایران و آغاز تا اسلام تالیف رو من گیر شمن , آثار ایران تالیف آندره گدار و سفر نامه هنری لا بارد , در زمینه كلی تاریخ به كتابهای نگاهی به خوزستان ایرج افشار , خوزستان تالیف زنده یاد مهراب امیری , خوزستان كه كیلو یه ممسنی استاد احمد اقتداری و كتابهای دیگر در زمینه نفت و تاریخ آن به تاریخ جهانی نفت دانیل برگین , رئیس نفت تالیف علی یعقوبی نژاد , سیر تحولات نفت در ایران و خاورمیانه منصور كشفی و چندین كتاب دیگر مراجعه نمایند .