پایتخت کتاب ایران در چند قدمی اهواز

پیشینه ی طرح پایتخت جهانی کتاب 

کانون آموزش شهروندی برای توسعه(کاشت)، طرحی را تحت عنوان اهواز،پایتخت کتاب ایران با حمایت مدیر کل  فرهنگ و ارشاد اسلامی  خوزستان ارائه کردند .پایتخت جهانی کتاب عنوانی است که از سال 2001 میلادی به این سو هر ساله از سوی سازمان یونسکو به شهری داده می شود که در جهت تقویت جایگاه کتاب و خواندن آن کوشش شایانی کرده باشد. 

 هدف یونسکو این است تا از این طریق در آن سال به اجرای برنامه‌های فرهنگی مرتبط با کتاب بپردازد و از این راه شوق مطالعه را در مردم ایجاد کند. این انتخاب هیچ جایزهٔ مالی را برای برگزیدهٔ آن دربر ندارد؛ بلکه تصدیق بهترین برنامهٔ اختصاص داده‌شده به کتاب و کتاب‌خوانی است.

سازمان یونسکو هر سال یک شهر را با کمک سه مرکز بین‌المللی کتاب به عنوان پایتخت کتاب تعیین می‌کند که این سه مرکز انجمن ناشران بین‌المللی کتاب، اتحادیه بین‌المللی فروشندگان کتاب و اتحادیه بین‌المللی انجمن کتابخانه‌ها است. سالی که شهر برگزیده عنوان پایتخت جهانی کتاب را دارا است از ۲۳ آوریل یعنی روز جهانی کتاب تا 22 آوریل سال بعد از آن ادامه دارد.

بانکوک سیزدهمین شهری است است که به عنوان پایتخت جهانی کتاب انتخاب می‌شود. کمیته تصمیم‌گیرنده اعطای این عنوان دلیل انتخاب بانکوک را به عنوان پایتخت جهانی کتاب در سال ۲۰۱۳ «ایجاد انگیزه برای سهیم شدن و شرکت مردم در زنجیره تامین کتاب، حضور فعال بازیگران تایلندی در پروژه‌ای ادبی که از قبل به همین منظور طراحی شده و همچنین عمل به تعهدات در حوزه نشر اعلام کرده است.

پیش از این مادرید اسپانیا (۲۰۰۱)، اسکندریه مصر (۲۰۰۲)، دهلی نو هندوستان (۲۰۰۳)، آنتورپ بلژیک (۲۰۰۴)، مونترال کانادا (۲۰۰۵)، تورین ایتالیا (۲۰۰۶)، بوگوتا کلمبیا (۲۰۰۷)، آمستردام هلند (۲۰۰۸)، بیروت لبنان (۲۰۰۹)، لوبلیانا اسلوونی (۲۰۱۰)، بوینوس آیرس آرژانتین (۲۰۱۱) و ایروان ارمنستان (۲۰۱۲) پایتخت جهانی کتاب بودند.

تهران یک بار در سال ۲۰۰۶ و بار دیگر در سال ۲۰۱۱ برای کسب عنوان «پایتخت کتاب جهان» تقاضا داده‌است که هر دو تقاضا رد شده‌است. تهران در سال ۲۰۰۶ با یک رأی این عنوان را به تورین ایتالیا باخت.

معیارها

کمیتهٔ انتخاب و معرفی نامزدها از برنامه‌هایی استقبال می‌کند که توسط شهردار یک شهر اجرا یا تأیید شده و در جهت ترویج و گسترش کتاب‌خوانی است.

کمیتهٔ انتخاب نامزدها توجه خود را به برنامه‌های خاصی جلب می‌کند که به این شرح‌اند: درجهٔ مشارکت همهٔ سطوح (از شهری تا بین‌المللی)، تأثیر بالقوهٔ این برنامه‌ها، دامنه و کیفیت فعالیت‌هایی که توسط کاندیداها طرح شده‌است و گستره‌ای که در آن ناشران، نویسندگان ، کتاب‌فروش‌ها و کتابداران درگیر می‌شوند و سازمان‌های غیردولتی هم در آن فعال هستند و هر پروژهٔ دیگری که کتاب و کتاب‌خوانی را ارتقا می‌دهد.همچنین برنامه ها باید در راستای آزادی بیان و اعلامیه جهانی حقوق بشر باشد.

پایتخت کتاب ایران

تفاهم‌نامه همکاری بین معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و کمیسیون ملی یونسکو در ایران با حضور سید عباس صالحی و محمدرضا سعید آبادی دبیرکل کمیسیون ملی یونسکودر تاریخ 12 مرداد ماه 93 به امضاء رسید.

این تفاهمنامه در چارچوب همکاری‌های مشترک در حوزه فعالیت‌ها فرهنگی و کتاب و کتابخوانی به امضاء طرفین رسید و به مدت سه سال اعتبار خواهد داشت.

: بر اساس این توافق‌نامه، تعهدات کمیسیون ملی یونسکو در ایران به شرح زیر است

   حمایت از اجرای طرح‌های ترویج کتابخوانی در چارچوب برنامه‌های مشارکت در یونسکو-

   حمایت از برگزاری مراسم تقدیر از بزرگان و پیشکسوتان فرهنگی با اعطای لوح تقدیر و نشان-

    انعکاس فعالیت‌های خلاقانه و نوآورانه فرهنگی به سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی-

   حمایت و همکاری به منظور گسترش فعالیت‌های بین‌المللی در بخش کتاب و کتابخوانی-

   همکاری در برگزاری طرح‌های «پایتخت کتاب ایران» و «روستای دوستدار کتاب»-

   همکاری در تربیت نیروی انسانی متخصص در قالب دوره‌های بورسیه‌ها-

   تلاش در جهت راه‌اندازی و بهره‌برداری از کرسی یونسکو در یکی از حوزه‌های فرهنگی-

   همکاری در طراحی و برنامه‌ریزی فعالیت‌های ترویجی در حوزه کتاب-

همچنین معاونت امور فرهنگی نیز تعهداتی را بر عهده گرفت که مفاد آن به قرار زیر است:

 جلب همکاری نهادها و موسسات و انجمن‌ها و تشکل‌های غیر دولتی برای مشترک فعال در فعالیت‌های فرهنگی مرتبط با یونسکو-

بهره‌گیری از توانایی‌های کمیسیون به منظور اجرای فعالیت‌های مشترک فرهنگی به خصوص در هفته کتاب -

همکاری در برگزاری همایش‌ها، سمینارها و نشست‌های تخصصی بین‌المللی -

 همکاری در برگزاری نمایشگاه‌های کتاب داخلی و خارجی -

همکاری در معرفی و برگزاری بزرگداشت برای مفاخر فرهنگی-ادبی در چارچوب برنامه‌های یونسکو -

همکاری در معرفی نامزد ایرانی پایتخت جهانی کتاب -

همکاری در برگزاری روزهای جهانی مرتبط با حوزه فعالیت‌های فرهنگی معاونت همچون روز جهانی شعر، روز بین‌المللی زبان مادری، روز جهانی کتاب و حق مولف و تقارب و تقارب فرهنگ‌ها 

همکاری در تهیه آمارهای فرهنگی در حوزه کتاب و کتابخوانی-

همکاری در اعطای بورس‌ها، نشان‌ها و جوایز فرهنگی -

همکاری در برنامه‌ریزی و طراحی فعالیت‌های مرتبط با دهه تقارب فرهنگی -

همکاری در طراحی و برنامه‌ریزی فعالیت‌های مشترک برای ترویج کتابخوانی در ایران -

این طرح با توجه به رویکرد دیپلماسی فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در راستای سیاست های فرهنگی دولت و اتکا به سازمان های غیر دولتی قابل بررسی می باشد

معرفی سازمان غیر دولتی کاشت و پیشنهاد طرح پایتخت کتاب 

در مصاحبه ای که بامدیر عامل کاشت آقای رضا فریدونی و دبیر اجرایی پایتخت کتاب ایران آقای رحمان بهمنی داشتم، در راستای سابقه ی فعالیتها و نحوه ی مواجهه با طرح پایتخت کتاب چنین عنوان کردند:

کانون  کاشت (کانون آموزش شهروندی برای توسعه) فعالیت خود را از ابتدای تابستان 1392 آغاز کرده و تاکنون درقالب کارگروه‌های مختلفی از جمله کارگروه کتابخوانی اهواز،کارگروه خیریه،کارگروه ادبی-هنری،کارگروه گام (گروه آموزشی مردم)،کارگروه زیست محیطی و ... به فعالیت‌های خود در حوزه ی فرهنگ عمومی ادامه داده است. در این زمینه رضا فریدونی، مدیر عامل کانون کاشت، پررنگ‌ترین فعالیت این مجموعه را در راستای کتاب و کتابخوانی عنوان می‌کند و می‌گوید: اعضای کاشت بعد از گذشت مدت زمان اندکی از آغاز فعالیت خود نسبت به تشکیل کارگروه کتابخوانی اهواز به عنوان یک سمن مستقل اقدام نمودند، پس از آن فعالیت‌های ما در حوزه ی کتاب و کتاب خوانی بیشتر شد و اقدام به برگزاری برنامه های متنوعی  ازجمله اردوهای اهدای کتاب که با شعار«اهدای کتاب، اهدای دانایی» در روستاهای اطراف اهواز نمودیم.دراین اردوها بیش از 200  جلد کتاب کودک و نوجوان و مقدار قابل توجهی لوازم التحریر که از محل حق عضویت و نذر کتاب اعضا تدارک دیده شده بود ، به صورت رایگان به کودکان روستاههای محروم عرب نشین اهدا گردید.

 همچنین از برنامه‌های دیگری مثل برگزاری جلسات مستمرِ کتابخوانی بصورت هفتگی و همینطور ادغام جلساتِ نقد و بررسی کتاب با اردوهای پاکسازیِ طبیعت از سوی اعضا به عنوان دیگرفعالیت‌های این گروه یاد می‌کند.به گفته ی وی کارگروه خیریه ی کاشت توانسته طی همکاری خود با موسسه شفاجویان کودک(مشک) و از محل فروش کتابهای اهدایی و مستعمل اعضا و با همکاری کتاب فروشی رشد اهواز تا کنون مبلغ بیش از سی ملیون ریال جهت کمک به کودکان مبتلا به سرطان کتاب بفروش رساند.

رضا فریدونی می گوید:

 امروزه با تاکید بر ارزش های انان گرایانه و خلاقیت گروهی، مشارکت را بعنوان نیاز بشر و راهکاراصلی توسعه فرهنگی دانسته اند. زیرا توسعه ایجاد تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، گرایش ها و نهادها برای تحقق کامل هدفهای جامعه است و تا همه مردم با آگاهی همگانی از تغییرات و نیاز مطابقت با آن در فرآیند توسعه مشارکت اصیل نداشته باشند، ادامه توسعه ممکن نخواهد بود.مشارکت جز اساسی و لاینفک توسعه به شمار آمده که با استفاده از کمک داوطلبانه ی اجتماعی و بهره گیری از منابع داخلی در جهت تحقق توسعه و کاهش هزینه های آن موثر است.همچنین، مشارکت اجتماعی از طریق سازماندهی گروه ها،سرمایه اجتماعی را گسترش می دهد و سرانجام مشارکت اجتماعی ساز و کاریست که گروه های فرعی و حاشیه ای را توانمند می سازد تا در متن و جریان های اصلی حیات اجتماعی-فرهنگی خود ایفای نقش و تاثیر گذاری بیشتری داشته باشند.یکی از با ارزش ترین جنبه های مشارکت، از میان بردن در حاشیه بودن، انسداد و شکوفا نمودن نیروی ابتکار و خلاقیت در انسانهاست. انسان به عنوان یک کنشگر اجتماعی-فرهنگی بیشتر به خود اعتماد پیدا می کند و بیشتر آرمانهای خلاق ارائه می دهد که در زمینه ی تصمیم گیری مشارکت کند.به اعتقاد وی سازمان های غیر دولتی جزیی از نیروهای اجتماعی هستند که حد واسط بین حوزه ی دولتی و خصوصی هستند و از کانال های اصلی اعمال نظر مردم و تمرین مشارکت جمعی و رشد توانمندی های فکری و عینی انسان در جوامع در حال توسعه می باشند.

 

در ادامه آقای رحمان بهمنی عضو هیئت موسس و دبیر اجرایی پایتخت کتاب می افزاید: مجموع فعالیت‌های یکسال و نیم اخیر ما در حوزه کتاب و فرهنگ سازی باعث شد که پس از اعلام فراخوان وزارت ارشاد برای انتخاب پایتخت کتاب ایران، با دوستان‌مان تصمیم بگیریم روی توسعه و اجرایی نمودن این طرح بیشتر کار کنیم. ابتدا به ساکن ما این فراخوان را تصادفاً در خبرگزاری‌ها رویت کردیم و پس از مطرح شدن آن در هیات موسس ،مستندات و شرایط آن را در تارنمای گروه کتابخوانی اهواز قرار داده و در مدت دو هفته فایلی از ایده‌های کلیه 888 عضو گروه آماده کردیم ، از سوی دیگر پس از برگزاری اردوهای اهدا کتاب از طریق روابط عمومی استانداری خوزستان ،جهت همیاری در توزیع کتاب در نقاط محروم استان دعوت به همکاری شده بودیم و در طی آن جلسات،پیشنهاد پایتخت کتاب ایران را در اختیار معاون فرهنگی سیاسی  استاندار،جناب دکتر خبیر قرار دادیم.باتوجه به اعتقاد ایشان به نهادهای مدنی و فعالیت ان جی او ها این طرح مورد علاقه ی شدید ایشان قرار گرفت و دستور برگزاری نشست شورای عالی فرهنگی اجتماعی استان را با محوریت بررسی این صرح صادر نمود و طی آن جلسه با مدیر کل ارشاد خوزستان جناب آقای قنواتی و سایر مسولین ذیربط هماهنگ شدیم.

مدیر پروژه پایتخت کتاب ایران و جهان در کانون کاشت تصریح کرد: انجمن ما از آن زمان تاکنون با همکاری جناب قنواتی مدیرکل ارشاد ، جلسات متعددی با مسئولان استانی برگزار کرده که طی این جلسات 12  طرح از سوی اعضای کاشت و 3 طرح نیز از سوی مدیران استانی ارایه شد و پس از امکان سنجی های فراوان درنهایت 5 طرح از میان آن‌ها برای تحقیق و توسعه‌ی بیشتر و ارسال برای طرح پایتخت کتاب ایران انتخاب شدند.

به گفته این هیات علمی سابق دانشگاه آزاد برخی از این طرح‌ها که با توجه به مزیتهای رقابتی استان خوزستان تدوین شده اند ، ایده‌های خلاقانه‌ای هستند که برای اولین بار درایران و جهان انجام خواهند شد. 

بهمنی ازهمین حالا شهر اهواز را پایتخت کتاب ایران و یک رقیب جدی برای تصاحب عنوان پایتخت کتاب جهان می‌دانند و معتقد است که درصورت تشکیل دبیرخانه ی طرح پایتخت کتاب جهان در استان و همچنین تصویب طرح‌های تدوین شده و تخصیص بودجه‌های لازم، بدون شک این شهرعلاوه بر داشتن ایده‌های نو و جذاب، به خاطر دارا بودن منابع سرشار ، رودخانه ی کارون و ویژگیهای خاصه اقلیم خوزستان،همچنین باشگاههای ورزشی و صنایع قدرتمند استان می تواند از  این رقابت با سربلندی بیرن آید. 

او که درحال حاضر با همکاری مدیرکل ارشاد برنامه ریزی و هماهنگی پروژه پایتخت کتاب در استان خوزستان را برعهده دارد، از طرح‌هایی مثل کشتی کتاب به عنوان ایده‌های قابل اجرا در رود کارون نام می‌برد که در کنار دیگر طرح‌هایی که تمایل نداشت در خصوص آنان توضیح بیشتری دهد ، می‌تواند منجر به انتخاب شهر اهواز به عنوان پایتخت کتاب ایران شود.  

گروه کاشت در حال حاضر  888 عضو دارد که اغلب قشرجوان بین 15 تا 35 را شامل می‌شود. هرچند  افرادی با سنین بالاتر و همچنین کودکان و نوجوانان هم در برخی کارگروه‌های این مجموعه فعالیت دارند . به گفته بهمنی برخی طرح‌های پایتخت کتاب براساس ایده‌های  کودکانِ عضو کاشت نوشته شده اند.  

شاکله ی کلان و بخشی از ایده های مطرح شده در طرح جهت ارتقای امتیاز اهواز به عنوان کاندیدای پایتخت کتاب و مطالبات پیش رو

عناوین طرح عبارتند از:

1- شبکه کتاب خوزستان

2- سیمای کتاب

3-شهر کتاب اهواز

4-جایزه ادبی مکتب جنوب

5-کتاب سال خوزستان(اسکار کتاب)

در جهت ارتقای طرح می توان ورزشکاران،هنرمندان،نویسندگان و ... را طی برنامه های منظمی به مدارس برد و جشنهای کتابخوانی برگزار کرد.این برنامه ها هزینه زیادی ندارد، اما بسیار مورد توجه داوران است.

در همین راستا همایون آقای همایون قنواتی مدیر کل محترم ارشاد به افزایش مشارکتزنان و کودکان در راستای ارتقای طرح اشاره کرد، به اعتقاد وی این طرح می تواند از 3 بعد مورد بررسی قرار گیرد.

1-سوق دهی و جهت دهی تبلیغات و المانهای شهری جهت بیشترین تاثیر گذاری بر روی کودکان و زنان

2-تامین بخش قابل توجهی از نیروی انسانی از زنان سرپرست خانوار که دارای تخصص مرتبط با نیروی انسانی مورد نظر طرح باشند و همچنین حمایت از کودکان کار جهت همکاری در جایگاه های خدماتی طرح

3-استفاده از توانخواهان و اقشار کم بظاعت در حد توان طرح 

با توجه به پیگیری های صورت گرفته  و برگزاری جلسات هم اندیشی بین برخی از سازمانهای دولتی و همچنین سازمانهای غیر دولتی ،مطالبه ما از مدیران استانی در سطوح مختلف مرتبط با طرح پایتخت کتاب، بالاخص نهاد شهرداری و شهردار محترم کلانشهر اهواز جناب آقای موسوی اینست که حمایت های خود  را از این پروژه ی فرهنگی دریغ ننموده و تمام توان خود را در جهت حمایت از طرح مذکور گسیل نموده و تمهیداتی جهت اجرایی شدن طرح های پنج گانه فوق الذکر به عمل آورند. با توجه به عقبه فرهنگی- اجتماعی اهواز،قطعا این کلانشهر نماینده ی شایسته ای جهت دریافت این مهم فرهنگی در راستای ارتقا شاخص های فرهنگ عمومی می باشد.

خدایا این وصل را هجران مکن/ سرخوشان عشق را نالان مکن.