مقدمه
در جهان امروز رســانه ها در فرآیند تبهکاری و انعکاس وقایع جنایی از اهمیت و قدرت فوق العادهای برخوردار اسـت. رسـانهها، علاوه بر اطلاع رســاني، تلاش ميكنند تا موضوعات زير پوسـت شهر را گزارش نمايند.
اما در كنار آن ممكن است با نمايش برخي صحنهها، خودآگاه یا ناخودآگاه، جرم را آموش دهند. در عصر حاضر كـه بـه عـصر ارتباطـات و اطلاعـات معـروف اسـت، مهمتـرين ابـزار فعاليـت هـاي فرهنگي، رسانههاي جمعي است كه نقش آنها در پيشگيري از جـرم مـورد توجـه جـرم شناسـان، حقـوق دانـان، جامعـه شناسان و متوليان نظم وامنيت اجتماعي قرار گرفته است.
جرم شناسان، وسايل ارتباط جمعي را در ذيل عوامل اجتماعي يا محيط انتخابي يا اتفاقي جرم بررسي كرده، بر نقش هاي دوگانه آن در وقوع جرم يا پيـشگيري ازآن تأكيـد دارنـد و معتقدند اين ابزار در پرورش يا انحراف افكارعمومي نقش مهمي را ايفا مي كند.
بنابراين ماهيت رسانههـاي جمعـي بـه گونـه اي اسـت كـه بـراي جـذب مخاطـب ناگزيرند مفاهيم مورد نظر و واقعيات را اغراق آميز يا تحريف آميز ارائه دهند و رسانه هـا بـا انتخـاب موضـوع حـوادث و چگونگي انتقال مفاهيم و پيامها به مردم، نقش مؤثر در تعيين اشكال و محدوده جرم و انحرافات اجتماعي برعهده دارند. هدف اين مقاله شناخت آثار مثبت و منفي رسانه هاي جمعي در پيشگيري از وقوع جرم در زنان و دختران باشد كه استفاده بهينه از آنها است كه مي تواند عامل مؤثري در كاهش جرم و جنايت در جامعه باشد.
تاثیر رسانه های گروهی بر بزهکاری زنان و دختران
الف: صدا و سیما
1-رادیو
رادیو برخلاف نشریات و مطبوعات که فقط افراد باسواد آن ها را مطالعه می کنند قریب به اتفاق مردم به رادیو گوش داده و از اخبار و اطلاعات مذهبی و علمی و غیره باخبر می شوند. در نتیجه رادیو در اعتلای سطح دانش و پرورش افکار عمومی نقش مهمی را برعهده دارد. علیرغم تاثیر انکارناپذیر رادیو در آموزش اجتماعی شدن، ارتقاء عقیده، کسب مهارت، آگاهی، سرگرمی و غیره. هرگاه برنامه های رادیویی با مقتضیات زمان و مکان و آداب و سنن، مبانی اخلاقی و اعتقادات مذهبی تنظیم نگردد سبب گمراهی و انحرافات خواهد بود.
2-سینما و تلویزیون
تلویزیون یکی از کالاهای اساسی در زندگی مردم و در عین حال محبوب ترین و فراوان ترین و در دسترس ترین وسیله ارتباط جمعی است و در حال حاضر انتخاب نمونه های زیادی از خانواده هایی که فاقد این وسیله باشند تقریباً غیرممکن شده است. این وسیله در حقیقت و عملاً عهده دار نوعی وظیفه جبرانی جانشینی است. جبران و جانشین والدینی که به کودکان و نوجوانان خود کمتر توجه می کنند و تلویزیون با تنوع جنبه های سمعی و فنون بصری به راحتی آن ها را به خود جذب نموده است و میل نهفته سرگرم شدن و ورود به جهانی تخیلی و شرکت غیرمستقیم در حوادث و ... از جمله عوامل دیگری هستند که باعث رویکرد به تلویزیون شده است.
ب: مطبوعات
امروزه تاثیر مطبوعات بر بزهکاری به شدت رسانه های دیگری چون تلویزیون و ماهواره نیست اما نباید از اثرات مخرب آن غافل شد. داستانهای مربوط به خون ریزی، آدم کشی، انتقام، شرارت، شقاوت از عهد باستان تاکنون در بسیاری از جوامع بشری رایج بوده و گاهی به صورت حماسه های ملی و مردمی سینه به سینه گشته و به دست نسل معاصر رسیده است. از داستانهای خشم ژوبیتر گرفته تا داستانهای قوم یهود و رستم دستان به صورتهای گوناگون پرخاشگری و مبارزه جویی منعکس شده است. ولی هرگز در تاریخ از برکت صنعت چاگ و تصویر داستانهای خونریزی و شقاوت تا به این حد همه جا گیر نبوده است.
ج: رسانه های جدید الکترونیکی (ماهواره و اینترنت)
1-ماهواره
امروزه علاوه بر فیلمهای سینمایی و تلویزیونی، سی دی های کامپیوتری و ماهواره تاثیر بسیار شگرفی بر زنان و دختران دارد. متاسفانه در کشور ما داشتن آنتن ماهواره علاوه بر سایر مزایا همانند اتومبیل سواری جنبه منزلت اجتماعی پیدا کرده است که نشانه ی تشخیص و تون صاحب آن به شمار می آید و لذا روز به روز تمایل به تصاحب آن تحت تاثیر عوامل اجتماعی – فرهنگی و تبلیغاتی علیرغم مشکلات اقتصادی خانواده ها فزونی می گیرد. خود را برای خرید ماهواره اختصاص داده اند و هم اکنون رقابت برای گرفتن برنامه ها با صرف هزینه گزاف ادامه دارد.
پیامدهای منفی ماهواره عبارتند از:
کاهش رضایت از زندگی – احساس محرومیت- کاهش امید به آینده- افزایش انتظارات- تشدید روحیه مصرف گرایی- اریه سبک زندگی– نسبی گرایی–تضعیف پای بندی مذهبی- تضعیف پای بندی به اصول اخلاقی
2-اینترنت:
انتشار تصویرهای خلاف اخلاق از طریق اینترنت و امکان دسترسی به انواع فیلم و نوارهای ویدیوئی حاوی رفتارهای خشونت آمیز و تاثیرپذیری کودکان و نوجوانان از این وسایل موج شدیدی از مخالفت را حتی در درون کشورهای صنعتی پیشرفته و به ویژه در میان مربیان مدارس و والدین به وجود آورده است.
مشکلات دیگر اینترنت دسترسی به مدارک و انساد مؤسسه ها، نسخه برداری غیرمجاز، سوء استفاده از اطلاعات خصوصی مربوط به افراد و مؤسسه ها، عدم رعایت حقوق هنرمندان و ....
نتیجه گیری
رسانه های جمعی نیز مانند بسیاری از یافته ها و ساخته های انسانی می توانند مفید یا مضر باشند. این انسان ها هستند که نیک و بد روزگار را در آن منعکس می سازند و باز انسان ها هستند که مفاهیم نیکی و بدی را به محتوای برنامه های منتشر شده نسبت می دهند. بنابراین رادیو، تلویزیون، فیلم های سینمایی و مطبوعات خود وسیله تعیین کننده و تاثیرگذار بر روی انحرافات اجتماعی نیستند بلکه ابزاری در دست انسان ها می باشند . لذا تعیین کننده قاطعیت مثبت یا منفی آن مربوط به محتوای برنامه هایی است که بوسیله انسان ها از این وسایل انتشار می یابد.
گردآورنده : ايوب محمدي زاد
دانشجوي كارشناسي ارشد حقوق جزا و جرم شناسي
دانشگاه بين المللي قشم
با تشكر از استاد دكتر دلاوري
فهرست منابع
1. بخشـی زاده، حسن. (1392). نقش رســانه بر ترس شهروندان از ارتکاب جرم: مطالعه موردی مناطق جرم خیز تهران.
2. بیابانگرد-اسماعیل-فرزند من و رسانه-ناشر مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری-چاپ اول-1387. 8
3. تاثیر رسانه های گروهی در وقوع و تعقیب بزهکاری-نشریه رسالت 1389.
4. چان، آنجال كي پي و چان، وانســا ام اس. (1392). مفهوم عمومي از جرم و رويكرد نسـبت به پليس: بررسي تاثيرات اخبار رسانه، ترجمه رويا آسيايي، فصلنامه دانش انتظامي خوزستان، شماره 4.
5. دکتر کی نیا. جرم شناسی . جلد اول.انتشارات دانشگاه تهران .(1386).
6. ستوده، هدايت اله (1384). آسيب شناسـي اجتمـاعي (جامعـه شناسـي انحرافـات) تهران: انتشارات آواي نور.
7. صادقي فسايي، سهیلا و امينيان، احسان. (1392). تبيين جامعه شناختي انعكاس جرم در مطبوعات، فصلنامه علمي پژوهشي نظو و امنيت انتظامي، سال ششم، زمستان، شماره24.
8. مك لوهان، مارشال (1377). براي درك رسانه. سعيد آذزي. تهران: مركـز تحقيقـات، مطالعات و سنجش برنامه اي صدا و سيما.
9. نقش تلویزیون در ایجاد و تشدید بزهکاری و بازگشت مجدد بزهکاران به زندان-نشریه اصلاح و تربیت-شماره65.
10. نقش رسانه های تصویری بر بزهکاری کودکان و نوجوانان-علی دژبانی-نشریه اصلاح و تربیت- سال اول-شماره5.