چند روز پیش با دو دوست عزیز همشهری که از خوزستان آمده بودند در دفتر مجله موضوع صحبتمان نگرانی از وضعیت بد آب و هوایی و زیست محیطی استان و خصوصاً اهواز و معضلات و مشکلات همشهریان و هم استانی هایمان از این طاعون سیاه ریزگردهای ویرانگر بود که بلای جان خانواده ها و عزیزان ما شده است.

شنیده اید و شنیده ایم که دلایل و عوامل مختلفی را برای این مصیبت بیان می کنند و طبیعتاً وقتی تخصصی در این زمینه نباشد،هر کس از دری سخن می گوید.یکی از فرموذه یکی از مهرورزان دولت سابق گفت که گفته بود؛"این تربت کربلاست،آنرا توتیای چشم کنید!؟"و دیگری در کمال سادگی و بی ریایی این سوال دکارتی را مطرح کرد که؛"کسی گفته بود این موضوع،بلای آسمانی و نشانه قهر الهی و ناشی از افزایش فساد است و دوستمان از او محترمانه پرسیده بود که؛"یا شیخ مسئلتم!فسادی بالاتر از گناه قوم لوط سراغ دارید؟در اروپا این فساد قانونی و رسمی شده و همچنان سه متر برف می آید!؟قهر الهی که مانند عملیات باروری ابرها در مملکت ما نیست که اینجا بارور کنند،هرات سیل بیاید!"

دوستان که رفتند،پس از چند تماس با بستگان و دوستان در اهواز و توصیه به مادر بزرگ پیرم که چند روزی ورزش در پارک پایین خانه را فراموش کند،با تمام کم دانشی در موضوع پدیده های جوی و مسایل تخصصی زیست محیطی به این فکر افتادم که در نمونه های تاریخی معضلات زیست محیطی خوزستان نیز ما همواره بدنبال مقصر و علت در جایی دیگر پرداخته ایم.این موضوع ناشی از جهل باشد یا فرافکنی عامدانه،نتیجه اش یکی است!باقی ماندن معضل و گرفتاری!؟

کسروی در تاریخ پانصد ساله خوزستان گزارشی آورده از طاعونی که در سال 1247 قمری در خوزستان شیوع پیدا کرد و تلفات و خسارات فراوان بدنبال داشت.در دفترچه ای که به فرمان معزالدوله حاکم وقت بلاد با عنوان سرشماری شوشتر و آن پیرامون ها نوشته شده در این باره آمده است:"طاعون آن سال تا صفر سال دیگر پنج ماه دوام یافت و سختی بیشتر آن در ماه ذیحجه بود."(کسروی/ص161)و در علت شناسی این موضوع که امروزه علم دلیل اصلی آنرا اثبات و در دنیا تقریبا جز در مناطق درگیر در جنگ های خونبار کنترل شده است،در همان دفتر از قول خوزستانی ها آمده است که معتقد بودند:"دانیال پیغمبر طلسمی برای وبا و طاعون نقش و در قلعه شوش زیر خاک پنهان کرده بود و از برکت آن طلسم هیچ گاه ناخوشی ها به شوشتر و دزفول نمی آمد تا چند سال پیش جاسوسان انگلیسی آن سنگ را دزیدیدند و از آن هنگام وبا و طاعون بزرگ درگرفت "(کسروی/162)

باور مقدر بودن و غیرقابل حل بودن معضل زیست محیطی و از سوی دیگر پیشینه تفکر دایی جان ناپلئونی که گناه را به گردن جاسوسان انگلیسی انداخته است،در گزارش کلمنت اوگستس دو بد،مشهور به بارون دو بد که سالها بعد از خوزستان دیدن کرده نیز در موضوعی دیگر تکرار می شود و آنهم پرسش در مورد دلایل از بین رفتن فضای سبز و کاشت نیشکر در اهواز است!بارون دوبد در سفرنامه لرستان و خوزستان خود آورده است:

"قبلا در شوشتر و خاصه اهواز کشت نیشکر شکوفا بوده اما حال کشت آن به کلی متروک مانده است.در پی یافتن علت ان به من گفتند سالها پیش یک انگلیسی که مدتی در اهواز اقامت داشت همه نیشکرهایی را که می توانست جمع آوری کند و تماماً با ریشه به قیمت گزاف خرید و در انبار خیلی بزرگی روی هم چید.وقتی که کشور را از این قلم جنس به تمامی خشکاند،انبار را آتش زد و همه نیشکرها را سوزاند از آن پس دیگر ساکنان اهواز به کشت نیشکر نپرداختند."(بارون دو بد/ص340)

چنانچه می بینیم در اینجا نیز ما خوزستانیها نقشی نداشته ایم و کار کار انگلیسیهای چپاولگر و ویرانگر محیط زیست بوده وگرنه ما که داشتیم زندگیمان را می کردیم.

اما امروز!

کارشناسان و صاحبنظران حوزه اقلیم شناسی و زیست محیطی دو عامل کلی برای پدیده ریزگردها معرفی کرده اند.نخست،وضعیت نامناسب سیاسی در کشور عراق که منجر به بی توجهی به صحاری آن کشور که اتفاقاً در همجواری خوزستان و ایلام هستند شده و نهایتاً بادهای موسمی به سمت خوزستان این ریزگردها را بر سر ما فرود می آورند و دوم معضلات داخلی همچون سرنوشت بد کارون و همچمنین عدم توجه تاسیسات صنعتی و کارخانجات به پروتکل های نوین صنعت جهانی و سازگار سازی صنایع با محیط زیست.

در زمان حکومت ضد مردمی و مستکبر و طاغوتی محمدرضا شاه پهلوی،این شاه ستمگر در قراردادی با کشور عراق مالچ پاشی صحاری عراق را انجام می داد و با توجه به اینکه مالچ در آن مقطع تنها به نوع نفتی آن محدود بود،شرکت نفت عهده دار این مسئولیت شده بود و هنوز در بین کارکنان قدیمی و بازنشسته صنعت نفت هستند کسانی که خاطرات علمیات مالچ پاشی مذکور در خاک عراق از بصره تا همجواری نفت شهر را در خاطر دارند.

نظرات کارشناسی در زمینه کنترل و مقابله با ریزگردها بماند برای متخصصان،اما ما بعنوان شهروندان می توانیم ضمن عمل به وظایف شهروندی خود در زمینه محیظ زیست،نگهداری از فضای سبز و کاشت درخت،مطالبات مدنی و حقوق شهروندی خود را در قالب مطالباتی قانونی و صلح آمیز از دولت و حاکمیت پیگیری کنیم.

کارون را دریابیم و باور کنیم که درختان سازنده زندگی هستند و بپذیریم و دولتمردانمان بپذیرند همچنان که می توانیم راهپیمایی عظیم مردمی اربعین بسوی عراق داشته باشیم می توانیم ایشان را در مالچ پاشی ارگانیک صحاری شان نیز کمک کنیم تا خاکشان بر سرمان نپاشد!

باور کنیم این امر ناشی از اشتباهات و خطای انسانی است و ربطی به عذاب الهی و بدخواهان انگلیسی ندارد!