رزاق خسرجی
بسیاری از ما هنگام عبور از خیابان و پیاده روهای درون شهری وحتی اتوبانها وجاده های برون شهری شاهد حضور افرادی هستیم که در قالب دستفروشی ، اقدام به فروش اجناس وکالای خود می نمایند.
این پدیده غیراقتصادی و موید شغل کاذب در اکثر شهرها و به امری عادی تبدیل شده است وجود آن به صورت عینی قابل لمس است . بدون شک دست فروشی پدیده ای است که در بیشتر کشورهای جهان اعم از توسعه یافته و درحال توسعه به چشم می خورد و به عنوان خاکستر اقتصاد و منظره ای نازیبا در فضاهای شهری شناخته می شود.
فعالیت دستفروشان در حیطه اقتصاد پنهان است و دستفروشان بدون پرداخت مالیات و با كمترین نظارت انجام میشود، اما نباید به فعالان این نوع مشاغل به چشم مجرم نگریست. در ایران این پدیده ، تقریبا از 10 سال پیش در کلانشهرها روزبه روز دامنه بیشتری یافته است تاجایی که سیستم حمل ونقل عمومی درون شهری را نیز درگیر خود ساخته است.
کلانشهر اهواز ازاین قاعده مستثنی نیست و دستفروشی درهسته مرکزی شهر و دیگر مناطق به عنوان یک معضل اجتماعی روز به روز افراد بیشتر به آن گرایش پیدا می کنند. در این پدیده حتی شاهد حضور زنان به عنوان نان آوران و سرپرست خانواده ها هستیم . که حضور این قشر آسیب پذیر جامعه باعث ایجاد دغدغه های زیاد شده است.
فعالیت اینگونه افراد در سطح عمومی شهر باعث ایجاد سد معبر عمومی شده حتی افراد عادی نمی توانند به راحتی تردد نمایند اگر چه دستفروشی به امری غیر قابل کنترل ونظارت تبدیل شده لذا مدیرت شهری باید به دنبال یافتن راهکاری مناسب در مواجه با این پدیده ،باشند این نوشتار که به بررسی فعالیت دستفروشی و نقش آن در ایجاد سد معبر می پردازد لذا قبل از نگارش متن به تعریف این معضل می پردازیم.
به طور کلی دستفروش کسی است که معمولا جای ثابتی ندارد و برای فروش و عرضه کالا ی خود مرتبا از جایی به جای دیگرمی رود و به نوعی دچار کوچ اقتصادی از نوع معیشتی می گردد و به همین خاطر آنها همواره در معرض برخورد واحدهای نظارتی هستند . البته مغازه داران که اجاره مغازه و مالیات پرداخت می کنند و هزینه های جانبی آب و برق متحمل می شوند از حضور طیفی خوشحال نمی شوند و این معضل برای آینده شغلی آنها نگران کننده است.
از دید عموم مردم، دستفروشان اجناس خود را معمولا با قیمتی ارزان و با تنوع بیشتر عرضه می کنند که همین دیدگاه مشتری ، باعث رونق بازار دستفروشی در بین اقشار متوسط و ضعیف جامعه گردید .اکنون در سطح شهر اهواز اکثر دستفروشان کسانی هستند که بواسطه بیکاری و نداشتن سرمایه کافی به این شغل روی آورده اند.این حضور پررنگ آنها در نقاط مختلف شهر باعث ایجاد سد معبر فراوانی شدهکه شهرداری را دچار چالش های فراوانی کرده است ، اگر چه شخص دستفروش با خرید کالای خود از عمده فروشان وبدون پرداخت عوارض قانونی و هزینه های جانبی،روی چرخه مالی شهر هم تاثیر منفی گذاشته است. البته دستفروشان به راحتی قادر به کسب وکار نیستندزیرامصادره کالای آنها توسط عوامل نیروی انتظامی و اجرائی شهرداری یکی از مخاطرات عمده آنها می باشد به طورکلی حضور آنها بدون ساماندهی ، چهره شهر را زشت و بی نظم نشان خواهد داد.
به جرات می توان گفت که پدیده دستفروشی بخشی جدا ناپذیر از چهره شهر شده است .بنابراین برخورد قهری وحذفی با آنها تنها پاک کردن صورت مسئله است و باعث ازدست دادن فرصت ها می شود.
مدیریت کلانشهر می تواند با ساماندهی وانتخاب محلی متمرکز و در دسترس برای همه مردم این پدیده را سامان بدهد . اگر دستفروشان متمرکز شوند می تواند یکی از منابع در آمد شهرداری باشد. زیر ایجاد تمرکز و دریافت هزینه در ازای فضای مناسب کسب وکاروتبلیغ برای حضور مردم در این مراکز ساده ترین روش ثروت اندوزی شهری است وراه گشایی معضل سد معبری می باشد.
چنانچه عرض خیابان سلمان فارسی یا خیابان امام که هسته مرکزی شهر را بپیمائیم با خیل عظیمی از دستفروشان بر می خوریم که عمده آنها جوانان با رده سنی 18 تا 30 سال هستند . این افراد جوان در واقع نیروی کار عظیمی هستندکه انرژی و استعداد آنها درا ین پدیده معضل اجتماعی به عنوان کاذب تلف شده است و به جای اینکه در مراکز صنعتی یا تولیدی به کار گرفته شوند انرژی آنها به دلیل نبود بازار کار مناسب در قالب شغل پنهان وخاکستر دستفروشی به هدر می رود . البته با افزایش بیکاری وبالا بودن نرخ تورم در کشور طبیعی است که در هر گوشه وکنارشهر صدای دستفروشان گوش مسئولین را نوازش می دهد.
راهکارها وپیشنهادات:
شیوع مشاغل دستفروشی آثار مخرب و جبرانناپذیری بر بازار كالا میگذارد؛ زیرا كسبه بازار و مغازه داران با توجه به مالیات، میزان اجاره بها مغازه، میزان عرضه و تقاضا، رقابت در بازار و... به تعیین قیمت میپردازند، اما دستفروشان كه دغدغهای برای پرداخت مالیات و اجاره بها ندارند، برای فروش اجناس خود، با قیمت كمتری آن را به فروش میرسانند.. البته باید توجه داشت كه كیفیت اجناس دستفروشان به قدری پایین است كه فقط در حد چند روز دوام میآورند. زمانی كه افراد از كار اخراج میشوند و یا در جستوجوی شغل به نتیجه مطلوبی نمیرسند، برای گذران معیشت مجبورند، به راههای دیگر روی آورند كه در بهترین شرایط به دستفروشی میپردازند.
طرح جمعآوری دستفروشان:
در چند وقت اخیر هر از چند گاهی شاهد طرحهایی برای جمعآوری این افراد بودهایم. اما بهنظر میرسد این طرح ها چندان عملی نبودهاند و روز به روز شاهد رونق بازار این دسفروشان هستیم، بهطوری كه برخی از آن ها مدعیاند كه روزانه بیش از 100 هزار تومان سود عایدشان میشود! اما باید گفت اتخاذ چنین تصمیماتی شاید بهطور مقطعی پاسخگوی مشكلات باشد، اما عمق و ریشه مشكلات همچنان به قوت خود باقی میماند. چنانچه در ایالات متحده آمریكا چنین شغلهایی غیر قانونی قلمداد میشدند و با آنها برخورد سختی صورت میگرفت، اما زمانی كه شهردار لس آنجلس متوجه شد كه برخورد با افراد فعال در این مشاغل مشكلات را سخت تر از گذشته میكند، به مطالعه نحوه قانونی كردن این مشاغل پرداخت و در این مطالعات دریافت كه دستفروشان از قانونی شدن فعالیتشان استقبال میكنند. در این جا باید اشاره داشت مسلما با یك طرح ضربتی نمیتوان به جمعآوری دستفروشان دست زد كه در طرحهای گذشته هم شاهد برخورد چندان جالب با این دستفروشان نبودهایم.
تدابیر خاص برای ساماندهی دستفروشان:
ساماندهی دستفروشان یكی از تدابیر و برنامههایی است كه دولت میتواند برای جلوگیری از فعالیتهای در سایه اقتصاد به اجرا درآورد. به عنوان مثال دولت میتواند مكان مشخصی را تعیین كند تا دستفروشان در این مكان ها به صورت ثابت به فعالیت بپردازند. البته دولت باید توجه داشته باشد كه چنین مكانی در مناطق پر رفت و آمد شهری باشد. همچنین با معافیتهای مالیاتی و پرداخت یارانه این دستفروشان را تشویق به فعالیتهای قانونی و قابل محاسبه در اقتصاد كند.
بسیاری از دستفروشان که دلبستگی خاصی به شغل خود دارند دولت میتواندبا ساماندهی ، وتعیین مکان مشخص و معین برای چنین افرادی، از نقض حقوق شهروندی و سد معابر تا حدود زیادی جلوگیری نماید .
ما دسفروشان از درد بیکاری به این کار خاکستری روی اوردیم
امرار معاش یک امر واجب دینی که در حد جهاد است ولی
چرا کسی به فکر ما نییت فقط طرح چمع آوری زود اجرا میشه
اما ساماندهی نه
اری امرا معاش جهاد اضغر است
شما نیازمند یک سازماندهی شغلی از طرف مدیرت شهری هستید
به نکته های بسیار مهمی اشاره کردید دستفروشی یه مدتی است معضلی شده بود برای مغازه داران کسانی که مالیات و عوارض پرداخت میکنند شده است . ولی ما هم باید به کسنی که دستفروش هستند هم حق بدیم جوان لیسانسی که هیچ گونه شغل ودرآمد خاصی نداره اجبارا به این کار روی اورده است اگه کار وجود داشته باشه مطمینا به سمت این کار نمی آید . باز هم از نویسنده محترم تشکر و قدردانی میکنیم از اینکه به فکر ساماندهی وضع دستفروشان است.